Syrië en Turkije waren tot nu toe aartsvijanden, en sinds de in 2011 begonnen burgeroorlog steunde Turkije dan ook gewapende milities tegen het regime van Bashar al Assad. Een decennium later is Syrië een kapotgeschoten land, de economie ligt op apegapen, veel Syriërs hebben hun land moeten ontvluchten, en Assad heeft tienduizenden mensen vermoord en gemarteld.

Syrië heeft maar een gedeelte van zijn soevereiniteit kunnen terugwinnen, het noordoosten is in handen van de Koerden, een deel van dat noordoosten wordt bezet door Turkije (een soort van ‘veiligheidszone’), en het noordwesten van Syrië is in handen van door Turkije gesteunde islamitische rebellen. En toch hebben de Syrische en Turkse ministers van Buitenlandse Zaken elkaar onlangs gesproken in Moskou, want Turkije wil zich verzoenen met Syrië.

Koerden

Turkije heeft Syrië nodig in de strijd tegen de Koerden in het noordoosten van Syrië en om de miljoenen Syrische vluchtelingen die nu in Turkije blijven te doen terugkeren. Syrisch Koerdistan wordt geregeerd door de YPG. Dat zijn bondgenoten van de Turks-Koerdische PKK, in de ogen van de Turken een bende terroristen. Veel Turken zijn de Syrische vluchtelingen in Turkije beu en gezien er Turkse verkiezingen in aantocht zijn zoekt Erdogan, president van een land geplaagd door heel ernstige economische en financiële problemen, een oplossing.

De Turkse oppositie is overigens ook voorstander van een verzoening met Syrië. Ook steeds meer Arabische landen willen zaken doen met Assad. Ooit zal Syrië terug opgenomen worden in de Arabische Liga, waar het uitgegooid werd wegens de zware repressie van Syrië tegen de rebellen in het kader van de zogenaamde Arabische Lente. Syrië is echter niet gehaast om zich te verzoenen met Turkije, want een verzoening is onmogelijk zolang Turkije de rebellen in Idlib en omgeving blijft steunen en een deel van noordoost Syrië blijft bezetten. Het land is ook niet gehaast om snel nieuw lid te worden van de Arabische Liga, want dat zou betekenen dat ze harde druk zou ondervinden van onder meer de Verenigde Arabische Emiraten, Saoedi-Arabië, Egypte, Jordanië, Bahrein, enzovoort om haar banden met Iran te verbreken.

Verzoening

De Verenigde Staten zien een verzoening niet zitten, want zij beschouwen Assad als een bloeddorstige dictator, en de zogenaamde Caesar Act is een sinds 2020 toegepaste Amerikaanse wet, die bedrijven wereldwijd straft die zaken willen doen met Syrië. Met als nadeel dat de heropbouw van Syrië zo onmogelijk wordt gemaakt. Terwijl Arabische en islamitische landen hun banden met Assad opnieuw aanknopen, blijven de Amerikanen bij een hard standpunt dat ze op langere termijn zullen moeten opgeven.

Israël heeft geen belang bij een ‘genormaliseerd’ Syrië, want dat zou betekenen dat Palestijnse verzetsbewegingen opnieuw een thuis zouden krijgen in de hoofdstad Damascus. Daarbovenop zouden de wapenleveringen van Iran aan het Libanese Hezbollah, via Syrië, vermeerderen. Syrië is bovendien een bondgenoot van Iran, een land dat Israël beschouwt als zijn allergrootste vijand. Onlangs bombardeerde Israël de luchthaven van Damascus, waarbij vier doden vielen omdat die luchthaven wordt gebruikt om uit Iran afkomstige wapens te transporteren richting Hezbollah en richting Hamas in de Gazastrook. In september bombardeerde Israël om dezelfde redenen de luchthaven van Aleppo. Ook de luchthaven van Beiroet, de hoofdstad van Libanon, wordt gebruikt voor de transfer van wapens.

Bezoek aan Damascus

Onlangs bracht ook Abdullah bin Zayed, minister van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Arabische Emiraten, een bezoek aan Damascus. Dat kon rekenen op tandengeknars in Tel Aviv, dat vriendschap heeft gesloten met de VAE in het kader van de zogenaamde Abrahamakkoorden. Sjeik Abdullah wil dat er een politieke oplossing komt voor de problemen in Syrië, rekening houdend met de relevante VN-resoluties. (Lees: wij VAE leveren geen wapens meer aan rebellen in Syrië.)

De VAE heropende zijn ambassade in Syrië in 2018. België heeft zijn ambassade in Damascus nog steeds niet heropend. In juni hervatte Bahrein zijn diplomatieke activiteiten in Damascus. Algerije heeft ook geen enkel probleem met het hernieuwen van de diplomatieke betrekkingen met het Syrië van Assad. En niet te vergeten: Rusland steunt eveneens een Turks-Syrische toenadering. Rusland wil zijn rol in Syrië terugschroeven nu het met de handen in het haar zit in Oekraïne. Tot ergernis van Israël, dat vreest dat zo de rol van Iran in Syrië zal groeien.

Rebellen

Ook de door Turkije gesteunde rebellen in Syrië (Hayat Tahrir Al Sham, Ahrar al Sham, de Samarkandbrigade, …) zijn niet te spreken over de toenadering tussen Turkije en Syrië. Zij vrezen geofferd te zullen worden als het tot een echte verzoening zou komen tussen de twee landen. Ze moeten zich echter geen zorgen maken, want zo ver staan we nog niet. Assad wil eerst de verkiezingen in Turkije afwachten en hoopt dat Erdogan die zal verliezen, wat zou betekenen dat er een minder agressieve Turkse regering zou aantreden.

Ondertussen beschikken de Syrische rebellen nog steeds over kantoren in Turkije. De Syrische Koerden hebben gemengde gevoelens over de toenadering tussen Turkije en Syrië. Het voordeel van die toenadering is dat op die manier het risico op een Turks offensief tegen de YPG wordt gereduceerd. Het nadeel is dat Turkije de ooit terug te keren Syrische vluchtelingen dan naar Koerdisch Syrië zal sturen om het zo te arabiseren en het Koerdisch karakter uit te wissen. Ook Rusland (een bondgenoot van Syrië; nvdr) is tegen een militair offensief van Turkije in Syrisch Koerdistan en hoopt dat gemeenschappelijke Turks-Russische patrouilles in Syrië de problemen kunnen oplossen.

Doden

Vorig jaar kende Syrië het minste aantal doden sedert de start van de rebellie in 2011. In 2022 vielen er ‘slechts’ 3.825 doden bij gewapende conflicten. In 2022 werden ook zevenhonderd militanten van de Islamitische Staat (IS) gedood in Syrië en Irak. Wat Syrië betreft gebeurde dat vooral door de Verenigde Staten, in samenwerking met Koerdische milities.

De VS hebben nog steeds ongeveer negenhonderd soldaten in Syrië. Ooit waren het er veel meer, maar ex-president Trump liet de meeste terugkeren naar huis. In Syrië zitten nog steeds ongeveer tienduizend IS’ers gevangen in kampen. In Irak zijn het er ongeveer twintigduizend. De Koerden zijn gefrustreerd dat veel landen, waaronder België, slechts met mondjesmaat hun strijders laten terugkeren. Maar burgeroorlog of niet, Syrië is één grote puinhoop. Van ‘normalisering’ is van geen kanten iets te merken.

En dan is er de crisis rond de humanitaire hulpverlening aan de bevolking in Idlib en omgeving. Die gebeurde tot nu toe via Bab al Hawa, een grensovergang met Turkije. Een paar miljoen mensen zijn afhankelijk van die hulpverlening, in een regio afgesneden van het Syrië van Assad. Het mandaat van de hulpverleners loopt binnenkort af. Het ziet er naar uit dat de Verenigde Naties op 10 januari dat mandaat zullen verlengen. Dat komt Turkije goed uit, want zo blijven Idlib en grote omgeving afhankelijk van Erdogan.

Ahrar al Sham

Syrië en Turkije op zoek naar verzoening, Verenigde Staten en Israël bezorgd