Op 19 maart 2019 viel Baghuz, een stadje aan de Syrisch-Iraakse grens in handen van de Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) na een intense strijd. Uit gelekte beelden bleek dat de militanten van Islamitische Staat (IS) zich nog liever doodvochten dan zich over te geven. Toen uiteindelijk de stad viel, bleek dat er nog ettelijke duizenden vrouwen en kinderen en enkele handenvol strijders ter plaatse waren. Stuk voor stuk werden ze opgesloten in kampen bewaakt door de overwegend Koerdische SDF. Hiermee kwam de facto een einde aan het territoriale kalifaat van Abu Bakr al-Baghdadi.

Einde van IS

In april volgde een laatste stuiptrekking toen al-Baghdadi voor een laatste keer verscheen in een officiële video. Niet alleen pretendeerde hij alles stevig onder controle te hebben, ook werd de aandacht afgeleid van Syrië en Irak, het klassieke machtsbastion van IS. Er werd handig ingespeeld op het verlies van territorium in Syrië en Irak. En passant werden er zelfs enkele nieuwe provincies van de Islamitische Staat boven de doopvont gehouden. En toch was volgens Amerikaans president Donald Trump IS definitief verslagen. Enkele maanden later, eind oktober, werd al-Baghdadi omgebracht door Amerikaanse Special Forces.

Opportunisme

Toch blijft de gesel van de jihadistische terreur Irak en Syrië teisteren, tot vandaag de dag. Af en toe duiken er in de westerse media berichten op die duiden op een sluimerend voortbestaan van IS in het Midden-Oosten. Wat evenwel onderbelicht blijft is de groeiende aanwezigheid van een multitude aan cellen die zich doorheen Afrika veelal uit opportunisme hebben aangesloten bij IS.

Noord-Afrika werd al geruime tijd geteisterd door de terreur van IS en al-Qaeda maar het conflict escaleerde verder in de loop van 2019. Zo werd de Islamitische Staat in Centraal-Afrika steeds invloedrijker met aanvallen in Congo en Mozambique. De activiteit in de Sahel werd bovendien opmerkelijk groter. Zowel in Niger, Nigeria, Kameroen, Tsjaad als Mali nam het aantal aanvallen hand over hand toe.

Als we de opeisingen van IS-aanvallen in het continent Afrika in 2019 bekijken, komen we al gauw aan 455 aanvallen. De meeste in Sinai, Egypte. Op de tweede plaats Nigeria. Sinai is al veel langer een broeihaard van jihadistisch geweld (midden november 2014 sloot Ansar as-Shari’a, een tot dan toe onafhankelijke jihadistische groepering, zich grotendeels aan bij IS). Nigeria is de thuishaven van Boko Haram, geleid door Abu Bakr Shekau, een regelrechte psychopaat. Hij sloot zich aan bij IS als leider van ISWAP (Islamic State West-African Province) in maart 2015. Hij gedroeg zich evenwel zo extreem dat zelfs IS het te ver vond gaan en hem afzette als leider. Een deel van de groep bleef trouw aan Shekau, een ander deel vormde ISWAP voorgoed.

IS Groot-Sahara

Een andere branche van de Islamitische Staat, ISGS (The Islamic State in the Greater Sahara) ontstond eveneens in 2015 nadat een deel van de al-Qaeda georiënteerde groep al-Mourabitoun zich bij de rangen van al-Baghdadi voegde.

In de loop der jaren zijn ISGS en ISWAP in zulke mate beginnen samenwerken dat we uiteindelijk over een eengemaakte structuur kunnen beginnen spreken. Het onderscheid tussen wat ISGS en ISWAP verdween in de Sahel quasi volledig. Bovenal begon ISWAP zowat de belangrijkste branche van de Islamitische Staat in Afrika te worden.

In 2019 werden 41,2% van alle door IS geclaimde aanslagen in Afrika (2019) opgeëist door ISWAP, ondanks het feit dat de meerderheid van de aanvallen plaats vond in Sinai. Dit is simpelweg te verklaren door het feit dat ISWAP actief is in zowat de gehele Sahel. In 2019 werden er aanslagen opgeëist in Burkina Faso, Tsjaad, Kameroen, Niger, Nigeria en Mali. Het merendeel van de aanslagen werd opgeëist in Nigeria, waar IS een soort van machtsbastion aan het uitbouwen is in de provincie Borno.

Aanslagen opgeëist door IS in Afrika in 2019, per ‘provincie’ (bron Nashir News Agency)

Spectaculair

ISWAP is ook de enige provincie of Wilaya van de Islamitische Staat die erin slaagt om spectaculaire acties uit te voeren die verder gaan dan het vermoorden van een lokale burgemeester en zijn lijfwachten om maar iets te noemen.

ISWAP heeft de twijfelachtige reputatie opgebouwd om de meeste aandacht te trekken in Afrika. De aanval in Tongo Tongo, Niger, bijvoorbeeld. Op 4 oktober 2017 werd een patrouille van het Amerikaanse en Nigerese leger quasi gedecimeerd in een aanval van ISWAP. Vier Amerikaanse soldaten sneuvelden. IS verspreidde in een officieel communiqué de beelden van een van de bodycams van de Amerikaanse troepen. Dat de beelden schokkend waren, mag niet verbazen. We zagen live hoe Amerikaanse elite-eenheden geëxecuteerd werden door ISWAP.

Sindsdien is de Islamitische Staat nog actiever geworden, vrijwel dagelijks worden er aanslagen gemeld in Mali, Burkina Faso, Niger, Nigeria, en Tsjaad. Onderstaande kaart geeft de aanvallen van IS weer van oktober 2018 tot oktober 2019 in de regio. De meeste aanvallen situeerden zich rond het Tsjaadmeer, een trend die zich tot vandaag doorzet.

Tomasz Rolbiecki - https://t.co/4Qwnd8I8nD?amp=1

En als we even Afrika in zijn totaliteit bekijken, zien we dit …

Gebaseerd op analyse door Pieter Van Ostaeyen, Tomasz Rolbiecki en Charlie Winter

Dit is de Islamitische Staat vandaag: ver van verslagen. Iedereen begint stilaan te beseffen dat het werk in Syrië en Irak niet gedaan is, maar in Afrika is IS stilaan de bovenhand aan het nemen in bepaalde regio’s.

Corona

De Sahel is een van de armste regio’s in Afrika. Gezondheidszorg stelt er niet veel voor. Voorlopig lijkt het dat het coronavirus nog moet toeslaan in de regio. Maar er is geen twijfel dat de ‘soldaat van God’ ook in eigen rangen slachtoffers zal maken.

IS maakt zich daar voorlopig weinig zorgen over en blijft in de gehele regio met de volste overtuiging hit-and-run operaties uitvoeren. Corona of niet, de Islamitische Staat blijft hardnekkig doorvechten voor wat zij beschouwen als hun rechtgeaard Kalifaat.

al-Baghdadi

Islamitische Staat in de Sahel