Andrès Iniesta vierde deze week (11 mei) zijn 36ste verjaardag. Tijd om hem figuurlijk in de bloemetjes te zetten. Hij won intussen 37 trofeeën. Dat deden er nog.

Maar hij is de enige speler uit de voetbalgeschiedenis die met zijn land Spanje (WK, EK) en zijn club FC Barcelona (Landstitel, beker, supercup, Champions League, Europese supercup en Wereldbeker) minstens één keer álle competities won waar hij aan deelnam. En tegelijkertijd meer dan 35 prijzen haalde, want zijn compagnon Xavi stopte bij 25.

Hij is, in tegenstelling tot Cristiano Ronaldo en Lionel Messi, de complete voetballer.

Cristiano en Messi, de namen zijn gevallen: je hebt Cristianista’s en Messi-isten. Ik beken me hier als een ‘Iniesta’-volgeling. Hij kraakte ook bijzonder harde noten: zijn beste vriend in de voetballerij overleed aan een hartstilstand; zijn vrouw verloor hun ongeboren kind; hij kampte ondanks alle successen met een depressie die bijna tot zelfmoord leidde. En hij durfde openlijk praten over deze pijnlijke episodes uit zijn leven.

‘Ik wil je in mijn buurt’

Intuïtieve intelligentie, en dat was het alweer tijdens de finale van de Copa del Rey tussen FC Sevilla en FC Barcelona (0-5) in 2018. Zonder meer briljant, het telepathische samenspel met Messi, het wachten tot de doelman op het verkeerde been staat en dan de bal intikken. Zijn laatste groot moment bij Barça.

‘Kom dichter, ik wil je in mijn buurt’, sprak Messi tegen Iniesta.

De immer zwijgzame Messi lichtte zijn visie voor zijn doen uitgebreid toe in het boek Being Iniesta. The Artist: ‘The hardest thing to do in football is to make it look like everything is easy, effortless, and that’s Andrès. He’s the person who starts moves, who get things going. He’s not especially quick, but he has that ability to always get away from you, which comes from his technique. When the game takes a turn for the worse, when things are difficult, that’s when I say to him: “Come closer, I want you by my side.” Everything’s natural to him.’

Dit citaat geeft mee hoe de beste voetballer van de 21ste eeuw denkt over de compleetste voetballer van de 21ste eeuw. Voor beiden gaat ook de omschrijving op: ‘en vermoedelijk uit de geschiedenis’. En volgens een tactische analyse van The Daily Telegraph in november 2016: onmisbaar voor Barça dat in zijn afwezigheid aan het kwakkelen slaat.

Ruimte zien die er niet is

Iniesta heeft een gave. Kijk naar de Classico tussen Barça en Real van 3 december 2016. Bij een 1-0 stand acht minuten voor tijd even een ‘middenveldrondootje’ met zichzelf opvoeren. Vervolgens een voorzet in zijn puurste vorm over twintig meter tussen twee witte verdedigers en in de loop van Messi afleveren. Maar die trapte de open doelkans een metertje naast.

Andrès Iniesta (1984), de artiest, is de slimste lezer van het spel. Zonder hem zakt FC Barcelona in elkaar. Men zegt: ‘Messi kan negentig minuten lang diep spelen omdat Iniesta de bal naar hem brengt’. De ‘bleke’ vertoefde precies zestien jaar op Camp Nou en was er op weg naar wedstrijd 800 van zijn loopbaan: 672 voor zijn Blaugrana en 114 interlands voor La Roja.

Being Iniesta, het oogt simpel omdat hij de moeilijkste voetbalvaardigheid beheerst: de ruimte zien die er eigenlijk niet is. Zoals bij het sportieve hoogtepunt van zijn loopbaan, tijdens de wereldbekerfinale van 2010 tegen Nederland. Dat was een doelpunt hem eigen: een stapje terug zetten voor hij de bal ontvangt, wachten op de curve en intussen kijken naar de keeper. In de 116de minuut brak hij het ‘oranjeslot’ open op een wijze die weinig anderen hem zouden nadoen. Iniesta bracht het gelijk van Johan Cruijff in de praktijk: ‘Voetbal wordt met het brein gespeeld.’

El Cerebro

‘Het brein’, dat werd zijn toepasselijke bijnaam: El Cerebro. Alex Ferguson, coach van Manchester United, sprak voor de Champions Leaguefinale van 2009: ‘Ik ben niet geobsedeerd door Messi. Het gevaar komt van Iniesta.’ Loopt er ergens een speler rond die het spel fijnmaziger vanuit ‘intelligentie’ analyseert en tegelijk toch de ‘intuïtieve’ keuze compileert?

De wereldbekergoal in Johannesburg was zijn beroemdste maar het voorbeeld der voorbeelden van intuïtieve intelligentie schreef hij in Londen. Tijdperk: 6 mei 2009, 22u31. Plaats van handeling: Stamford Bridge. Tegenstander: Chelsea FC. Omstandigheid: halve finale Champions League, 1-0 in het krijt en nakende eliminatie voor Barça na 0-0 in Camp Nou. Een recapitulatie van ‘de 26 seconden van Iniesta’.

Minuut 91 treedt in. Hij dribbelt voor het eigen strafschopgebied risicovol voorbij Lampard. Bal bij Xavi, krommend op rechtsachter Dani Alves. Iniesta voert een ingehouden looplijn uit. Vertrekt, temporiseert. Alves kruist effectvol op Eto’o in de volgepakte elfmeterzone. Tikt terug op Messi. Breed voor Iniesta. Staat in halve maan. Hij trapt quasi blindelings op de pass van Messi: strak, klimmend en met een boogje. Dat laatste is enkel vanuit een bepaald camerastandpunt vast te stellen. Een essentiële welving van de bal om net in het kruis van lat en paal te verdwijnen.

Intuïtieve intelligentie

Dit ultieme thrillerscenario duurt exact 26 seconden. In die 26 seconden beproefde Iniesta drie keer zijn recept van intuïtieve intelligentie. Hij koos voor balbezit in plaats van de wilde trap. In plaats van de blinde sprint, hield hij even halt en zocht naar de zone van de waarheid. In plaats van de controle besloot hij om meteen zijn voet tegen het ‘doorsteekje’ van Messi te zetten.

Tijdens die 26 seconden nam Iniesta drie keer de correcte beslissing voor zichzelf én voor zijn elftal. In die 26 seconden veranderde hij het aanzien van het voetbal anno 2009 en de volgende jaren: een plaats voor Barça in de geschiedschrijving met superlatieven over het schone spel. Intelligent. Intuïtief. Iniesta.

Fuentealbilla

Andrès Iniesta is van het jaar 1984 en van de dag 11 mei. De enige bekende inwoner van Fuentealbilla, een veredeld gehucht van een dikke duizend inwoners. Vanuit de diepe binnenlanden van Spanje, niet eens zo ver van Madrid, trok hij toch naar Barcelona. Naar La Masia, het befaamde jeugdopleidingscentrum van Barça. Ver weg van zijn familie, net twaalf geworden.

Het deed hem pijn. Hij weende bij elk vertrek en beschrijft in een beklemmende scene in zijn biografie The Artist. Being Iniesta hoe zowel zijn ouders als hijzelf zich diep ongelukkig voelden bij het eerste afscheid in Barcelona: ‘Mijn kindertijd eindigde die avond abrupt.’ Hij verborg zichzelf voor de anderen en sprak amper. Het enige teken van persoonlijke beleving was een poster op zijn kamer van… de speler Pep Guardiola.

In 1999 keken de koppen in zijn richting nadat hij in de Nike Cup tot speler van het prestigieuze jeugdtoernooi werd uitgeroepen. Het toeval stak een handje toe want Guardiola overhandigde de prijs. Mét gesigneerde foto van zichzelf én een boodschap: ‘Voor de beste voetballer die ik ooit heb gezien.’ Tegen de negentienjarige Xavi, op dat moment doorgebroken in Barça A, sprak hij: ‘Jij zult mij ooit uit het elftal spelen, maar hij zal ons beiden doen vergeten.’

Barça’s Tiqui Taca Twins

Een decennium later vormden zij de ‘magische triangle’ van het internationale voetbal. Guardiola langs de lijn, Xavi en Iniesta als de Tiqui Taca Twins op het middenveld.

In 2005 was het vijf jaar geleden, het laatste landskampioenschap. Pas toen coach Frank Rijkaard voluit in hem geloofde, 37 selecties in 38 wedstrijden, bleek Barça er rijp genoeg voor. Tijdens de Champions Leaguefinale tegen Arsenal in 2006 veranderde hij het spelbeeld na zijn invalbeurt bij 0-1. Vanaf dan begon zijn team te voetballen en won met 2-1.

Hoewel hij er zelf niet aan deelnam, werd hij toch slachtoffer van de superstarcultus in 2007 en 2008 en degeneratie van het tweede Dream Team rond Ronaldinho. Real Madrid dacht hem met een slimmigheidje in te lijven maar hij toonde in de slechte tijden zijn trouw aan Barça. Het bestuur schonk hem een contract tot 2015. Dat dankte hij aan zijn veelzijdige spel.

Iniesta bezit het métier van drie middenveldstijlen. Hij kan uit de voeten als controlerende man, als schaduwspeler zonder vliegende tackles. Hij zwerft graag uit over de linkerflank. Rijkaard noemde hem zijn ‘valse buitenspeler’. Hij voelde zich het best in de door Guardiola ontworpen twee-eenheid met Xavi, centraal op het middenveld. Men roemt hem wel eens als de man die ‘eb en vloed’ souffleert. Hij bepaalde opkomst en terugtocht van de golven.

Bijnamen

Door zijn opofferingsgezindheid – het deerde hem niet waar de trainer hem posteerde – en zijn sobere levenshouding werd hij het voorwerp van bedenkers van bijnamen: El Cerebro (‘het brein’) en El Anti-Galactico (een sneer richting Real en zijn Galactico’s), of in de ironische zin: The Party King. En zijn ‘Magere Heinprofiel’ was goed voor El Caballero Palido. Hier associeerde men zijn bleke gelaatskleur met zijn hoofse optreden: de bleke ridder. De ernstigste krant van Spanje, El Pais, liet alle remmen los in het huldebetoon: Nurejev.

Hij spande zich volledig in voor het elftal, zij het met techniek, inzicht en positie. Hij meed doelbewust de belangstelling: geen discotheken, geen media. Op persontmoetingen was hij volkomen zijn stille en gereserveerde zelf. Hij charmeerde uiteindelijk door zijn…gebrek aan charme. Zo werd hij zelfs het thema van de muziek van de band Estopa, die Catalaanse rumba mengt met rock en flamenco. De zanger en de gitarist nodigden hem uit als ritmesectie bij een televisiespot en fabriceerden een gig ter ondersteuning van zijn kandidatuur bij de verkiezing van ‘beste speler ter wereld’.

El Illusionist

Trainer Luis Enrique gaf hem in 2014 de aanvoerdersband – in opvolging van Xavi – en plots was de ooit zo bescheiden Iniesta de leider van het elftal. Zijn introverte spel werd nog completer. Hij hecht het elftal aan elkaar op een wijze die niet in het oog springt. Hij componeert de muziek naar de triomf van het tempo: sneller, trager, rust. En omgekeerd. Circulatiespel in alle richtingen. De show wordt sober geregisseerd door El Illusionist. Niets is wat het lijkt en toch… het is echt: ‘treble’ in 2015 en ‘dubbel’ in 2016, dankzij de complete voetballer. Hij kan aanvallen, verdedigen, creëren en scoren. Bijzonder mooi scoren, overigens. Zoals in Madrid tegen Real (0-4) op 21 november 2015: één-tweetje met Messi en vanop de rand van het strafschopgebied snoeihard onder de lat. Hij beheerst het hele palet. Maar het vooral: het zien van de ruimte die er niet is.

Alex Ferguson had het destijds bij het rechte eind: ‘Iniesta laat zijn team draaien. Ik bewonder de wijze waarop hij zijn passen verstuurt.’ Intuïtief. Intelligent. Iniesta. De sobere smaakmaker van het voorbije decennium en alleszins de succesvolste en mogelijk zelfs de compleetste speler aller tijden. Being Iniesta. Andrès Iniesta.

Alex Ferguson

Wat te onthouden van het voetbal? Magritte was een voetballiefhebber

Andrès Iniesta 36 jaar

Matt Busby’s Droomtheater