Egypte tekende onlangs een ‘strategic and comprehensive partnership’ met de Europese Unie (EU). In ruil voor 7,4 miljard euro Europees geld gaan we binnenkort een en ander zien aan de Nijl. Of toch niet? We spraken erover met journalist en expert Ahmad Gamal Ziada. ‘Financieel staat de Egyptische overheid er écht slecht voor.’

Voor de ondertekening van het partnerschap tussen de EU en Egypte reisde Ursula Von der Leyen, voorzitster van de Europese Commissie, naar Cairo in het gezelschap van Europese leiders uit België, Cyprus, Griekenland, Italië en Oostenrijk waaronder de Belgische premier Alexander De Croo (Open Vld). Om misverstanden te voorkomen: het gaat niet over een gift van 7,4 miljard euro. Van de 7,4 miljard euro (gespreid over vier jaar) is 5 miljard een lening, gaat 1,8 miljard naar investeringen en gaat de rest (600 miljoen dus) naar bilaterale projecten onder andere rond migratie.

Zes pijlers

Het partnerschap is gebaseerd op zes pijlers, valt te lezen op de website van de Europese Unie: politieke dialoog (aandacht voor democratie en mensenrechten inbegrepen), economische stabiliteit, handel en investeringen, migratie en mobiliteit, veiligheid (waaronder strijd tegen het terrorisme) en uitwisseling van studenten onder het Erasmus+-programma.

Dat partnerschap reduceren tot een deal over asiel en migratie is niet correct, het gaat over veel meer dan dat. Er werd met de Egyptische president Abdel Fatah al Sissi ook gepraat over de oorlog tussen Israël en Gaza. Egypte en de EU zitten wat die oorlog betreft trouwens op dezelfde lijn: humanitaire hulp voor de Palestijnen van Gaza, vrijlating van de Israëlische gijzelaars in handen van Hamas en een staakt-het-vuren.

Mistoestanden in Egypte

We spraken in Brussel met de 35-jarige Ahmad Gamal Ziada, verantwoordelijke van de website Zawia3. Dat is een tweetalige (Engels/Arabisch) Egyptische website die de mensenrechten in het land verdedigt en een hele resem mistoestanden aanklaagt. Ziada studeerde geschiedenis in Egypte en beschikt over een netwerk van medewerkers dat in het land van de farao’s aan onderzoek doet.

In augustus vorig jaar werd de vader van Ahmad opgepakt door de Egyptische veiligheidsdiensten en opgesloten in de gevangenis. Dat met de bedoeling zijn zoon in België een toontje lager te laten zingen. Intussen werd de vader vrijgelaten. Zawia3 wordt (niet echt een verrassing) in de eerste plaats in Egypte gelezen, het tweede grootste lezerspubliek zit in de Verenigde Staten. Europa komt pas op de vijfde plaats.

Maar Ahmad Gamal Ziada heeft zelf ook al kennis kunnen maken met het Egyptische gevangeniswezen. In 2013 werd hij opgepakt om zestien maanden vast te zitten en van januari tot maart 2019 zat hij nog eens vast wegens het ‘verspreiden van valse informatie’. Na een verblijf in Tunesië was het duidelijk dat terugkeren naar Cairo geen optie was. Sinds 2022 woont hij in Brussel, waar hij onderzoeksjournalistiek studeerde aan de Brusselse ULB. Een terugkeer naar Egypte zit er niet in, of het wordt een verplichte rit van de luchthaven in Cairo richting gevangenis.

Het gaat momenteel niet goed met Egypte?

Ahmad Gamal Ziada: ‘Inderdaad. Financieel staat de Egyptische overheid er slecht voor. Het land gaat de ene lening na de andere aan bij internationale instellingen, terwijl terugbetalen steeds lastiger wordt. Er werden overheidsinvesteringen gedaan in een nieuwe politieke hoofdstad ten oosten van Cairo en aan het Suezkanaal die veel geld hebben gekost maar overbodig waren. Het huidige regime is heel autoritair. Er zitten 60.000 Egyptenaren in de gevangenis omwille van politieke redenen.’

En toch waren veel Egyptenaren optimistisch gestemd toen de militair Abdel Fatah al Sissi in 2014 de macht greep en de moslimbroeders naar huis stuurde?

‘Ja, maar tien jaar later weten de Egyptenaren dat het land het niet beter doet en dat de doorsnee inwoner het moeilijk heeft om elke maand rond te komen door de inflatie, de devaluatie van de Egyptische pond en de prijsstijgingen van voedsel en andere producten. Al Sissi heeft veel krediet verloren bij de gewone man.’

Wat vindt u van de recente deal tussen de EU en Egypte?

‘De EU had van de gelegenheid gebruik moeten maken om meer aandacht te vragen voor het respecteren van de mensenrechten in Egypte, maar dat is blijkbaar niet of onvoldoende gebeurd. Egypte heeft ook al van elders geld gekregen (onder meer van de Verenigde Arabische Emiraten en het Internationaal Monetair Fonds, red.), maar dat wordt niet altijd goed besteed.’

Als buurland van Gaza, Palestina en Israël volgen Egyptenaren de nieuwe oorlog tussen Israël en Gaza op de voet. Hoe beoordeelt u de houding van de Egyptische regering ten opzichte van deze oorlog?

‘Het is positief dat Egypte humanitaire hulp verleent aan de Gazastrook, maar de regering zou toch meer kunnen doen. Meer druk uitoefenen om een einde te maken aan de voor de Palestijnen zeer destructieve oorlog, bijvoorbeeld. Dat het kleine Qatar nu de show steelt met onderhandelingen terwijl Egypte (het grootste land van de Arabische wereld, red.) een meer bescheiden rol speelt, is niet logisch. Trouwens, de regering nodigde de Egyptenaren uit op straat te komen om te protesteren tegen de oorlog om nadien de manifestanten op te pakken.’

Wat vindt u van Brussel en België?

‘Ik woon hier graag. Het is hier toch allemaal zo goed geregeld. Je hebt hier bijvoorbeeld Actiris en VDAB om mensen aan een job te helpen. In Egypte hebben we zo’n organisaties niet. Uiteraard zou ik willen terugkeren naar Egypte, maar dat gaat nu dus niet.’

Abdel Fatah al Sissi

Journalist Ahmed Ziada: ‘Regering in Egypte nodigt mensen uit te protesteren, om ze dan op te pakken’