De eerste krantenuitgever in de Zuidelijke Nederlanden was ene Abraham Verhoeven. Sterker nog, zijn Wekelijcke Tijdinghen waren te vergelijken met de moderne opiniepers: hij gebruikte illustraties, wervende koptitels en bespotte voortdurend de protestantse vijand. Zijn krant diende toen als spreekbuis van het wereldlijke en kerkelijke gezag. Hoe die propaganda in zijn werk ging werd al onderzocht door wetenschappers uit binnen- en buitenland.

Vierhonderd jaar geleden

Voordien bracht hij vanuit zijn atelier in de Antwerpse Lombardenvest, De Gulden Sonne, al herhaaldelijk nieuwspamfletten uit, die nu bekend staan als Nieuwe Tijdinghen en die bestempeld worden als de vroegste krant van de Nederlanden.

Vierhonderd van die nieuwsmaren werden overigens gedigitaliseerd en kan je bekijken in de Erfgoedbibliotheek.

De waan van de dag

Abraham had het onder andere over het hemelvuur van solfer en zwavel, uitgespuwd door vliegende draken, een kind dat in Bohemen geboren werd met een varkenskop of over walvissen die op de kust van Holland aangespoeld waren. (Ik haal dit uit het net verschenen boek Een danser in de sneeuw, essays van de recent overleden Gaston Durnez).

Lezers smulden ervan. Onze hedendaagse media lijken op dit zelfde élan door te gaan. De uitzondering blijkt altijd belangrijker dan de grote nieuwsfeiten die immers minder spectaculair zijn. Populisme is eigen aan het journalistiek beroep, zeg maar. Een potvis die strandt op het strand… dat is spektakel! Die potvisgeur ruik je nog altijd in de papieren krant van vandaag, die overigens van oudsher nuttig gebruikt werd om vis in te wikkelen. Ja, journalistiek is nauwelijks geëvolueerd, zo lijkt het.

Verdwazing

Je merkt het aan de verkleutering en verdwazing van televisie omroepen. Dat onze openbare staatszender ons telkens opnieuw afleveringen van De Kampioenen voorschotelt, is ronduit een belediging voor de kijker. Dwaas amusement moet ons door de strot geduwd worden. Wat dacht je anders van deze lukrake greep: Boer zoekt vrouw, Blind getrouwd, Temptation Island, De Black List, Mijn Keuken, Mijn Restaurant, of allerhande actua-quizzen voor nitwits… En er komt meer van dat fraais op ons af, wanneer je de najaarsprogrammatie bekijkt: realityreeksen over St.-Martens Latem en haar inwoners, de verbouwingen in het kasteel van de Planckaerts, een goednieuwsquiz, de best zingende 60-plusser, een datingbureau voor mensen met een beperking… je kan het zelf niet zo gek bedenken.

Eenzijdig

Ook in de ‘ernstiger’ nieuwsberichtgeving merk je dat gatekeepers van het journaal de wereld bekijken vanuit hun eng eenzijdig standpunt. Het venster op de wereld van vroeger is al langer een verduisterd raampje geworden – uitgerafelde gordijnen wapperen nog wat na in de wind.

De nodige zelfreflectie ontbreekt om daar eens een evaluatieve analyse van te maken. Daarom moeten anderen dat doen. Johan Sanctorum bijvoorbeeld in zijn nieuwste nog te verschijnen boek ‘Politiek incorrect’, een vervolg op ‘Na het journaal volgt het nieuws’.

Opgestoken vinger

Net zoals Abraham Verhoeven de spreekbuis werd en bescherming genoot van de Habsburgers, overleven onze moderne media dankzij een overvolle subsidiekorf. Je merkt dan meteen het regimezender-karakter van een omroep. Ook commerciële omroepen zijn in dat bedje ziek.

Dat werd nog eens duidelijk tijdens de corona-berichtgeving. Media bleken uitsluitend woordvoerders van de regering. Alsof ze predikten vanop de kansel.

Grappig was dan ook het twitterbericht van Lieven Verstraete, VRT-coryfee, na het herbekijken van De Witte van Sichem. Hij prees zich namelijk gelukkig dat de tijd voorbij is dat priesters hun onderdanige parochianen bezworen niet voor de Volksunie te stemmen.

Voor de vele haat tweets die ik ontving over De Witte… willen jullie echt terug naar de tijd toen mgr Desmedt van op de kansel nog kon ordonneren om niet op de Volksunie te stemmen? Just asking…

— lieven verstraete (@lievenverstrae1) August 25, 2020

Hij is zich duidelijk niet bewust dat media vandaag net krék hetzelfde doen – zij het iets subtieler. Het opgestoken vingertje blijft altijd aanwezig.

Irrelevantie

Wat een tv-journaal tegenwoordig belangrijk vindt, is het dagelijks uitzenden van beelden van Het Warmste Dorp in Vlaanderen. Vlaggetjes zwaaiende burgers in hun achtertuin, gefilmd met een drommelse, brommende drone boven het hoofd. Wat de nieuwswaarde is van dit soort populistische items blijft onduidelijk, tenzij onbenullige irrelevantie promoten het einddoel is. Missie geslaagd, VTM!

Wie zichzelf anderzijds graag op televisie ziet, dient enkel een liedje te kwelen over corona, liefst op een melodietje van een bekend BV’er. VTM zal dan je dag kleuren. Ik bedoel maar: een tv-journaal, wie hecht er nog belang aan?

Faits divers

Veel erger dan bovengenoemde onnozelheden – faits divers – is de schaamteloze framing waar de wakkere burger mee geconfronteerd wordt. Zo presteert de krant Het Laatste Nieuws het om Jan Jambon te photoshoppen, waarbij het lijkt of de Vlaams Minister-President twee jaar geleden in eigen persoon aanwezig was in de politiecel in Charleroi, waar de gearresteerde Chovanec mishandeld werd.

Framing van de hoogste orde. Dat moet gezegd. Journalisten komen daar mee weg. Nooit een kritische opmerking. Elke dag opnieuw.

Abraham Verhoeven

De verdwazing in de media