We waren het vergeten. Weer eens, vergeten dat het leven ook bestaat uit onveiligheid. Nochtans hadden we 9/11 gehad én Londen én Madrid én Charlie Hebdo én Verviers én de Thalys énzovoort. De lijst is absoluut niet volledig en wie wat verder kijkt, zag ook wat er gebeurde in Tunesië, Sinaï, Aleppo, Sinjar, Bagdad, Kaboel …

Het is typisch voor de westerse manier van denken dat we geloven ons leven te kunnen uitbouwen onder een alles beschermende stolp. In de korte periode tussen geboorte en overlijden is alleen plaats voor feestgedruis en chillen. Die illusie is weer eens aan flarden geschoten, letterlijk.

De geschiedenis is niet vorige vrijdag begonnen. Elke generatie kent haar producent van angst en onveiligheid. Honderd haar geleden was dat der Kaiser. Er werd vorig jaar veel moeite gedaan om dat in herinnering te brengen. Nog voor de helft van diezelfde 20e eeuw kenden we de opkomst, bloei en verval van het nationaalsocialisme dat onze levenswijze tot in de kern bedreigde. Een groot deel van de tweede helft van de 20e eeuw waren we onledig met het fenomeen van de wereldwijde communistische bedreiging. Tussendoor zorgden ETA, IRA of PLO voor stevige schokgolven. Die laatste verstoorde zelfs Olympische Spelen, die wereldwijde vriendschappelijke sportontmoeting. Na de val van het communisme zou eindelijk het einde van de geschiedenis aanbreken, werd voorspeld. Het moslimfundamentalisme doorprikte die illusie al na een tiental jaar.

Ik groeide op in een tijdsgewricht dat in het teken stond van het rode gevaar. Die strijd leek helemaal hopeloos. De vijand stond aan het roer van één van beide grootmachten en hield de helft van Europa in een ijzeren greep. De meeste derdewereldlanden die het juk van het kolonialisme afwierpen, vertoonden minstens sympathie voor de rode heilsleer, waarbij hun afkeer voor het westen zwaar doorwoog. Figuren als Pol Pot vulden de bevrijdingsleer op de meest weerzinwekkende wijze in.

Ook die bedreiging hield niet halt aan de grenzen van ons Vrije Westen. In Italië of Frankrijk wisten de communistische partijen miljoenen mensen te verleiden. Ze groeiden uit tot echte volkspartijen op het ogenblik dat de slachtoffers van het communisme in de Goelagarchipel lagen te creperen. In Italië zaaiden de Brigate Rosse terreur en vernieling met onder meer de moord op een gewezen eerste minister. De Rote Armee Fraktion liet de West-Duitse democratie op haar grondvesten daveren. Bij ons deed de CCC het dunnetjes over.

De lijn tussen de hardcore revolutionairen en halfzachte zalvers was ook toen onduidelijk. Miljoenen stapten op met de vredesbeweging waarvan het voetvolk grotendeels bestond uit goedmenende pacifisten en bange progressieve jongens en meisjes. Maar de top was geïnfiltreerd door figuren die zich graag lieten ontvangen in Oost-Berlijn en Moskou. Door de socialistische beweging liep een onduidelijke lijn die atlantisten niet echt duidelijk scheidde van figuren die wel wat zagen in samenwerking met de Sovjet-Unie.

Iedereen was bang toen. Ofwel voor de bom ofwel voor de overwinning van het wereldwijde communisme. In zulke omstandigheden dreigt angst de misleidende raadgever te worden die ons voert naar één van de twee heilloze fuiken, lafheid of onberedeneerd gestormram.

Onveiligheid was ook toen een deel van het leven. Zoals meestal in deze al te menselijke wereld. Dat waren we weer even vergeten die vrijdag de dertiende rond de middag. Enkele uren later wisten we weer beter.

Die communistische dreiging is intussen een haast vergeten moment uit de verre geschiedenis. We hebben ze overwonnen. Er waren geen youtubefilmpjes om de ogen te openen, daarvoor was een vuistdikke turf van auteur Alexandr Solzjenitsyn nodig. President Ronald Reagan hield de politieke en militaire druk hoog. Vooraanstaande mensen ter linkerzijde zoals de pas overleden Helmut Schmidt hadden de moed om zich scherp af te zetten tegen ‘hun’ fundamentalisten. Paus Johannes Paulus II speelde een hoofdrol in de ommekeer in de geesten in Oost-Europa.

Als we ook nu voet bij stuk houden en een soortgelijke succescocktail in een juiste verhouding kunnen opdienen, winnen we weer, net zoals toen. Maar pijnloos zal het niet zijn. Zoals altijd, want dat hebben die tegenstanders alvast elke keer met elkaar gemeen; een totaal gebrek aan respect voor het leven. Beroep doen op grote waarden die zij niet delen zal ons alvast niet helpen.

Foto: Nancy en Ronald Reagan en paus Johannes Paulus II. (c) Reporters

Alexander Sjolzejenitsin

Onveiligheid is jammer genoeg niet uitzonderlijk