In 2017 publiceerde Doorbraak dit stuk van onze Engeland-specialist Harry De Paepe. Naar aanleiding van het overlijden van Queen Elisabeth brengt Doorbraak dit stuk uit 2017 in herinnering. Los van de emoties die begrijpelijk en universeel zijn.

Op zondagavond vijf november 2017 maakten wereldwijd ongeveer een 100 mediaorganisaties de ‘Paradise Papers’ bekend. De documenten leggen bloot hoe bedrijven, rijken en popsterren hun geld parkeren op exotische paradijzen. Ook de Britse Queen is daarbij.

Een bom onder de kroon?

Vijf november is niet toevallig Guy Fawkes of Bonfire Night in het Verenigd Koninkrijk. Het vuurwerkfeest waarbij men gedenkt hoe de katholieke Guy Fawkes het Engelse parlement met zijn protestantse koning wilde opblazen in 1605. Leggen de Paradise Papers een bom onder de Britse monarchie? Het blazoen van de geadoreerde Elizabeth II loopt alleszins een bluts op.

Kritiek van Labour

Jeremy Corbyn, de leider van Labour, vindt dat de vorstin zich minstens moet excuseren voor de ruim 11 miljoen euro die ze parkeerde op Bermuda. Hoewel, de partijwoordvoerder liet inmiddels verstaan dat Labour de Queen op zich niet viseert. De partij heeft het over ‘iedereen die belastingen ontwijkt door geld naar belastingparadijzen te brengen. Men moet inzien welke schade men aan de maatschappij toedient’.

It’s complicated

Bij Elizabeth II zit de vork dan ook niet zo eenvoudig aan de steel dan men wil laten uitschijnen. Dit gaat niet louter over de vraag of de 91-jarige koningin wel van iets afwist. Nee, dit gaat over de complexiteit van de Britse monarchie. Eerst en vooral er gebeurt niets onwettigs. Of het moreel goed te keuren is, dat is een andere vraag. De Britse wet verbiedt echter de praktijken niet. Interessant detail: de koningin van het Verenigd Koninkrijk is ook de koningin van Bermuda. Het eiland is immers Brits overzees gebied. Zoals een lezer van The Guardian ironisch opmerkte: ‘If the Queen of the Cayman Islands invests in the Cayman Islands, is it technically “offshore”, or is she just supporting a local business?

De Queen is een hertog

Maar het geld zit er niet verstopt als geld van het Britse staatshoofd. Het geld op Bermuda is van de hertog van Lancaster. Dat hertogdom bestaat sinds 1351 en de eerste echte hertog (zoals zo vaak in de geschiedenis zijn er verschillende ‘eersten’) was John of Gaunt, of Jan van Gent. Hij was de zoon van koning Henry IV. Het hertogdom wordt tot op vandaag apart gehouden van de andere koninklijke eigendommen, waardoor het niet onder de civiele lijst valt. Het beheer van het gebied hoeft dus niet te rekenen op staatsgelden. Daarom is de hertog bij wet niet verplicht om belastingen te betalen. Echter, sinds 1993 doet de huidige hertog – Elizabeth II – dat vrijwillig. Overigens, het ambt is – ongeacht de houder – mannelijk.

Wie bestuurt wat?

Lancaster levert een pak geld op voor de Queen. Het landgoed wordt niet persoonlijk bestuurd door de vorstin. Van oudsher is er een ‘Chancellor of the Duchy of Lancaster’, een kanselier die de zaken runt. Die post wordt nu al geruime tijd bemand door een ‘junior minister’ uit de regering. Zeg maar een soort van staatssecretaris. De hertog duidt de kanselier aan op advies van de premier. De chancellor hoeft geen verantwoording af te leggen aan het parlement, maar kan wel worden ondervraagd door het parlement. Sinds 2000 is er ook een beheerraad van het hertogdom, de ‘Duchy Council’. De ‘Chairman of the Council’ leidt de vergaderingen. Hij of zij wordt aangeduid door de chancellor. Elk lid van de raad wordt aangeduid door het staatshoofd, op advies van de chancellor.

Labour

Er is ook een ‘Management Board’. Dat orgaan houdt zich bezig met het dagelijkse reilen en zeilen. En met het beleggen van het geld. Die beleggingen dienen goedkeuring te krijgen van de beheerraad en ook de chancellor. Dat is een minister, weet u nog? De bekritiseerde beleggingen van Queen Elizabeth II op Bermuda werden genomen begin de jaren 2000. Toen was politicus Alan Millburn de dienstdoende kanselier. Hij was junior minister in de Labourregering van Tony Blair. Beweren dat Millburn achter de beleggingen zat, gaat te ver. Maar hij heeft het wel op een of ander moment mee goedgekeurd. Samen met de politiek benoemde raadsleden.

Spil in publiek debat

Verdedigers van de monarchie claimen dat de Queen niet op de hoogte is van de investeringsplannen van de beheerraad. Ook zouden de opbrengsten uitsluitend gebruikt worden om het landgoed te onderhouden en de pensioenen van vroegere werknemers uit te betalen. Critici stippen dan weer aan dat Elizabeth wel de eindverantwoordelijkheid draagt. De republikeinse beweging eist transparantie in het financiële beheer van de monarchie.

Het beheer van het hertogdom vormt een kluwen van verschillende adviseurs. De Paradise Papers zijn misschien niet meteen een bom onder de troon. Ze waaien er alvast wel het stof van af. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Harry De Paepe is co-auteur van ‘Stiff Upper Lips – Waarom de Engelsen zo Engels zijn’. U vindt het in onze webwinkel.

Alan Millburn

Bij het overlijden van Queen Elisabeth: de ‘Paradise Papers’