In een recente podcast van de EO zegt filosoof en fundamentalisme-expert Rik Peels: ‘Ik vind het verwonderlijk en prijzenswaardig dat bepaalde groepen niet radicaliseren. Denk aan Extinction Rebellion. De zaak is zo groot dat het begrijpelijk zou zijn als men verdere stappen zou zetten.’ Deze retoriek, waarbij de omvang van het probleem ‘verdere actie’ gewenst en zelfs noodzakelijk maakt, functioneerde in het verleden als rationalisering van dodelijk geweld. Hoe groot is het gevaar van geweld door extreemlinks?

Extinction Rebellion: prijzenswaardig of meedogenloze sekte?

De door Rik Peels als ‘prijzenswaardig’ bestempelde klimaatorganisatie Extinction Rebellion wordt door ex-leden omschreven als een meedogenloze sekte die jonge mensen indoctrineert met apocalyptische angstbeelden. De oprichter Roger Hallam schreef in 2021 een manifest met de veelzeggende titel: ‘Advies aan jonge mensen terwijl jullie je vernietiging tegemoet gaan’.

Een citaat:

‘Klimaatverandering vernietigt de mogelijkheid om voedsel te verbouwen (…) en zorgt voor een ineenstorting van onze beschaving’, aldus Hallam. ‘Een bende jongens zal je huis binnendringen om al je voedsel op te eisen. Ze zullen je moeder zien, je zus, je vriendin, en ze zullen haar verkrachten op de keukentafel. Ze zullen je uitlachen en je dwingen om te kijken. Aan het einde zullen ze je beschuldigen ervan te genieten. Ze pakken een sigaret en branden je ogen ermee uit. Je zult niets meer kunnen zien. Dit is de realiteit van klimaatverandering.’

Alexandra Stein (PhD) is gespecialiseerd in de sociale psychologie van ideologisch extremisme. In een reactie aan ON! (Ongehoord Nederland, red) laat ze weten dat Roger Hallam ‘dubieuze technieken gebruikt, zoals het opwekken van heftige schuldgevoelens en het aanpraten van de denkwijze: je bent voor ons of tegen ons.’

‘Maar’, vervolgt Stein, ‘Hallam is uit de Britse tak van Extinction Rebellion gegooid en zij gedragen zich niet meer zo. Hallam is nu betrokken bij Just Stop Oil en hij lijkt actief bij de Amerikaanse tak van Extinction Rebellion. Ik beschouw hem als een toekomstige sekteleider. (…) Mijn punt is dat je naar specifieke leiders en groepen moet kijken. De belangrijkste factor die leidt tot extremere acties, is de aard van de leider – als ze psychopathisch zijn en een hoge behoefte hebben om anderen te controleren.’

Dit angstnarratief lijkt succesvol om jonge mensen te rekruteren voor steeds heftigere acties. Confrontaties tussen de politie en Extinction Rebellion komen steeds meer voor. Recent blokkeerde de organisatie de snelweg A12, waarbij 700 activisten werden gearresteerd. Voor zaterdag 27 mei is de volgende bezetting van de weg naast de tijdelijke Tweede Kamer aangekondigd. Eerder werden bezettingen uitgevoerd van Eindhoven Airport, het hoofdkantoor van Rabobank en Vattenfall, die laatste om sluiting van een gascentrale af te dwingen.

Er komen acties aan die gewelddadiger zijn, waarschuwt het hoofd ‘klimaat en energie’ van Greenpeace. ‘We zijn klaar met praten.’ Op 7 maart wilden klimaatactivisten in Pakhuis de Zwijger in debat gaan over de wenselijkheid van geweld. ‘Is vreedzaam protest wel genoeg, of zou het gebruik van geweld, dan wel tegen objecten, dan wel tegen personen, heroverwogen moeten worden?’ Na ophef, onder andere door deelname van prominente GroenLinks-politici, werd het debat geannuleerd.

Klimaatactivisten roepen vaker op tot geweld

Klimaatalarmisten geloven dat de aarde opwarmt door de uitstoot van broeikasgassen en dat dit een existentiële dreiging vormt voor de mensheid. Daarom moet deze uitstoot zo snel mogelijk naar nul worden gebracht. Dit betekent een transitie naar duurzame energiebronnen, zoals windmolens en zonnepanelen, en het afzweren van fossiele brandstoffen.

Het probleem is dat mensen die het niet eens zijn met deze beleidsagenda, steeds vaker worden weggezet als ‘klimaatontkenners’. De argumenten van klimaatontkenners hoeven niet te worden onderzocht; ze mogen ongestraft worden verketterd.

Maar of de aarde opwarmt en waardoor dit komt, zou geen kwestie moeten zijn van geloof, maar van wetenschappelijke discussie. En die discussie wordt onder wetenschappers wel degelijk gevoerd. In een recent interview met ON! uitte geologie-professor Matthew Wielicki van de Universiteit van Alabama zijn frustratie over de manier waarop klimaatalarmisten de bevolking angst aanjagen om hun beleidsagenda door te drukken.

Ondertussen neemt de klimaatbeweging steeds religieuzere vormen aan. Recent kreeg klimaatactiviste Greta Thunberg een eredoctoraat theologie voor haar ‘compromisloze en consequente inzet’. En hoewel de klimaatbeweging grotendeels vredelievend is, lijkt er onder extreemlinkse hardliners steeds meer draagvlak te ontstaan om tot het uiterste te gaan.

Milieuactivist doodde politiek icoon

Op 6 mei 2002, nu ruim twintig jaar geleden, werd de rechtse politicus Pim Fortuyn in koelen bloede doodgeschoten. De dader was de linkse milieuactivist Volkert van der Graaf. Van der Graaf verklaarde in zijn eerste verhoor: ‘Ik vond hem gevaarlijk. Fortuyn moest gestopt worden’.

Na de moord kreeg hij rugdekking van GroenLinks-politicus Jack Bogers. Deze liet tegen alle regels in aan collega-activisten weten dat Van der Graaf was gearresteerd, waarna alle bestanden op de computer van de moordenaar werden gewist voordat de politie onderzoek kon doen. Jack Bogers kreeg 500 euro boete voor het schenden van zijn ambtsgeheim en Van der Graaf zat slechts 12 jaar vast.

Met de moord beroofde extreemlinks niet alleen een erudiete professor van het leven; het beroofde Nederland van zijn toekomst onder het bewind van een zeer gekwalificeerde en geliefde politicus. Als hij niet was doodgeschoten, had Pim Fortuyn bij de Tweede Kamer-verkiezingen van negen dagen later naar alle waarschijnlijkheid een monsterzege behaald, en was hij mogelijk minister-president geworden.

De dood van Fortuyn is het meest tragische voorbeeld van extremistisch geweld door linkse activisten en het gevaar dat van hen uitgaat. Maar ook in het huidige politieke klimaat zijn bedreigingen en demonisering genormaliseerd en is daadwerkelijk geweld gevaarlijk dichtbij.

Rechtse politici als nazi’s en fascisten

Geert Wilders krijgt al jarenlang persoonsbeveiliging onder druk van heftige doodsbedreigingen. Hij zei al in 2007 dat er een links complot is om hem af te schilderen als iemand die buiten de wet staat, als de aanvoerder van een fascistische partij, die ondemocratisch zou zijn en overeenkomsten vertoont met de nazi’s waardoor iemand kan denken dat buitenwettelijke middelen geoorloofd zijn om mij en mijn mensen af te stoppen.

Ook vandaag de dag bestempelen extreemlinkse organisaties rechtse partijen voortdurend als ‘fascisten’ en ‘nazi’s’, vooral als hun populariteit dreigt toe te nemen. Hun strategie lijkt erop gericht om verkiezingssucces te beperken door populaire rechtse politici te verketteren, zodat potentiële kiezers niet naar hun argumenten luisteren omdat ze zich te moreel bezwaard voelen.

Forum voor Democratie (FVD), de oppositiepartij van Thierry Baudet, is al sinds zijn oprichting een doelwit van dezelfde nazi-beschuldigingen, en niet zonder gevolgen. Tijdens een demonstratie van de extreemlinkse organisatie Antifa scandeerde een gemaskerde demonstrant: ‘Als je Thierry dood wil schieten, zeg dan paf’. In januari 2022 pleegde Antifa een aanslag met verfbommen op het partijkantoor van FVD.

In juni 2022 drong een boze man het huis van Belang Van Nederland-fractievoorzitter Wybren van Haga binnen, schreeuwend over een mitrailleur. Aanwezig beveiligingspersoneel werkte de man tegen de grond en hij werd niet veel later opgepakt. Wat was er gebeurd als er geen beveiligers aanwezig waren en het tot een confrontatie was gekomen tussen Van Haga, zijn vrouw, kinderen en de agressieve activist?

Met de eerder aangehaalde uitspraak van Rik Peels, die het naar eigen zeggen begrijpelijk zou vinden als onder andere Extinction Rebellion zou overgaan tot ‘verdere stappen’, lijken de grenzen tussen vreedzaam protest en gewelddadige acties steeds verder te vervagen.

Dit artikel verscheen eerder bij Ongehoord Nederland.

Alexandra Stein

Klimaatactivisten en extreem links: een onderschat gevaar voor politieke stabiliteit