Gouden Palmwinnares, de Française Justine Triet, duidde bij de uitreiking Frankrijk aan als ‘het centrum van repressie’, doelend op de manier waarop het straatprotest tegen de verhoging van de pensioenleeftijd wordt onderdrukt. En dat deed ze in aanwezigheid van filmmakers uit Iran, Turkije, Rusland en China. Dat was durven! Of was het uit onwetendheid? Of om te provoceren?

Het Filmfestival van Cannes is ontstaan — aanvankelijk voorzien voor 1939, maar de eerste editie dateert pas van 1946 — als tegenreactie op het Filmfestival van Venetië van Benito Mussolini. Het gerucht gaat dat Il Duce net niet hoogstpersoonlijk zelf de winnaar van het festival aanduidde. Bijgevolg verwelkomt Cannes graag (dissidente) stemmen. De 76ste editie was daar geen uitzondering op.

David

Terrestrial verses van het duo Ali Asgari en Alireza Khatami is een bijzonder amusante afrekening met de absurde manier waarop de religieuze Iraanse autoriteiten ingrijpen in elke etappe in het dagelijkse leven van de gewone sterveling in Iran. Een jonge vader wil David als naam voor zijn pasgeboren zoontje. Dat zint de dienstdoende ambtenaar hoegenaamd niet en hij tracht de brave man met alle mogelijke argumenten te overhalen om toch maar een andere — lees: islamitische — naam te kiezen. Hilarisch.

En om je rijbewijs te halen moet een man al zijn tatoeages laten zien. Leuk (voor ons), maar in Iran dagelijkse kost. Het zouden opnames met een verborgen camera kunnen zijn, maar het is wel bittere ernst. Humor doet in deze veel meer dan een kille aanklacht. We zien uitsluitend pratende koppen in beeld in een zevental situaties, maar het geheel is zo ontnuchterend dat het lijkt alsof je naar een uit het leven gegrepen tv-reportage zit te kijken.

Casablanca

Vooraleer haar even beklijvende als ontroerende autobiografie La mere de tous les mensonges in Cannes in première zou gaan, verklapte de Marokkaanse cineaste Asmae el Moudir dat er van haar voor haar twaalfde levensjaar geen enkele foto bestaat. Haar oma had een bloedhekel aan foto’s en aan film. Maar ze was wel present in Cannes, haar eerste bezoek aan een filmzaal! Vragen over wat er precies in hun wijk in Casablanca op 20 juni 1981 was gebeurd, wimpelde de oma telkens resoluut af met een vinger op de mond: zwijgen want de muren hebben oren!

Beetje bij beetje ontrafelt de documentaire het mysterie, wat er al die jaren allemaal in de doofpot werd gestopt. Een betoging tegen een verhoging van de prijs van het brood werd met brutale repressie onderdrukt. Met meer dan 600 dodelijke slachtoffers tot gevolg, onder wie tal van kinderen. Lijken verdwenen en niemand van de familie van de slachtoffers durfde het aan om bij de autoriteiten navraag te doen. Van het neerslaan van deze spontane revolte bestaat slechts één foto!

En dus besloot de maakster samen met haar vader het levensverhaal van haar familie te reconstrueren aan de hand van zelf gemaakte poppen. Tien jaar werkten ze samen om tal van mooie, pijnlijke, zelfs traumatische voorvallen op te roepen. Een pracht van een film, want de waarheid heeft zijn rechten ook al zijn die jarenlang ondergesneeuwd gebleven.

Deportatie

Marco Bellocchio ging met zijn recente film Rapito (ontvoerd) jaren terug in de tijd, naar Bologna in het jaar 1858, al voelt de problematiek zeer actueel aan.

Het al te klassiek gefilmde Rapito is het verhaal van Edgardo, zes jaar en een telg uit een kroostrijk Joods gezin die per ongeluk (!) werd gedoopt en door de Italiaanse staat uit het Joods gezin wordt weggehaald. Met als motto: eens katholiek altijd katholiek! Niets lijkt te lukken om de jongen opnieuw bij zijn familie te brengen. Integendeel zelfs. Wanneer Edgardo, intussen volwassen, zijn broer die hem een bezoekje brengt, bij het naar buiten gaan nog toeroept: ‘Het doopsel heeft me gered!’ Onwillekeurig moet je natuurlijk denken aan de talloze kinderen die uit Oekraïne al naar Rusland zijn gedeporteerd.

Vader en dochter

Een trip van 10.000 kilometer ondernemen in Grace van — autodidact en documentairemaker — vader en dochter met een campingcar door een uithoek van Rusland tegen de grens aan van Georgië. Een grauwgrijs landschap. Het waarom van hun reis in ruimte en tijd — een vlucht? — blijft lang in het ongewisse. Vader en zijn tienerdochter leven onderweg naast elkaar, zijn op zichzelf aangewezen maar kunnen ook niet zonder elkaar.

De roadmovie, opgenomen nog voor corona en de Russische inval in Oekraïne, roept sowieso de problematische relatie op van het autoritaire Rusland van vandaag met de voormalige republieken: een relatie op gespannen voet. Zoals Grace vanaf de eerste minuut duidelijk maakt.

Uithongeren

In Club Zero van de Oostenrijkse Jessica Hausner weet een nieuwe leerkracht voeding op een eliteschool een kransje leerlingen van 16, 17 jaar zo te manipuleren – zelf is de leerkracht lid van Club Zero – dat ze weigeren nog langer te eten. Als protest tegen de overconsumptiemaatschappij? En om de planeet te redden!

Hausner filmt sec en maakt aan de hand van een simplistisch thema – een hongerstaking zeg maar – een intrigerende psychologische thriller. De Vlaamse filmeer ten slotte werd op een bescheiden manier gered door Maarten D’Hollander van Krater Films. De beginnende filmproducent was door het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF) naar Cannes afgevaardigd voor de New Producers Room om in de marge van het filmfestival een drietal dagen met talloze internationale spelers in contact te komen zoals filmproducenten, sales agents, filmfestivalorganisatoren, distributeurs etc. Dat heeft geresulteerd in om en bij de 30 ontmoetingen. Werd hier een zaadje geplant voor de toekomst van de Vlaamse film?

* Alle geciteerde films komen in de loop van het jaar in België in de bioscoop.

Alireza Khatami

Filmfestival in Cannes is forum voor verzet