De wereld leeft met ingehouden adem in het grimmige Koude Oorlog-spel: welke ideologie heeft de beste (wapen)technologie? Onaangekondigd slaagt de Sovjet-Unie in een krachttoer: op 12 april 1961 wordt het Russische ruimteschip Vostok 1 gelanceerd met aan boord Joeri Gagarin. Een mens!

Hoe groot het risico is, blijkt uit het drama rond zijn ‘voorganger’, een hond. Op 3 november 1957, tijdens de Koude Oorlog, is het Russische hondje Laika het eerste levende wezen dat in een baan om de aarde gaat. Maar ze kan niet lang van haar status als pionier van de kosmische ruimte genieten, want al zeven uur na de lancering vertoont ze geen tekenen van leven meer.

De Sovjets nemen het grote risico niet eerst een geslaagde vlucht met een hond af te wachten, voor ze het met een mens in de ruimte proberen. De risicodrager is de Russische luchtmachtofficier Joeri Aleksejevitsj Gagarin, op dat ogenblik net 27 jaar. Hij heeft een mooie communistische pedigree: zijn ouders werken in een kolchose, vader Aleksej Ivanovitsj Gagarin als timmerman en metselaar, moeder Anna Timofejevna Gagarina als melkmeisje.

Joeri is één van de negentien kandidaten voor de eerste menselijke ruimtevlucht. Uiteindelijk wordt hij uitverkozen mede dankzij zijn kleine postuur: hij is maar 1,57 meter groot en past daardoor voortreffelijk in de krappe capsule. Gagarin draait één rondje om de aarde in 1 uur en 48 minuten. Hiermee is de eerste mens in de ruimte een feit, tot afgrijzen van de Amerikanen.

Gagarin sterft in 1968 op de leeftijd van 34, na een banaal vliegtuigongeluk Hij laat een vrouw en twee dochters na. Hij ligt begraven bij de muur van het Kremlin. Elk jaar op 12 april, op de Dag van de Kosmonauten, wordt er een krans neergelegd. Het Kosmonautentrainingscentrum Joeri Gagarin in Sterrenstad bij Moskou is naar hem genoemd. Zijn geboortedorp Kloesjino, in de oblast Smolensk, heet sinds zijn dood Gagarin.

Aleksej Ivanovitsj Gagarin

Vandaag 1961: Joeri Gagarin eerste mens in de ruimte