De inkt van het politieke akkoord tussen de Spaanse socialistische partij PSOE en de Catalaanse centrumlinkse ERC is nauwelijks droog, of Spaanse rechters slaan opnieuw toe. De Centrale Kiescommissie (JEC) besliste gisteren dat Quim Torra afgezet moet worden als minister-president van Catalonië én dat Oriol Junqueras geen EU-parlementslid kan zijn, een beslissing die lijnrecht ingaat tegen wat het Europees Hof van Justitie besliste. Ondertussen en ondanks zijn onschendbaarheid als EU-parlementslid blijft Spanjes gerecht Junqueras vasthouden. Het zet het broze akkoord tussen de PSOE en ERC onder druk: de Catalaanse partij besloot gisteren om deze ochtend het partijbestuur samen te roepen om in urgentie te overleggen.

Rechters maken en ‘ontmaken’ minister-presidenten Catalonië

Quim Torra wordt afgezet en krijgt een boete van 30.000 euro omwille van een spandoek dat aan het balkon hing van het Palau de la Generalitat, de Catalaanse regeringszetel. Eerst ging het over verschillende spandoeken die de vrijlating vroegen van de Catalaanse politieke gevangenen, daarna over een spandoek over vrije meningsuiting. Uiteindelijk liet hij het storende spandoek weghalen op bevel van de Spaanse Centrale Kiescommissie. Een kwartier te laat weliswaar. En zo wordt Torra afgezet door een commissie bestaand uit vijf experten benoemd door de politieke partijen uit het Spaanse parlement en acht rechters uit het Hooggerechtshof, waar de postjes als vanouds verdeeld worden onder de Partido Popular (PP) en de PSOE.

Torra heeft zijn minister-presidentschap ook te danken aan rechters. Puigdemont werd eerst uitgesloten voor de leiding van de Catalaanse regering. Dan was het de beurt aan de opgesloten Jordi Sànchez (oud-voorzitter ANC) en uiteindelijk werd ook Jordi Turull (Junts per Catalunya) om uitgesloten te worden. Die laatste werd tussen zijn twee investituursessies naar Madrid afgevoerd, op bevel van onderzoeksrechter Pablo Llarena, ook verantwoordelijk voor de — drie maal afgewezen — aanhoudingsbevelen tegen Puigdemont en co. Uiteindelijk werd Torra, als vierde kandidaat, ingezworen als minister-president. In het post-dictatoriale Spanje kan Quim Torra de tweede Catalaanse minister-president worden die uit zijn ambt wordt gezet, na Puigdemont. Hun voorganger, Artur Mas, werd voor een jaar uitgesloten voor het uitoefenen van een openbaar ambt, voor het organiseren van de volksraadpleging in 2014, naast de hoge boetes die hij ervoor opgelegd kreeg.

Gouvernement des juges of guerre des juges?

Het is niet de enige opmerkelijke beslissing van de Centrale Kiescommissie: dat besliste ook dat de opgesloten Oriol Junqueras (ERC) geen EU-parlementslid kan zijn, een beslissing die lijnrecht ingaat tegen de uitspraak van het Europees Hof van Justitie. De beslissing werd al op de korrel genomen door de woordvoerster van de Spaanse socialisten, Adriana Lastra, die ‘ernstige twijfels’ uitte ‘over de competentie van deze Commissie om dergelijke beslissingen te nemen’, die bovendien nog eens direct uitvoerbaar zijn. Pablo Casado (PP), Inés Arrimadas (Ciudadanos) en het extreemrechtse VOX gingen er daarentegen prat op de ‘rechtstaat te hebben verdedigd tegen de separatisten’ door hun klachten bij de Kiescommissie.

Verschillende legale experten geraadpleegd door de Catalaanse krant ARA geven aan dat de Commissie Torra wel degelijk uit zijn ambt kan zetten, zelfs al botst dit met het Catalaans Autonomiestatuut (een Spaanse organische wet), dat bepaalt dat het enkel aan het Catalaans parlement is om te bepalen wie minister-president is. Het recente verleden duidt aan dat dat niet zo eenvoudig is. De experten geven wel aan de uitspraak een ‘aberratie’ te vinden. In het geval van Junqueras zijn ze het er zelfs unaniem over eens dat de Commissie haar competenties heeft overschreden. Binnen de Centrale Kiescommissie zelf is er ook grote onenigheid: maar liefst 6 van de 13 leden stemden tegen de maatregelen. Het enige wat Torra nu rest is beroep aanteken bij het Hooggerechtshof en vragen de directe uitvoerbaarheid van zijn ambtsontzetting op te schorten. Het Catalaans parlement zal alvast samenkomen om Torra te herbevestigen als minister-president, een zet die weinig zal uithalen. Ook de zaak van Junqueras wacht op uitsluitsel van het Hooggerechtshof, dat het verdict van het Europees Hof van Justitie aan het bestuderen is.

Catalaanse broederstrijd

De politieke strijd voor en in de rechtbanken doorkruist eerst en vooral de investituurstemming van Pedro Sánchez, die vandaag begint in het Congreso. Tezelfdertijd komt het partijbestuur van ERC deze morgen in urgentie samen om te beraadslagen. Het akkoord met de PSOE staat ongetwijfeld onder druk, zelfs al liet voorman Joan Tardà (ERC) weten dat er vastgehouden moet worden aan het akkoord met de socialisten. Dat akkoord kreeg hevige kritiek van vele indepes die ervan overtuigd zijn dat er met de PSOE evenmin zaken kunnen gedaan worden. Het akkoord PSOE-ERC blinkt immers uit in ambiguïteit en is weinig concreet. Zo maakt het enerzijds gewag van een ‘erkenning van het politiek conflict en de activatie van de politieke weg om dit op te lossen’, om zo ‘de juridisering van het conflict te overstijgen’. Anderzijds wordt een bilateraal overleg opgericht tussen de Spaanse en Catalaanse regeringen, het eerste overleg sinds lang tussen beide partijen.

Dit akkoord kon ook op enige kritiek rekenen van Quim Torra en Junts per Catalunya (JxCAT; de partij van Carles Puigdemont), die zich storen aan het feit dat ERC een akkoord sluit die de implicatie van de Catalaanse regering inhoudt zonder dit eerst te bespreken in diezelfde regering. Een geïrriteerde Torra sprak, volgens ARA, tegen zijn viceminister-president, Pere Aragonès (ERC), over een vertrouwensbreuk. Mocht Torra afgezet worden, is het diezelfde Aragonès die minister-president zou worden, een scenario dat men bij JxCAT absoluut niet ziet zitten. Het minister-presidentschap is de enige grote functie die Catalaans centrumrechts nog in handen heeft. Zo zou JxCAT al aan ERC voorgesteld hebben om de viceminister-president te vervangen door iemand van hen, in voorbereiding op de afzetting van Torra. ERC zou dit geweigerd hebben omdat dit geen deel uitmaakt van het regeerakkoord.

In Catalonië is de minister-president de enige die het Catalaans parlement kan ontbinden, een machtssleutel die zowel de ‘Juntaires’ als ERC in handen wil krijgen. Mocht Torra effectief ontzet worden uit zijn ambt, is het niet ondenkbaar dat hij eerst het parlement ontbindt. Dan kan de broederstrijd tussen ERC en JxCAT, die de laatste tijd vooral op de sociale media toxische proporties aanneemt, definitief uitbarsten. JxCAT overweegt dan opnieuw Puigdemont in te zetten, de enige electorale factor van belang die de partij nog rest.

Adriana Lastra

Spanjes gouvernement des juges slaat opnieuw toe