Plots valt Open Vld de vakbonden aan omdat het conflict bij Delhaize draait om macht. Dat wist iedereen, maar nadat professor Dirk Van Poucke dat op Radio 1 zei, zijn ze bij de Open Vld wakker geschoten en beseften ze dat dit een raid op de zelfstandigen is en gaat over vakbondsvrijstellingen, sociale verkiezingen enzovoort bij kmo’s. Welke conclusies zijn hier uit te trekken?

Donderdag tijdens het vragenuurtje ontbond partijvoorzitter Egbert Lachaert (Open Vld) zijn duivels omwille van de aanhoudende hetze tegen zelfstandige uitbaters van Delhaize-supermarkten. De volgende dagen op sociale media en in tv-studio’s tot en met in de uitzending van de Zevende Dag op de openbare omroep VRT toe hield Lachaert die lijn strijdlustig aan. Daarin gesteund door Jean-Marie Dedecker en in mindere mate Vlaams minister Jo Brouns (CD&V) die ook aan het tv-debat deelnamen.

Vakbonden

Vanwaar die plotse ridderlijkheid jegens de zelfstandigen? Waarom herontdekte de liberale partij plots de zelfstandigen en de kmo’s? De oorzaak zat in een uitspraak van professor Dirk Van Poucke van de KU Leuven op Radio 1. Onderhandelingsdeskundige Van Poucke merkte op wat vele observatoren reeds binnenskamers al weken verklaren. De strijd van de vakbonden tegen Delhaize draait niet om tewerkstelling of gedwongen ontslagen. Die zijn er immers niet. De werknemers van de winkels die Delhaize wil verkopen aan zelfstandige uitbaters behouden immers loon en voordelen, want dat staat in hun CAO (collectieve arbeidsovereenkomst).

De strijd draait rond de macht van de vakbonden bij grote ondernemingen. Reeds jaren proberen de vakbonden voet aan de grond te krijgen bij kmo’s. Macht die zich vertaalt in vrijgestelden van de vakbond, syndicale verkozenen die niet ontslagen kunnen worden en andere voordelen zoals een vakbondspremie.

Slavendrijvers

Ondertussen schilderen vooral Franstalige linkse partijen zelfstandige uitbaters af als slavendrijvers en uitbuiters. Terwijl juist de tevredenheid van het personeel bij die kmo’s hoger is dan bij de grotere supermarkten van Delhaize zoals zelfstandigenorganisaties herhaaldelijk lieten weten. Vooral het Neutraal Syndicaat voor Zelfstandigen (NSZ) en het christendemocratische Unizo hekelden de beeldvorming van de vakbonden.

Toen de vakbonden de distributiecentra van Delhaize begonnen te blokkeren haalde woordvoerder Cedric Tack van NSZ op 21 maart snoeihard uit. ‘Dit is onaanvaardbaar omdat dit neerkomt op het indirect gijzelen van honderden franchisenemers die afhankelijk zijn van leveringen uit deze depots’, aldus NSZ. ‘In tegenstelling tot wat de vakbonden suggereren, is werken voor een zelfstandige franchisenemer helemaal geen terugkeer naar de 19e eeuw.’

Diezelfde avond noemde professor Dirk Van Poucke van de KU Leuven op de radio man en paard. Hij noemde de onderhandelingsmethoden fout en wees op de verborgen agenda van de vakbonden. De stakingen en de blokkades waren een machtsstrijd omwille van vakbondsbelangen en niet omwille van werknemersbelangen.

Persoonlijke relatie

De uitleg van NSZ dat de franchisenemers stabiele werkgevers zijn, vaak betrokken bij hun gemeenschap en de lokale economie kreeg ook de nodige aandacht in de media. Media die zich op het live radio-interview met Van Poucke na zeer ver hielden van beschouwingen die afweken van het discours van de vakbonden. Vakbonden die in lang en breed voor en na overleg vrije baan kregen, terwijl de top van Delhaize zich in stilte hulde.

Logisch dat steeds meer zelfstandigen zich begonnen te roeren. NSZ-woordvoerder Tack wees bijvoorbeeld op de realiteit dat zelfstandige uitbaters niet enkel vaker en later open zijn, maar dat ze ook ‘een persoonlijke relatie met hun werknemers’ hebben en ‘hen vaak meer flexibiliteit en autonomie geven dan grotere bedrijven’. Iets dat Vlaams minister van Economie, Innovatie, Werk, Sociale Economie en Landbouw Jo Brouns (CD&V) in het debat tijdens de Zevende Dag mooi verwerkte in zijn interventie.

Achterban

Na de communicatie van Tack en Van Poucke op dinsdag keerde dus de stemming. Van een eenzijdig vakbondsdiscours met de nodige framing die niet klopte begon een ander beeld zich te vormen. Open Vld dat de afgelopen jaren haar achterban bij de zelfstandigen zienderogen had zien slinken sprong ondanks de aanvankelijke schroom daarop plots op dat paard.

Dat meteen de voorzitter het voortouw nam, toont aan dat dit geen onbezonnen daad was, maar een doordachte actie. Een actie die wellicht ook veel te maken heeft met het succes in Nederland bij de verkiezingen van de boerenpartij BBB. Ook in Vlaanderen beginnen partijen in de aanloop van de verkiezingen van 2024 zich zorgen te maken over hun achterban. CD&V worstelde de afgelopen maanden met haar achterban bij de boerenstand.

Open Vld is blijkbaar drukdoende haar doelgroepen voor een verkiezingscampagne te definiëren. Ook bij de boeren bleek Open Vld de afgelopen weken openingen te maken naar de agrarische zelfstandigen. De Vlaamse parlementsleden Gwenny De Vroe en Bart Van Hulle van Open Vld keerden zich tegen de subsidiestromen naar Natuurpunt en de aankopen van landbouwgronden door het Agentschap Natuur en Bos en actiegroep Natuurpunt. Tijdens de stikstofcrisis in de Vlaamse regering vervoegde Open Vld al enigszins de standpunten van CD&V.

Kiesdrempels

Die plotse aandacht voor de klassieke achterban of politieke doelgroepen kent nog een tweede inspiratiebron. Het succes van de Duitse liberale politicus Christian Lindner (FDP) die zich plots verdediger toonde van de Duitse automobielsector en de autorijders. De liberale FDP verloor als partij van advocaten en boekhouders met een te groen imago in de zogenaamde Ampelkoalition (verkeerslicht-coalitie met rood en groen, de liberalen gebruiken geel als kleur in Duitsland) steeds meer stemmen in lokale verkiezingen.

De peilingen zijn in Vlaanderen ook niet fraai. Op zo’n moment kijken partijcenakels al eens over de grenzen. Zeker met de verkiezingen van 2024 stilaan in het verschiet. Glorende kiesdrempels blijken dan soms een goede stimulans om terug naar de bron te gaan. Bij CD&V landelijk Vlaanderen en bij Open Vld de zelfstandigen.

Alexander Van Hulle

Dankzij Delhaize herontdekt Open Vld de zelfstandige ondernemers