We hebben een paar weken achter de rug die vol kleur zaten in Europa. In het nieuws, op straat en zelfs in de voetbalstadia zagen we heel wat regenboogvlaggen terugkeren. Die kwamen er na de commotie omtrent bepaalde wetgeving in Hongarije. De commotie was grotendeels in gang gezet door het enfant terrible binnen de Europese Unie, Viktor Orban. In deze aflevering van Doorbraak Radio komen Pieter Cleppe, hoofdredacteur van Brussels Report, en Alexis Dewaele, coördinator van PSYNC aan de UGEnt, meer uitleg geven bij de commotie en de gevolgen.

Europese verontwaardiging

De Hongaarse wetgeving wordt door vele critici gezien als anti-holebiwetgeving om die bevolkingsgroep uit de openbare ruimte te weren. ‘Heel wat Europese leiders hebben onmiddellijk standpunten ingenomen met soms zeer felle bewoordingen.’ Dat was voor iedereen toch wel verrassend, zegt Cleppe. Eén van de grote krachten achter het protest tegen die wetgeving was de Belgische premier, Alexander De Croo. ‘Hij werd snel ondersteund door de meeste West-Europese landen.’ Dan zag je echt wel de beruchte Oost-Westverdeling binnen de Europese Unie, aldus Cleppe.

Oost-Westverdeling

Die verdeling heeft veel te maken met de sociale normen en waarden. ‘In Centraal en Oost-Europa kijkt men toch vaak wat anders en conservatiever tegen bepaalde zaken aan.’ De Europese Commissie heeft wel aangekondigd om een juridisch initiatief te nemen tegen die Hongaarse wetgeving. Volgens de Commissie zou de wetgeving strijdig zijn met enkele basisrechtsprincipes, zegt Cleppe. ‘De Hongaarse regering betwist dit en benadrukt dat de wetgeving enkel over kinderen gaat.’ Ze willen verzekeren dat er een neutrale communicatie komt over zaken zoals de lgbtqia-gemeenschap en dat een en ander geen propaganda wordt. Volgens Cleppe gaat men in Hongarije een systeem inrichten dat mensen die seksuele opvoeding willen geven aan jongeren een soort van overheidserkenning moeten krijgen. ‘Terecht worden daar veel vragen bij gesteld.’

‘In de praktijk wil ik wel nog eens zien of het eenvoudig zal zijn om aan te tonen dat die wetgeving strijdig is met het Europese recht.’ Moest dat zo zijn kan je de vraag stellen waarom er dan zo veel Europees belastinggeld naar Hongarije gaat. Dit past in een veel breder kader, zegt Cleppe. Het gaat niet enkel over homo- en transgenderrechten maar ook over de rechtsstaat in het algemeen. ‘Die lag volgens vele rapporten al lang onder vuur in Hongarije.’ Bij uitbreiding in geheel Centraal- en Oost-Europa, zegt Cleppe, daar is men nooit vanaf een perfect niveau gestart. Vaak hebben dezelfde elites van het communistische regime het daar nog voor het zeggen. ‘Niettemin gaan dus miljarden belastinggeld vanuit West-Europa via allerlei transfermechanismen naar die lidstaten.’

Seksuele en genderminderheden

In Europa is dit debat toch wel zeer intens aan het worden. ‘Ik was ook wel onder de indruk van de reacties vooral van politici zelf en de kettingreactie die dat in gang heeft gezet.’ Het is nog nooit geweest zoals de voorbije week dat er zo veel politieke verontwaardiging is geweest met betrekking tot lgbtqia-minderheden, zegt Dewaele. Anderzijds is Europa altijd wel een voortrekker geweest in het opkomen voor rechten van seksuele en genderminderheden. ‘Dus de algemene verontwaardiging bij politici is nieuw maar de ‘fight for rights’ is ook zeer Europees.’

Daar staat tegenover dat Europa nooit een eenheid is geweest, zegt Dewaele. ‘De verschillende Europese lidstaten zijn altijd erg verschillend van elkaar geweest.’Er zijn duidelijke zuid-oost-noord-west-assen op socio-economisch en historisch vlak. ‘Dat speelt allemaal een rol waardoor Europa altijd al een moeilijke evenwichtsoefening maakt.’ Hoe brengen we al die lidstaten samen vraagt Dewaele zich af. Daar blijken dan nu heel wat discussies naar boven te komen met betrekking tot normen en waarden. Zeker inzake homo-vriendelijkheid zijn die verschillen opvallend zowel qua burgerlijke attitudes als wetgeving en beleid, zegt Cleppe. Daar worden allerhande onderzoeken naar gedaan. ‘België staat hier in de positieve zin zeer hoog.’

Breuklijnen in de Europese Unie

Heel wat landen in Europa schaarden zich zeer snel achter de pro-minderhedenstandpunten met zeer zware woorden tot gevolg. Andere landen waren dan juist minder happig om zich aan te sluiten. ‘Hoe meer van die discussies er zijn, hoe minder vertrouwen dat er groeit.’ Er bestaan nu eenmaal verschillen tussen de Europese landen waarbij dat het ene land wat conservatiever naar zaken kijkt dan het andere. ‘Anderzijds is het normaal dat er op het schenden van fundamentele rechten streng wordt toegekeken.’

Ik zou toch wel willen waarschuwen als men dus voor homo-emancipatie strijdt, om dat naar het Europese beleidsniveau te trekken, zegt Cleppe. ‘Hoe meer er op Europees niveau wordt geregeld, hoe minder de lidstaten te zeggen hebben.’ Als zo’n zaken bij meerderheid zouden worden beslist op Europees niveau weet ik niet waar we uitkomen, zegt Cleppe. ‘Maar als landen onze waarden helemaal niet delen, dan kunnen we ons wel afvragen of het verstandig is om daar enorme transfers naar te sturen.’ Bij al die stoere woorden van presidenten en eerste ministers uit West-Europa staan zij tegelijkertijd enorme geldstromen in de richting van diezelfde landen toe. ‘Dat maakt die kritiek vrij hol.’

Redacteur: Pieter-Jan Volkaert

Alexis Dewaele

Pieter Cleppe en Alexis Dewaele: ‘Oost-Westverdeling in Europa over homorechten’