Er is dezer dagen in de media (sociale en andere) heel wat te doen rond vluchtelingen uit Afghanistan. Het draait daarbij vooral rond de vraag wie wij op dit ogenblik naar ons land overbrengen. Er zijn dringende en goede redenen om bepaalde mensen (‘fixers’, ‘medewerkers’ en familie) te laten overkomen. Ten aanzien van sommige mensen hebben we een ethische en politieke verplichting.

Internationale verantwoordelijkheid

Maar onze blik moet ook verder reiken dan dat. Een foto van één huppelend meisje op een Belgische luchthaven geeft ons een goed gevoel. Dat mag de aandacht echter niet afleiden van de duizenden die in Afghanistan achterblijven. Ik zie geen aandacht voor de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, de zogenaamde UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees). Terwijl de zorg voor vluchtelingen uiteindelijk toch een internationale verantwoordelijkheid is. En veel begint bij deze vluchtelingenorganisatie. Ter plekke zorgt zij voor bed, bad en brood, maar ook voor de verdere opvang en verzorging van vluchtelingen in zogenaamde kampen in Afghanistan zelf en in de buurlanden. Kinderen moeten in die kampen onderwijs krijgen en volwassenen opleiding en werk. Er zijn goede redenen om te pleiten voor een optimale en maximale opvang van vluchtelingen ter plaatse en in de buurlanden.

Dit is alvast de stelling van de Oxfordprofessoren Paul Collier en Alexander Betts in hun in 2017 verschenen boek Refuge, Rethinking Refugee Policy in a changing World. In dat boek nemen Collier en Betts het wereldwijde vluchtelingenbeleid op de korrel. Ze zoemen daarbij in op het leven in de vluchtelingenkampen en formuleren interessante, vooral economische adviezen om die kampen om te vormen tot wat zij ‘florissante economische zones’ noemen. De westerse landen (eigenlijk alle landen, maar ik maak mij wat dat laatste betreft weinig illusies) moeten de uitbouw van die kampen gul ondersteunen door hulp aan UNHCR en de buurlanden (Iran, Pakistan, Turkmenistan, …). Vanuit die kampen kan de internationale gemeenschap dan na verloop van tijd en door bemiddeling van UNHCR verder beslissen wie voor eventuele hervestiging naar derde landen in aanmerking komt. Op dat moment kan onze gastvrijheid beginnen spelen.

Hulp in regio van oorsprong

Maar UNHCR wordt veronachtzaamd. De financiering van UNHCR is niet structureel. Wanneer zich ergens een crisis voordoet moet zij op zoek gaan naar sponsors. Meestal vindt zij die wel wanneer de vluchtelingencrisis in de aandacht komt en emoties opwekt. Maar de middelen slinken snel naarmate de crisis voortduurt en uit de aandacht verdwijnt. De grootste donoren van UNHCR zijn overigens de Scandinavische landen. In 2019 schonken Denemarken, Zweden, Noorwegen respectievelijk 16, 15 en 14 dollar per burger. Ter vergelijking: de VS en Australië schonken respectievelijk 5 en 2 dollar per burger. Duitsland, België en Frankrijk respectievelijk 3, 2 en 1 dollar. De dotaties komen vooral van de overheden in de verschillende landen. Particulieren kunnen ook bijdragen, maar die bijdragen zijn doorgaans zeer gering.

Ik mis bij onze opiniemakers en politici de focus op de internationale dimensie van de problematiek en op UNHCR. Men kan veel doen voor de enkelingen die men naar eigen land haalt. Maar dat zijn er hoe dan ook maar weinig vergeleken met het totale aantal dat hulp nodig heeft en ter plekke blijft. Men schijnt ook niet te beseffen dat elke euro die wij hier te lande uitgeven, het meervoudige opbrengt (5 à 10 keer meer) wanneer die gespendeerd wordt aan opvang, begeleiding en empowerment van vluchtelingen in de regio van oorsprong. Nog eens, het is goed en noodzakelijk mensen te laten overkomen, maar gevolgen-ethisch bekeken is een goed uitgebouwde opvang in de onmiddellijke regio een even grote noodzaak. Een eigen ethisch welbevinden dat gepaard gaat met het overbrengen van mensen is meegenomen. Op termijn telt echter het grootst mogelijke goed te realiseren voor het grootst mogelijke aantal.

Alexander Betts

UNHCR en Afghanistan

Marrakesh en de internationale samenwerking