De koning van Macronesië

De echte winnaar van de Franse presidentsverkiezingen is de verliezer. Hij of zij die niet ging stemmen. Ze haalden een schrikbarende score van 12 miljoen thuisblijvers, 26% van alle kiesgerechtigden. Tel daar de 12% foertstemmers bij, die het bij blanco of ongeldig hielden, en je zit fors boven de officiële uitdaagster van Emmanuel Macron, Marine Le Pen die op 11 miljoen kiezers bleef steken. 33,94% tegen 66,06% voor de winnaar – van de rechtsgeldige stemmen. Eigenlijk haalde Macron zoveel als de Duitse NSDAP in 1933, ook 43,90 procent. De Gleichschaltung begon. Macron heeft dat beleefder verwoord: eenheid tussen alle Fransen.

Toegegeven, het was ook geen makkelijke keuze. Een kapitalist of een fascist. Voor de eerste geldt de stelregel het bedrijfsleven en de banken uit de regen te houden. Voor de tweede is er maar één waarheid, die van autoritair rechts. Weldenkend links dacht er het zijne van. Wie nader ingaat op de cijfers ziet de breuklijnen in Frankrijk dagelijks verbreden. Van de jongeren tussen de 18 en 24 jaar stuurde 34% zijn kat. Van de werklozen 35%. De retoriek van Le Pen – ‘wij zijn de partij van het volk’ – klinkt dan ook als lege vaten. De afwezigen hebben altijd gelijk.

Macron komt net als Jules Verne (die daar een leuk museumpje heeft) uit Amiens. Op zijn reis van tachtig dagen (de echte kieskampagne) rond de wereld (want daarmee identificeert Frankrijk zich tegen beter weten in nog altijd), is de dappere eenling vastgelopen ergens tussen Yap en Pohnpei, tussen het eiland waar het geld te zwaar is om te dragen (het zijn grote stenen wielen) en de administratieve hoofdstad Palikir van de statenfederatie in de Stille Oceaan. Met enige profetische verbeelding had de Franse admiraal Jules Dumont d’Urville in 1832 de naam – wat bescheidener – Micronesië gegeven aan die paar honderd eilanden en atollen boven Papoea-Nieuw-Guinea. Nu Macron baas is over de Franse overzeese gebieden is de naam aangepast, en begint kern-Frankrijk helemaal op een atollengebied te lijken.

Leegheid

Het ergste is dat de overwinningstoespraak voor het Louvre van een zelden geziene leegheid getuigde. Wel zes keer riep Macron schril uit: ‘Notre tâche est immense’. Wij dus, de mensen. Het klonk hol als een piramide, en vol van valse bescheidenheid. Hij maakte zich meteen afhankelijk van de kiezers, die om de meest uiteenlopende redenen niét voor Le Pen wilden stemmen. Maar zijn echte potgrond, het socialisme waarin hij wortel schoot, heeft hem de rug toegekeerd. Macron heeft zijn zege te danken aan het falen van alle anderen. Van president François Hollande, die met een onbestaande populariteit van nog 4% zijn eigen ruiten had ingeslagen. Van François Fillon, die zo lang loog dat hij het zelf geloofde, maar de kiezer niet. Van Jean-Luc Mélenchon, die de jongeren op sleeptouw nam, maar weigerde een kiesadvies te geven. Van Marine Le Pen die met haar haatcampagne tegen Europa en de migranten zichzelf overschreeuwde, en opnieuw de Franse frank wou invoeren. Van Benoît Hamon, die er niks van bakte als officiële kandidaat van de socialisten en een robottaks wou opleggen bij automatisering van fabrieken. Nicolas Dupont-Aignan die met zijn beweging Debout la France aan het handje liep van Le Pen (en eerste minister mocht worden als zij het zou halen). Vijf trotskisten of centrumlinksen, vijf radicaalrechtsen of centrumrechtsen, één onuitgesproken sociaal-liberaal: Macron.

Amalgaam

Maar zijn programma loog er niet om. Macron jat vrijwel al zijn punten van anderen. Hij zal dus nooit iemand tevreden kunnen stellen, want zijn plan is een amalgaam van wat hij elders kon meegraaien. Le Monde zocht het uit. 40% komt uit de kiesfolders van Hollande in 2012; nog eens 40% is gelicht, half om half, uit de teksten van Hamon en Fillon. Eén ding kon Macron niet verbergen. Hij is geen man van het volk (zijn bezoek aan arbeiders in het Noorden leidde tot een oorverdovend awoert en bijna tot handgemeen), hij blijft een man van de elite. Studies ENA, voormalig zakenbankier en oud-minister van economie onder Manuel Valls, het mag amper verbazen. Zijn uitroep ‘Wij zijn Europa’ mag dan als muziek in de oren klinken van de Brusselse bureaucratie (wat hem het leeuwendeel opleverde van de 80.000 expats én schouderklopjes van Tusk en Merkel), ze getuigt van weinig empathie voor de dompelaars en schoffelaars in de buitenwijken van Parijs en elders.

Louis de Funès

Zijn triomf had nog het meeste weg van twee richtinggevende films met Louis de Funès: Rabbi Jacob en L’Aile ou la Cuisse. Het einde van de eerste film troont ons met de bereden paleiswacht mee naar het Elysée. Waarop De Funès in de wagen tussen de paarden de nieuwe president van een Afrikaans land trots de teugels voordoet en verklaart: ‘Ça c’est la France !’ IJdeltuiterij zonder ondergrond, de internationale betekenis van Frankrijk is verschrompeld tot die van een kabouter naast Duitsland. Het einde van de tweede film toont dat nog sterker aan. Als meesterkok en directeur van de Guide Duchemin (Michelin) wordt De Funès opgenomen in het hoge gezelschap van de Académie française. Bij het voorgerecht (naar zijn recept) wikkelt hij plots een ingebakken horloge rond zijn vork, die hij verloren was bij zijn inbraak in de industriële kant-en-klare gerechtenfabriek van Tricatel (Jacques Borel). De Funès beseft dus waar de hooggeroemde Académie haar voedsel haalt. Bij de plasticboer Tricatel. Horloge loopt af, film ook.

Het hemelsbrede verschil tussen wat de elite op houdt en het volk te vreten krijgt is ook herkenbaar in de politiek die Macron wil volgen. Het economisch plaatje laat weinig anders toe. De werkloosheid suddert rond de 10%, de groei ligt met 1,3% lager dan die van de eurozone, de overheidsschuld benadert stilaan die van België, 96%, en Frankrijk haalt andermaal het toegestane begrotinsgtekort van 3% niet. Macron sleept ook een pover sociaal palmares mee, reden waarom de vakbonden al onmiddellijk na zijn verkiezing de straat opkwamen. Hij is de man van de wet-Khoui, die flexibilisering van de arbeid doordrukte, en vooral van de wet-Macron waarmee hij CAO’s wil beperken tot bedrijfsnivo of hooguit sektoriële afspraken. Hij wil ook de schadevergoedingen voor bedrijven inperken als ze overgaan tot ongedwongen ontslagen. Globale vrijhandel gaat voor, er moet méér geld zijn voor veiligheidsdiensten en justitie. De bekende riedel. De beurswaarden kropen minder omhoog dan na de eerste ronde.

Plafond

Macron blijft de man van de grote steden (in Parijs haalde hij 90% van de stemmen) en van de welvarende regio’s als Bretagne of het oosten of de  Pyreneeën. In industriële rampgebieden (aan het Nauw van Calais, of in de Aisne) zijn de socialisten weggeveegd door uiterst rechts. Het viel trouwens op hoe concreet en zelfbewust de korte toespraak van Le Pen was na haar snelle gelukwens aan Macron. ‘Tijd om orde op zaken te stellen. We moeten ook de partij omvormen en opnieuw dynamisch maken’. Wellicht krijgt het FN  ook een nieuwe naam, mogelijk nog voor de parlementsverkiezingen van 11 en 18 juni. Iets in de aard van RIP (Rassemblement Identitaire Patriote) – het Front National zit immers tegen het plafond te duwen en raakt nog moeilijk hoger. Le Pen heeft het slagveld overzichtelijk gemaakt. Er zijn maar twee strekkingen: de mondialisten die open vrijhandel nastreven, en de vaderlandslievenden die de oude waarden en gezag willen herstellen. Haar oproep liep parallel met de smeekbede van Macron om iedereen rond zich te verzamelen, zodat over vijf jaar het extremisme geen kans meer krijgt. Wishful thinking. Want in de euforie van vandaag ligt de achterdocht van morgen besloten.

Hollande bis?

Ik wil niet zo ver gaan als politicoloog Carl Devos die Macron ronduit ‘een opportunistische praatjesmaker’ noemde. Het klopt dat hij een op eigen ambities afgestemde weg naar het presidentschap heeft afgelegd. Het klopt dat hij inhoudelijk in de debatten minder uit de verf kwam dan Mélenchon of Le Pen. Het klopt dat hij er een liberale koers op nahoudt. Maar hij is bereid de 35-urige werkweek aan te houden, als er meer flexibiliteit komt. Hij wil mensen met een laag inkomen vrijstellen van gezondheids- en werkloosheidstaksen. Hij wil strikt het Europees asielbeleid toepassen.

Vraag is hoe die beloften te houden als de macro(n)-economie blijft kwakkelen. Het kan hem vergaan als Hollande, die ten onder ging aan zijn eigen verwaseming. Zelf is hij eerder nooit verkozen. Hij zal snel moeten leren om zich staande te houden tussen Trump, Poetin en Merkel. Met zijn opleiding zit het snor. Met zijn emotionele intelligentie kan het nog alle kanten op. De elfde president van de Vijfde Republiek doet er goed aan het uiteendrijven van zijn gemeenten en departementen in te dijken. Met meer plaatselijke autonomie. En net dat is de achilleshiel van Frankrijk: zijn centralisme.

Foto: Louis De Funès. (c) Reporters