Meer dan acht uur per dag lezen zit er niet in. Zoals twee uur voldoende is voor een museumbezoek. Ik heb dan niet alles grondig besnuffeld, maar een tweede bezoek is beter dan een uur te veel. Alles kent zijn eigen typische grenzen. De vrije uren tijdens deze coronatijden met hun verveling als een van de voornaamste gevolgen toont de televisie waarvoor ze is uitgevonden: een culturele verrijking. In mijn geval: het bekijken van documentaires, klassieke films en steengoede series.

Eindelijk

Het mediabedrijf DPG Media gaat zijn winkel verbouwen, las ik. Alle zenders krijgen een uniforme naam, gevolgd door een nummer, uitgezonderd de zender waarop het kasteel en zijn belendende zijgebouwen gebouwd is, VTM. Het zou mij niet interesseren, ware het niet dat een zender uit het pakket zich onder meer gaat focussen op klassieke films. Eindelijk! Ik snak al jaren naar de betere film voor de late avonden in huiselijk verband. Er worden klassiekers vertoond, toegegeven, helaas, met mate.

Ik hoop dat men de betere films niet per genre of op naam van de maker gaat vertonen: in januari alle films van Charlie Chaplin, in februari alle films Ingmar Bergman, in maart alle thrillers, enzovoorts. Nee, variatie moet er zijn. Het is in alles en overal zo. Neem het weer. Na een week regen snakt iedereen naar zon, na een week zon snakt iedereen naar een fikse bui. Na drie dagen spaghetti is de friet welkom.

De moeite waard van het herbekijken

Hopelijk komen de klassieke films gauw aan bod. Er zijn er heel wat die te herbekijken vallen. Een paar voorbeelden. The Third Man. Deze film noir dateert van 1949. De beste Britse film ooit gemaakt. Perfect draaiboek, stevig verhaal, historisch verantwoord, prachtige vertolkingen, passende muziek. Regisseur was Carol Reed, auteur Graham Greene en de hoofdrollen werden vertolkt door Joseph Cotton en Orson Welles, al verdient het spel van Trevor Howard een dozijn pluimen.

Een tweede voorbeeld is Gone with the wind uit 1939. Niet ten onrechte is hij opgenomen in de Amerikaanse National Film Award, wat zoveel betekent als de erkenning als kunstwerk met historische waarde.

Nu ik toch bloemen aan het werpen ben, komaan… een derde mag er bij: The Misfits. Een film van John Huston, uitgebracht in 1961. Sterk verhaal van de hand van Arthur Miller, zuivere regie van John Huston en prachtig acteerwerk door Marilyn Monroe, Clark Gable en Montgomery Clift. Het was de laatste film van Gable en van Monroe. Hoewel ze heel wat kuren had tijdens de opnames, is de inbreng van Marilyn Monroe dominerend, acteert ze zoals ze nooit eerder gedaan heeft: loepzuiver.

Sluitstuk van een drieluik

Buiten speelfilms zijn er ook televisieseries die het herbekijken meer dan waard zijn. Voorbeelden? Met plezier. Voorop The Singing Detective. De beste serie door de BBC ooit gemaakt. Uitgebracht in 1986 werd ze een paar jaar later door de VPRO vertoond en achttien maanden later haalde ze het BRT-scherm. Het scenario is van de hand van toneelauteur Dennis Potter, de hoofdrol wordt vertolkt door steracteur Michael Gambon.

De productie is het sluitstuk van een drieluik, waarvan de andere delen Pennies from Heaven en Lipstick on your collar zijn. In het derde deel spelen het Suezkanaal en de Koude Oorlog een belangrijke rol. Het drieluik is gefruit met liedjes waar Denis Potter een zwak voor had en een tijdsbeeld weergeven. Die combinatie, mengeling van politiek en entertainment, is voor mijn culturele vorming belangrijk geweest.

George Smiley

Om de spionageactiviteiten tussen Groot-Brittannië en de USSR tijdens de Koude Oorlog op een speelse wijze te begrijpen – nuttig voor de nieuwe generaties die dreigen de greep op de geschiedenis te verliezen – zijn alle films naar de boeken van John le Carré aangewezen. Met voorop degenen waarin George Smiley de centrale figuur is. Gespeeld door een Engelse topacteur, de man — even tussendoor — die ook de rol van prins Feisal speelde in de filmklassieker Lawrence of Arabia, Alec Guinness.

Zowat iedereen met een mooie brok verstand weet dat The Great Dictator van Charlie Chaplin op ludieke wijze de dictatuur van Hitler aanpakt. Weinigen echter weten dat het geen haar heeft gescheeld of hij mocht niet uitgebracht worden. Met als reden ‘ belediging van een bevriend staatshoofd’.

Achterliggende verhaal

Geschiedenis is belangrijk. Zonder geschiedenis valt niets te begrijpen. Wie het achterliggende verhaal van het schilderij Guernica van Pablo Picasso niet kent, ziet dat het schilderij indrukwekkend is, maar weet niet wat het voorstelt. Jaren geleden al pleitte ik voor de wekelijkse vertoning van een klassieke film op de middenschool. Voorafgegaan door een deskundige toelichting. Beide samen nemen algauw een namiddag in beslag. Is heel wat boeiender dan de klassieke geschiedenisles, zoals die al ruim honderd jaar gegeven wordt.

Niet toevallig organiseerden de humanioracolleges jaarlijks een drama of komedie. In deze stukken zat er een pak wetenschap en geschiedenis, nuttig voor wie richting wilde geven aan zijn verdere opleiding aan de universiteit en vervolgens zijn carrière. Met het verminderen van de invloed van de jezuïeten en de opkomst van de televisie is er helaas een einde gekomen aan 200 jaar schooltoneel.

Extra verhaallijnen

Onlangs zag ik de prachtserie Babylon Berlin. Van Duitse makelij. Nog tot november te vinden op vrt.nu. Klikken op ‘Series’. Van de eerste twee jaargangen wordt door de VRT één jaargang getoond. Jaargang drie en vier worden momenteel op een Duitse zender vertoond. Helaas, niet te bekijken voor wie geen computerkraker is.

De serie vindt haar ontstaan in de detective Schaduw over Berlijn van Volker Kutscher. Door mijn bewondering voor de serie heb ik het boek gekocht. Klassiek is de uitspraak ‘Het boek is beter dan de film’. In dit geval is de film beter dan het boek. Veel beter. Er zijn voor de serie een paar extra verhaallijnen aan toegevoegd. Zodat de Berlijnse decadentie met de vele cabarets van het interbellum loepzuiver in beeld gebracht wordt, net als de woelige eindfase van de Weimar Republiek.

Evolutie en geschiedenis

Eenmaal de klassieke zender gelanceerd zal je mij nog minder op straat vinden dan tot nu het geval is. Want zoals elk goed boek meer dan eens gelezen kan worden, kan elke goede film of serie meermaals bekeken worden. Voor Babylon Berlin heb je drie visies nodig om ten volle te begrijpen hoe geraffineerd het raderwerk in mekaar steekt. En van het acteerwerk blijf je snoepen.

‘Elk voordeel heb z’n nadeel’, het is een gevleugelde uitspraak van Johan Cruyff. Het omgekeerde is ook het geval: elk nadeel heeft zijn voordeel. Want met de jaren heeft het dolen langs straten en oorden aan kracht verloren. Of dat een voordeel of een nadeel is maakt de evolutie uit. Zelfs de sterkste boom verliest op een gegeven moment na zijn blad, zijn tak. Tot zijn stam aan de beurt is… en valt.
Evolutie en geschiedenis… voor eeuwig aan elkaar gebonden. Zo heeft de vroedvrouw ze gevonden.

Alec Guinness

‘Square John’ Le Carré: een eerlijk man in een wereld vol leugens

DPG Media gaat zijn winkel verbouwen