President Zelenski stuurde Valeri Zaloezjni – de populaire opperbevelhebber van de Oekraïense Strijdkrachten – de laan uit. Hij presenteerde een nieuwe legerleider en een reden voor ontslag die kant noch wal raakte. Welke plannen koestert Zelenski en wat zijn de gevolgen voor het verdere verloop van de oorlog?

Dringende verandering

Op X schreef de Oekraïense president: ‘Ik ben generaal Zaloezjni dankbaar voor twee jaar defensiewerk. Ik waardeer elke overwinning die we samen hebben behaald dankzij alle Oekraïense strijders die deze oorlog heldhaftig op hun schouders dragen. We hebben openhartig gesproken over zaken in het leger die verandering vereisen. Dringende verandering. Ik heb generaal Zaloezjni voorgesteld om deel te blijven uitmaken van het team. Ik zal dankbaar zijn als hij mijn voorstel wil aanvaarden.’

Zijn beweegredenen verklaarde Zelenski als volgt: ‘Het eerste jaar hielden we stand. We begonnen terug te krijgen wat we hadden verloren. We bewezen de wereld dat Rusland kan verliezen. Het tweede oorlogsjaar hebben we de Zwarte Zee herwonnen. We overwonnen de winter. We bewezen dat we het Oekraïense luchtruim weer onder controle konden krijgen. Maar helaas konden we onze doelstellingen op de bodem niet bereiken.’

Een anonieme militair van de Oekraïense Strijdkrachten gaf via Doorbraak commentaar op de kritiek van de president: ‘Hoewel de voertuigen, de wapens en het materieel uit het Westen over het algemeen van hoge kwaliteit zijn, zorgden ze tot nu toe niet echt voor een verschil tegen de veelal verouderde systemen uit Rusland. Voertuigen werden lang niet altijd in de juiste gevechtsformatie ingezet. Daardoor liepen ze schade op die later tot onherstelbare problemen leidde. Soms leek het ook compleet te ontbreken aan strategische planning. En daar kwam dan nog het verlies van vele mensenlevens bij voor minimale terreinwinst in gebieden die volkomen onbelangrijk waren.’

Plaatsvervanger

Valeri Zaloezjni voerde al langer een openlijk conflict met de president. Het lijkt er dus op dat Zelenski een drogreden gebruikt voor het ontslag. Zaloezjni werkte gestadig aan oplossingen van de door de anonieme militair beschreven problemen. De schuld voor het mislukte bodemoffensief bij de voormalige opperbevelhebber te leggen lijkt wel heel gemakkelijk. Het eigenlijke probleem was een tekort aan manschappen tegenover het veel grotere Russische leger. Ook klaagden veel militairen over slechte communicatie tussen commandanten en soldaten. De bindende factor was juist Zaloezjni die de taal van de manschappen sprak en niet als een oude Sovjetgeneraal ver achter de frontlinie paradeerde en geen kritiek kon dulden.

Kolonel-generaal Aleksandr Syrski werd door de Oekraïense president aangewezen als nieuwe opperbevelhebber. Vanwege zijn opleiding aan de Hogeschool voor de Legerleiding in Moskou kan de 58-jarige militair zonder twijfel een traditionele Sovjetgeneraal worden genoemd. Opmerkelijk is ook dat Zelenski na zijn aantreden als president in 2019 Syrski juist ontsloeg als stafhoofd van de operatie tegen de separatisten in Oost-Oekraïne. Kort daarna benoemde hij hem dan weer wel tot hoogste commandant van de bodemtroepen. Dezelfde bodemtroepen die dus maar niet tot een tegenoffensief konden komen en de reden waren voor het ontslag van zijn voorganger.

Nieuwe koers

In de stad waar kolonel-generaal Syrski eens studeerde, wisten ze gelukkig direct wat de ware achtergrond voor het ontslag van Zaloezjni was. Volgens het persbureau ria.ru meldde de Russische inlichtingendienst eind januari al dat de VS zouden hebben geëist dat Zelenski alle Oekraïners waarin Washington het vertrouwen had verloren uit leidende posten moest verwijderen. Als hij dat niet zou doen, zou de Amerikaanse regering dossiers met bewijzen van corruptie door zijn vertrouwelingen openbaar maken.

Een interessante theorie die direct kan worden ontkracht. In Oekraïne ligt werkelijk niemand wakker van corruptie op het hoogste niveau. Een reden die veel waarschijnlijker lijkt, is dat Zelenski met het ontslag de weg wil effenen voor een geheel nieuwe koers in de oorlog. De generaal zou daarbij alleen maar in de weg staan. Meer dan dat: gezien zijn populariteit zou Zaloezjni zelfs een concurrerende rol kunnen gaan spelen. Zoals Zelenski met eerdere ontslagen al bewees, is hij een politicus die tien zetten vooruit kan denken. Zodoende kan een zichtbaar resultaat nog even op zich laten wachten. Wellicht ook is zijn huidige zet er één die het spel voortijdig zal laten eindigen. In Oekraïne is niets onmogelijk.

Aleksandr Syrski

Zelenski ontslaat opperbevelhebber: wat nu?