In drie weken tijd vertrokken in Nederland twee staatssecretarissen en twee Kamerleden uit meerderheidspartij Nieuw Sociaal Contract (NSC). Tegelijkertijd keerde NSC-leider Pieter Omtzigt deze week doodleuk terug na een burn-out. Nederland lijkt geen instabiele regering te hebben, maar een instabiele regeringspartij. Wat schort er toch met de ooit zo veelbelovende middenpartij NSC?

Begin november nam de Nederlandse staatssecretaris Folkert Idsinga ontslag, en vorige week vrijdag volgde staatssecretaris Nora Achahbar. Opmerkelijk, want zowel Idsinga als Achahbar bezaten bevoegdheden die NSC zéér graag wilde in het rechtse kabinet van premier Dick Schoof (VVD): Financiën en Toeslagen en Douane. Posten die aansloten op de voorkeur van NSC om wetgeving en financiën te verbeteren. Maar voor het politieke handwerk bleken beide politici weinig tot geen aanleg of belangstelling te hebben. Ze faalden.

Maar de malaise bij NSC begon eigenlijk al vroeger, in september. Toen legde NSC-leider Pieter Omtzigt op doktersadvies zijn werkzaamheden in het parlement tijdelijk neer. Omtzigt liet zich niet vervangen, waardoor NSC lange tijd maar negentien fractieleden telde. Niemand wist ook of hij zich volledig teruggetrokken had of dat hij contact hield met zijn fractie. Dit stond alvast haaks op de openheid van zaken die hij als Kamerlid wel eiste van bewindspersonen.

Losse schroeven

Nicolien van Vroonhoven werd waarnemend fractievoorzitter. Zij en Omtzigt kennen elkaar al meer dan twintig jaar, ze waren fractiegenoten bij het christendemocratische CDA. Van Vroonhoven was eveneens betrokken bij de oprichting van NSC.

Hij kwam besluiteloos over en als er knopen moesten worden doorgehakt, werd hij emotioneel

In de formatie voor de vorming van de regering-Schoof bleek Omtzigt al een lastige onderhandelingspartner. Hij kwam besluiteloos over en als er knopen moesten worden doorgehakt, werd hij emotioneel. Was hij wel volledig hersteld van zijn eerdere burn-out in 2021? Coalitiepartners hoopten dat Van Vroonhoven evenwichtiger zou zijn, maar al na een week koos zij bij de algemene beschouwingen de kant van de oppositie. Sindsdien heeft zij meer dan eens een net gemaakte afspraak tegenover journalisten op losse schroeven gezet.

Het politieke ambacht

NSC lijkt gewoon slachtoffer te zijn geworden van het eigen snelle succes. Met twintig Kamerzetels was het moreel gezien nooit een optie om buiten een regering te blijven. Maar voor een nieuwe partij was een termijn in de oppositie prettiger geweest om te kunnen oefenen.

De NSC-kandidatenlijst bestond overwegend uit mensen die succes hadden in hun eerdere beroep, maar toch voor de politiek kozen. Geen ‘populisten’ die zich afzetten tegen ‘de elite’, maar bekwame mensen die tekortkomingen in het bestaande systeem wilden corrigeren. Wel moest meer oog komen voor de gewone burger, die soms vermalen werd door de bureaucratie.

Wie van beroep wisselt, weet dat er tijd overheen gaat om in de nieuwe functie net zo goed te worden als in de vorige stiel. Veel mensen zien over het hoofd dat ook politiek een ambacht is. Wie dan van een succesvolle loopbaan overstapt naar de politiek, raakt gefrustreerd door weer onder aan de ladder te moeten beginnen.

Maar voor het politieke handwerk hadden ze weinig tot geen aanleg of belangstelling

Middenpartij

Maar misschien speelt nog iets anders NSC parten: het Nieuw Sociaal Contract werd opgericht als een ‘middenpartij’. Meerdere NSC-prominenten kwamen van het christendemocratische CDA. NSC nam een klassiek christendemocratisch probleem over: de scheiding tussen links en rechts liep door de partij heen. En net als bij het CDA bleek het kader linkser dan de kiezers.

Bij het CDA zijn kader en achterban het met elkaar eens: geen samenwerking met de PVV van Geert Wilders. Bij de andere CDA-afscheiding BBB (BoerBurgerBeweging) bestaat eveneens overeenstemming: regeren met de PVV mag. Omtzigt sloot in campagnetijd samenwerking met Geert Wilders uit, terwijl uit peilingen bleek dat zijn kiezers dat niet deden.

De PVV werd de grootste partij en Omtzigt sprong over zijn schaduw heen. NSC werd de enige middenpartij in een coalitie met drie rechtse partijen. Tot frustratie van het linksgerichte deel van de fractie. Het hielp niet dat de huidige regering de knoop definitief wil doorhakken in hét grote twistpunt tussen links en rechts: migratie.

Racistische regering?

Pikant detail: ex-staatssecretaris Nora Achahbar was ooit actief voor het links-liberale D66. De voormalige officier van justitie was binnen het Openbaar Ministerie betrokken bij de Werkgroep Diversiteit en Inclusie. Bewindspersoon worden in een rechtse regering, moet Achahbar al van in het begin zwaar gevallen zijn.

Ze zou afgetreden zijn uit protest tegen racistische uitspraken in het kabinetsberaad

Media en oppositie zagen een ander probleem. Achahbar zou afgetreden zijn uit protest tegen racistische uitspraken in het kabinetsberaad. Achahbar zelf ontkende dit. Maar het kwaad was al geschied: diezelfde middag stapten twee NSC-Kamerleden op. Suggererend dat wie aanbleef, racisme en gebrek aan fatsoen legitimeerde. Een van de twee was naast onderzoeker ook veertien jaar NRC-krantencolumnist.

Maar Omtzigt, dus, om wie NSC uiteindelijk draait. Die keerde gisteren doodleuk terug van zijn burn-out die in september begon. Voorlopig is hij covoorzitter met Van Vroonhoven, die nog altijd het contact blijft onderhouden met andere partijen en de media. Op naar de volgende crisis.

Davos

Flitsterdeflits!

Wero

Hey Joe

De gebelgde telg

Achterwerkzaamheden