Een Russische propagandaflop

De film ‘Svidetel’ (de getuige) ging op 17 augustus in première. De Russische overheid investeerde omgerekend 2 miljoen euro in de eerste film over de ‘speciale militaire operatie’. Een succes kan het tot dusver niet worden genoemd.

Volgens een oude Russische traditie was de film al na enkele dagen gratis op het internet te bewonderen. Het verhaal begint met de aankomst van de virtuoze Belgische violist Daniel Cohen in de Oekraïense hoofdstad in het kader van zijn tournee door Europa. De Belg – of hij Waal, Vlaming of Ostbelgier is wordt niet duidelijk – ziet zich als een wereldburger die gelooft in rechtvaardigheid en de goedheid van mensen. Zijn aankomst in Kiev valt samen met de ‘speciale militaire operatie’. Volgens de beschrijving van de makers veranderen de ‘gebeurtenissen’ het leven van de dromerige muzikant voor eens en altijd.

Bombardementen

De uitnodiging tijdens een banket voor een Oekraïense oligarch te spelen slaat de violist uit principiële overwegingen af. Zijn agent Brigitte heeft er wel oren naar en papt aan met de miljardair. Hij verklaart haar tussen neus en lippen ‘geen Rus, maar een Oekraïner te zijn’. Als de volgende morgen de Oekraïners hun eigen land bombarderen, wordt beide Belgen aangeraden het hotel niet te verlaten.

Natuurlijk luisteren de vrijheidslievende West-Europeanen niet naar deze wijze raad en vertrekken met een taxi naar de stad. In Kiev rennen bewapende plunderaars rond die voortdurend in het Oekraïens aan het vloeken zijn en lukraak iedereen overhoop schieten.

Verkrachting

De violist en zijn agent worden bij een wegblokkade door Oekraïense bandieten uit de taxi geplukt. Ze belanden in een kelder achter tralies waar wasmachines, magnetrons en andere gestolen huishoudelijke apparaten staan. Brigitte is ervan overtuigd dat alles op een vergissing berust en eist gerechtigheid: ‘Wij zijn Europeanen! Help ons! Red ons van deze beesten uit de periferie van Europa!’

Daarop wordt ze door een van de gewetenloze schurken verkracht en gedood. Na verloop van tijd valt de politie binnen. Ze vinden een ontroostbare Daniel Cohen en brengen hem naar een verzamelpunt voor vluchtelingen.

Doortraptheid

Van daaruit begint zijn odyssee op zoek naar een Belgische ambassade. Onderweg wordt Cohen getuige van de doortraptheid van de Oekraïners. Voor grof geld probeert een moeder haar zoon te laten ontkomen aan dienst in het leger. Een buschauffeur buit de situatie genadeloos uit.

Twee soldaten zien de arme Cohen met zijn instrument door de duisternis zwalken. Eerst willen ze hem natuurlijk doodschieten, maar na overleg besluiten ze hem dan toch maar naar de commandant te brengen. De viool willen ze afpakken, maar later toch niet.

Horst Wessel

De commandant van de besluiteloze militairen blijkt een oude bekende te zijn, de voormalige bodyguard van de oligarch. Zijn baas is gevlucht naar Israël. Op het hoofdkwartier moet Cohen op zijn viool spelen, terwijl de aanwezige militairen eten. Als neutrale showman kiest hij het ‘Horst Wessel’-lied. Bij de eerste valse tonen van ‘die Fahne hoch, die Reihen fest geschlossen’ ontsteekt de Oekraïense commandant in woede: ‘Maak je grapjes, denk jij dat we nazi’s zijn? Niemand hier heeft ooit van die Horst Wessel van jou gehoord! Wij zijn strijders en vechten voor het geluk van de Oekraïners!’

De muzikant staart in de verte alsof hij het leed van het hele Joodse volk voor zijn geestesoog ziet passeren. Monotoon antwoordt hij: ‘Vechten jullie soms voor dát geluk?’ De camera volgt de ogen van de violist en zoomt langzaam in op een insigne van Azov, het extreemrechtse Oekraïense bataljon, dat door Russische media nog steeds als bewijs voor de noodzaak tot ‘denazificatie’ van Oekraïne wordt genoemd.

Beestachtige Oekraïners

Om de beestachtigheid van de Oekraïners nog eens extra te benadrukken, wordt Cohen door de commandant een vrouw ‘aangeboden’. De bonkige militair roept een twintigtal in lompen en hoofddoeken geklede personen bijeen. ‘Wij delen ons eten met hen en zij geven ons wat ze kunnen. Of ben je soms een flikker?’ ‘Nee, ik ben geen flikker’, zegt de tengere violist, ‘maar zo kan ik niet.’ Vreemd genoeg mag hij daarna met de vrouw van zijn keuze mee naar huis.

Als bij toeval heeft ze een zoontje van dezelfde leeftijd als die van Cohen. Dat zorgt voor de nodige emoties. Haar man blijkt als vluchteling ‘naar Europa’ te zijn vertrokken en nooit meer te zijn teruggekomen. ‘Hij is dood voor mij,’ zegt de dame met wie de Belg uit principiële overwegingen toch geen seks wil hebben.

Tegen het einde van het drama wordt nog een verhelderende blik in de keuken van de Belgische diplomatie gegund. Cohen komt namelijk terecht in de zeer gezellige ambassade van België in Moskou. Hier wordt een verbijsterde ambassadeur verteld dat het toch echt de Oekraïners waren en niet de Russen die zijn landgenoot gegijzeld hadden. Na een vlucht uit Rusland komt Cohen veilig en wel aan op een Belgisch treinstation waar enkele jonge vrouwen met Oekraïense vlaggen zwaaien. Zoals in België gebruikelijk vragen ze: ‘Sir, ondersteunt u Oekraïne?’ ‘Nee’, antwoordt Cohen.

Steenkolenengels

De film ‘Svidetel’ is in zijn origineel compleet in het steenkolenengels en Oekraïens met Engelse ondertiteling opgenomen. De Russische tekst is later ingesproken. De makers hebben daarbij niet eens de moeite genomen stemmen van echte Amerikanen, Britten of — wellicht nog beter — Belgen te gebruiken. Daardoor lijkt het erop dat de film niet voor het eigen publiek bedoeld is.

In het dichtstbijzijnde buitenland, namelijk de Wit-Russische hoofdstad Minsk, waren vier mensen aanwezig bij de première. Het verdere lot van ‘Svidetel’ is daarom volkomen in handen van de bioscoopgangers in Venezuela, Noord-Korea en de Centraal-Afrikaanse Republiek. Best mogelijk dat de Russische propagandafilm daar alsnog in zal slaan als een bom.