Evgenika is de bekendste rockband uit de in 2014 gestichte, maar tot op heden niet-erkende Volksrepubliek Donetsk. Ik sprak met zangeres/gitarist Zjenja Moroz en gitarist Aleksej Jakowlew over muziek en het leven van alledag aan de rand van Europa.

Corona en de oorlog

Jullie bestaan sinds 2011 en hebben met Evgenika vier albums met eigen nummers uitgebracht. Tegenwoordig spelen jullie vooral als coverband. Wat is daarvoor de reden?
Aleksej: ‘Tsja, we willen vaak spelen en je kunt niet elke week met nieuwe eigen nummers komen, dus daarom zijn we haast wel gedwongen om covers te spelen. Een voordeel van covers is dat ze beter betaald worden (lacht). Voor covers komt meer publiek. Maar we gooien er altijd een paar van onze eigen liedjes tussen. Om zo veel mogelijk mensen kennis te laten maken met ons werk.’

Treden jullie ook buiten de Volksrepubliek op?
Aleksej: ‘Vlak voor de oorlog zijn we nog heel Oekraïne doorgereisd. Net voordat we in Kiev zouden optreden, was daar ineens de oorlog. Baf! Ze zeiden: ga maar gauw weg, want het zal er hevig aan toe gaan. Direct daarop gingen we naar de Krim, Sebastopol, Simferopol, de Kaukasus. Op de terugreis hebben we nog optredens gedaan in Krasnodar, Rostov. Dat was in 2014. En daarna eigenlijk elk jaar weer naar Rusland, behalve verleden jaar, vanwege het coronavirus. Voor deze zomer plannen we in ieder geval Taganrog en de Krim. Bij ons treden we elke week op, in clubs, cafés, op scholen, buiten.

Wat voor werk doe je naast de muziek?
Aleksej: ‘Officieel of niet officieel? (lacht) Ik werk halve dagen als geluidstechnicus op de muziekschool van Donetsk. Niet officieel werk ik in de garage en repareer auto’s.’

En Zjenja? Repareert zij ook auto’s?
Aleksej: ‘Nee, zij werkt als zanglerares aan de muziekschool. Fulltime. En ze doet mee met andere projecten, bijvoorbeeld als drummer bij onze andere band “Moeсha-trio” (Vlieg-trio).’

Zingen in het Oekraïens

Evgenika is de bekendste rockband in Donetsk. Krijgen jullie aandacht op de plaatselijke tv en radio?
Zjenja: ‘We waren op de nationale televisie van de Volksrepubliek, voor de radio hebben we een aantal keren unplugged sessies gedaan. Op de radio komen we ook regelmatig in het programma ‘Donetski rock’.

Een aantal nummers uit de beginperiode van Evgenika zijn in het Oekraïens. Spelen jullie die tegenwoordig nog?
Zjenja: ‘Nee, helemaal niet meer. Dat is echter niet omdat die in het Oekraïens zijn. De nummers van vroeger zijn een beetje in de vergetelheid geraakt. We hebben helaas steeds weer nieuwe drummers. Voor covers is dat niet erg, dan kan elke muzikant spelen zoals hij wil. Maar voor onze eigen nummers ben ik veeleisender. Ik wil dan dat de ritmesectie net zo is als toen we het voor het eerst speelden. Het is voor mij eenvoudiger nieuwe dingen te schrijven, dan een nieuwe muzikant een oud nummer van buiten te laten leren.’

Maar Russisch is je moedertaal zoals van de meesten in het oosten, in de Donbas?
Zjenja: ‘Zoals van iedereen in de Donbas! Alleen een paar omaatjes op het platteland praatten een mengelmoes van Russisch en Oekraïens. Voor de oorlog werd het Oekraïens ons opgedrongen. Alle tv-programma’s waren ineens in het Oekraïens. Wie zijn afstudeeropdracht in het Oekraïens schreef, was automatisch geslaagd. Nu is alles oké. We mogen alles. We leven in een vrij land.’

Apolitieke songs

Jullie teksten voor beide bands zijn apolitiek. Wat is je mening over muzikanten van buiten de Donbas die de oorlog idealiseren?
Zjenja: ‘Er bestaan verschillende soorten liedjes. Het komt voor dat iemand heel erg overdrijft en koste wat het kost politiek wil bedrijven met zijn muziek. Ook hier hebben wij een aantal artiesten die de oorlog thematiseren. Voor mij is dat niets. Ik hou zeker van mijn vaderland. Ik ben patriot. Ik ben voor de Volksrepubliek Donetsk met mijn hele wezen.’

‘Maar die oorlogsthematiek geeft me geen inspiratie. Menselijke relaties, liefde, gevoelens, scheiding of ook humoristische dingen daar kan ik wat mee. Maar als iemand oprecht schrijft over de oorlog, dan mag dat van mij. Waarom niet. Maar wij zijn de oorlog beu. We weten dat niet alles daarmee in orde was en willen er ook niet voortdurend aan herinnerd worden. We willen dat Rusland ons opneemt en daarmee de kous af is.’

Erkenning door Rusland of het Westen

Waarom bestaat er zo’n streven in de Volksrepubliek om bij Rusland te horen? Zijn jullie niet bang dat ze jullie dan gewoon vergeten binnen zo’n enorm land waar zeker niet alles van een leien dakje gaat?
Zjenja: ‘Weet je, als ze ons niet zo in de weg zouden zitten, als onze republiek erkend zou worden, dan zou het een heel ander verhaal zijn. Maar nu wil niemand met ons samenwerken. We hebben fabrieken, kunnen produceren, maar er zijn geen afnemers. Als we bij Rusland horen, dan is dat onder de huidige omstandigheden denk ik het beste voor iedereen. Onze diploma’s gelden bijvoorbeeld nergens, dat is een groot probleem, vooral voor onze jongeren.’

Dus als het Westen de Volksrepublieken zou erkennen is het streven bij Rusland te willen horen van de baan?
Zjenja: ‘Ja, dat is mogelijk, dat een erkenning de houding compleet zou wijzigen. Met die grenzen zijn hetzelfde verhaal: de helft van de bevolking kan nergens naartoe. Iedereen heeft familie in Oekraïne, maar de grenzen zitten potdicht. Aleksej is zelfs persona non grata in Oekraïne, terwijl hij zich nergens aan schuldig heeft gemaakt.’

‘Hij kwam er toevallig achter toen hij een bankpasje van een Oekraïense bank wilde laten verlengen. Dat werd hem geweigerd. Daarbij bleek dat hij op de site ‘mirotvorets’ (vredesstichter) voor ‘zeer gevaarlijke separatisten’ staat. Joost mag weten wie hem daarop heeft gezet. Hij mag nu in ieder geval nooit meer naar Oekraïne (lacht). Ik vind het heel jammer dat de situatie zich zo heeft ontwikkeld en inmiddels ook al zo lang duurt.’

Apocalyptische wereld

Hoe was de situatie net na de oorlog?
Zjenja: ‘Toen we terugkwamen van onze tournee door Rusland in 2014 was het alsof we in een apocalyptische wereld terecht waren gekomen. In een horrorfilm. In Donetsk was niets meer, geen files meer, niets. Geen mensen meer op straat. Op ons eerste concert was maar twee man, maar we hebben de set netjes tot het einde gespeeld (lacht). Daarna keerden de mensen langzaam maar zeker terug. Maar vroeger waren er zeker meer mensen.’

Bestaat de avondklok nog?
Zjenja: ‘Ja, nog steeds. Sinds juni geldt die echter niet van vrijdag op zaterdag en van zaterdag op zondag. Maar door de week van elf uur ’s avonds tot vijf uur ’s morgens.’

Bestaat er dan nog steeds zo’n bedreiging? Wat is momenteel het nut van de avondklok?
Zjenja: ‘Ik heb geen idee, dat weet bijna niemand (lacht).’

En als je tijdens de avondklok toch de straat opgaat? Wat gebeurt er dan?
Zjenja: ‘Ik ken een paar mensen die waren opgepakt wegens het overtreden van de avondklok. Ze waren verontwaardigd en lieten dat ook blijken. Die zaten dan niet alleen de hele nacht op het politiebureau, maar een aantal dagen. Wij hadden het ook een keer met de band, ik weet niet meer in welk jaar dat was. We waren blijven hangen na een optreden. Toen werden we staande gehouden bij een wachtpost. We probeerden ons eruit te redden door de kofferbak te openen en onze muziekinstrumenten te laten zien. Ik zei: “We hebben hier vanavond op het plein gespeeld, we zijn muzikanten”.’

‘Maar het hielp niets, we moesten in de auto plaats nemen en daar blijven zitten tot de volgende morgen. Voor mij is het makkelijker als vrouw. Bovendien drink ik geen alcohol. Ik heb minder behoefte ’s nachts naar buiten te gaan. Ik was eens naar buiten gegaan om de vallende sterren te bekijken. Een patrouille hield me staande. Ze zeiden: ‘Ga maar snel naar huis, van daar kun je de sterren ook zien.’ Toen reden ze me achterna tot aan mijn flat. Maar als nuchter meisje hoefde ik niet mee naar het bureau (lacht).’

Alles is oké hier

Bestaat er nog steeds dezelfde eensgezindheid in de Volksrepubliek als in 2014?
Zjenja: ‘In het begin waren velen bereid om de strijd in te gaan, ouden van dagen, vrouwen, iedereen. De eenheid verdween toen Aleksandr Zachartsjenko overleed (eerste leider van de ‘Volksrepubliek Donetsk’, hij kwam in 2018 bij een bomaanslag om het leven, nvda). Iedereen moest huilen. Ikzelf heb ook gehuild. Of je het gelooft of niet. Hij was een man die heel veel voor onze republiek heeft betekend. Ik ging op die dag naar buiten. Dezelfde zon scheen als altijd. Maar toch was alles anders. Leeg. Met zijn dood is alles anders geworden. Alles werd slechter.’

Op wat voor manier werd alles slechter?
Zjenja: ‘Alles is veranderd. Het is moeilijk in woorden te vangen.’

Aleksej: ‘De prijzen zijn enorm gestegen!’

Zjenja: ‘Ik heb niet zoveel nodig. Ik heb geen behoefte aan dure kleren of cosmetica. Laatst hadden we geld gespaard en een nieuwe gitaar kunnen kopen. Nu zijn we gelukkige mensen. Of de prijzen nu stijgen of niet, het maakt mij niet zoveel uit. Alles is oké hier.’

Nu doe je net of je dat moet zeggen omdat je met een westerse journalist praat….
Zjenja: ‘Ach nee. Maar het gaat hier lang niet zo slecht als sommigen je misschien willen doen geloven.’

Aleksej Jakowlew

Rockband uit Donetsk: ‘We leven in een vrij land!’