Ayatollah Khomeini (1902-1989)

Elk jaar Op 14 Khordad van de Iraanse kalender (wat overeenkomt met 4 juni 2023) wordt in Iran jaarlijks het overlijden van Ruhollah Khomeini herdacht die leefde van 24 september 1902 tot 3 juni 1989. Hij was een ayatollah, de hoogste geestelijke rang binnen de sjiitische islam, en de leider van de Iraanse Revolutie in 1979.

Van 1979 tot 1989 stond hij aan de macht in Iran en vormde het land om naar een streng islamitisch-fundamentalistische staat.

Khomeini ligt begraven ten zuiden van Teheran. Rondom zijn graf is een groot mausoleum gebouwd, waar gelovigen komen bidden. De torens van dit mausoleum zijn 91 m hoog, een verwijzing naar zijn leeftijd (in maanjaren volgens de islamitische kalender).

Khomeini werd in 1979 door het Amerikaanse opinieblad Time tot ‘Man of the Year’ uitgeroepen. Volgens het tijdschrift was hij het gezicht van de islam in de westerse populaire cultuur.

Jos Ghysen (1926-2014)

2014 Overlijden in zijn geboortestad Hasselt van de populaire radio- en tv-presentator Jos Ghysen (88), bekend van onder meer Het Schurend Scharniertje, Te bed of niet te bed, Zondag Josdag. Deze onderwijzer was ook een succesvol auteur. In een lokaal weekblad, Het Aankondigingsblad, publiceerde hij op 14 oktober 1944 zijn eerste cursiefje. De uitgever van het blad zei hem: doe dit voortaan maar iedere week, wat Ghysen dan vijftig jaar lang ononderbroken heeft gedaan.

1996 Door een jammerlijke softwarefout mislukt de eerste testlancering van de Europese Ariane 5 raket vanaf de Europese basis bij Kourou in Frans-Guyana.

1989 Na twee dagen met tientallen tanks op het plein aanwezig te zijn geweest opent het Chinese leger voor het oog van televisiecamera’s het vuur op demonstrerende studenten op het Plein van de Hemelse Vrede (Tiananmenplein) in Peking. Een onbekend aantal studenten sterft, volgens de BBC ‘zeker 10 000’. Een van de meest zichtbare misdaden van het communisme.

1989 Bij de stad Ufa in het Russische Oeralgebergte passeren twee remmende treinen elkaar in de nabijheid van een lekkende aardgastransportleiding. Die ontploft en 575 treinpassagiers sterven.

1950 De CVP behaalt op haar eentje 108 van de 202 Kamerzetels en daarmee dus de absolute meerderheid. Dat was sinds de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht in 1919 niet meer gezien. We krijgen een éénpartijregering, de laatste. Sindsdien kent België coalitieregeringen van twee, drie tot zes en meer partijen.

1941 In Doorn nabij Utrecht sterft de gevluchte laatste Duitse keizer Wilhelm II (Friedrich Wilhelm Viktor Albert von Hohenzollern, 1859-1941). Hij was het erfelijke staatshoofd van het Duitse Keizerrijk en het Koninkrijk Pruisen van 15 juni 1888 tot 9 november 1918. Deze periode in de Duitse geschiedenis wordt het ‘Wilhelminische tijdperk’ genoemd. In 1918 vluchtte hij via Spa (Luik) naar Nederland. Hij logeerde in kasteel Amerongen.

1917 De eerste Pulitzer Prijs wordt uitgereikt door de School of Journalism van Columbia University in New York.

Odiel Spruytte (1891-1940)

1891 Geboorte in Rumbeke (West-Vlaanderen) van Odiel Spruytte, priester, filosoof en politicoloog, Vlaams-nationalist en prominent Heel-Nederlander. Zijn essays, gepubliceerd in de tijdschriften Kultuurleven en Jong Dietsland, weerspiegelen de invloed van Max Scheler, Edmund Husserl en Othmar Spann en maken deel uit van een vitalistische en ‘realistische’ stroming waarin het begrip mens een essentiële rol speelt. Als aanhanger van een organische staat pleit Spruytte voor een ‘op solidaristische en volksnationale basis gevestigde orde’ en verwerpt hij het nazisme. Hij overlijdt in 1940 op de leeftijd van 49.

1848 De Gentse drukker en republikeinse agitator Adrianus Verbaere publiceert het eerste nummer van de krant Artevelde of de Burger Demokraat. Dat was het orgaan van het in 1845 opgerichte democratisch-republikeins genootschap Artevelde dat in 1846 geprobeerd heeft een mars op Brussel te organiseren. De leiders werden voor het gerecht gedaagd en de mars ging niet door. Ook Verbaere wordt gerechtelijk vervolgd en moet op 29 juli 1852 zijn uitgave stopzetten. De sociale wantoestanden die hij aanklaagt kan men nochtans alleen maar reëel en schrijnend noemen: in de katoenspinnerijen waren in de jaren 1840 een derde der werknemers kinderen tussen 6 en 15 jaar. Geen Gentse uitzondering: op de 10 701 mijnwerkers in de provincie Luik telt men 1609 kinderen.

1798 Overlijden in Dux (Bohemen) van Giacomo Casanova (73), een Venetiaan wiens naam synoniem werd voor vrouwenversierder. Hij schreef omvangrijke memoires waarin hij vertelt van zijn avonturen over vrouwen, bedrog en overspel. Een goed voorbeeld van hoe een eigennaam tot soortnaam verwordt. Andere voorbeelden uit de geschiedenis zijn: Kenau Simonsdochter Hasselaer (die model staat voor een kenau = manwijf), Adonis (de Griekse god die de naam gaf aan een mooie jongeman), Narcissus (die de naamgever van het narcisme is) en Don Juan Tenorio (een fictief persoon die ook bekend staat als vrouwenversierder). Verder De Sade, Masoch, Colt en om vreedzaam te eindigen, de BIC, genoemd naar de producent Marcel baron Bich (1914-1994). Maar waar is de eind-h? De onderneming kreeg de naam van Bich, maar zonder de vierde letter omdat dit in Engelstalige landen te veel als ‘bitch’ zou hebben geklonken.

1775 Zonder één enkele verwittiging laat gouverneur-generaal Potjomkin bij het ochtendgloren het grote Kozakkenkamp aan de monding van de Dnjepr (Oekraïne) omsingelen en gebiedt hij de inwoners om zich onmiddellijk over te geven. Totaal verrast zijn de Kozakken niet in staat om deze situatie het hoofd te bieden en moeten ze lijdzaam toezien hoe hun kamp onmiddellijk geplunderd en voor altijd vernietigd wordt. Hun hetman wordt opgesloten in een klooster op een geïsoleerd eiland in de Witte Zee, in het Hoge Noorden van Rusland, waar hij in 1803 sterft.

In deze ontwikkeling speelt de genoemde Grigorij Potjomkin (1739- 1791) een grote rol. Hij was de minnaar en de favoriet van tsarina Catharina II tot aan zijn dood. Hij is één van de kolonisators van de wilde en weinig bevolkte steppen in het zuiden van Oekraïne, waarbij hij verscheidene steden heeft gesticht, zoals Cherson, Mikolajev, Sebastopol en Jekaterinoslav. Hij wordt door Catharina beloond – in die tijd erg gebruikelijk – met de titel van ‘Prins van Taurida’.

Hij was in 1774 door Catharina geïnstalleerd als gouverneur-generaal van de ‘heroverde’ gebieden, die men haastig Novaja Rossija doopt, het Nieuwe Rusland. Zijn missie is deze nieuwe gebieden zo snel mogelijk te integreren in het Russische Rijk, zowel op wettelijk als op cultureel vlak. De russificatie kondigt zich aan.

Potjomkin schaamt zich niet om zich ‘Grote Hetman’ van alle Kozakken te laten noemen en tegelijkertijd de overlevende Kozakken van de Dnjepr te deporteren naar het noordwesten van de Kaukasus. Daar worden ze ingezet bij de verdediging van de Russische grens tegen de Tsjerkessen. Zo worden de Kozakken, die ooit rebellensoldaten waren, omgevormd tot bewakers van de gevestigde orde. Nog even later zal men hen opgesteld zien in de steden als een soort politiekorps.

Adrianus Verbaere

4 juni. Net binnen: Chinees regime opent vuur op protesteerders Tiananmenplein