Ibrahim Boubacar Keïta nam in de nacht van 18 op 19 augustus 2020 ontslag als president van Mali na een staatsgreep door het Malinese leger. Het leger hield hem onder arrest, maar hij werd donderdag vrijgelaten na de interventie van de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten (CEDEAO: Communauté économique des États de l’Afrique de l’Ouest) waarvan Mali lid is. Een overzicht van de gebeurtenissen die hebben geleid tot de val van de Malinese president en de huidige staat van het land.

Op dinsdag 18 augustus komen er berichten binnen dat er schoten klinken in het Soundiata Keïta legerkamp in Kati, niet ver van de Malinese hoofdstad Bamako. Niet veel later worden de Nationale Vergadering en het presidentiële paleis bezet door het Malinese leger. President Ibrahim Boubacar Keïta en zijn premier Bouboub Cissé worden gearresteerd. De zoon van president Keïta, Karim, zou aan arrestatie ontsnapt zijn, bevestigde een lid van de familie Keïta volgens Maliactu.net. Hij zou in Burkina Faso of Ivoorkust kunnen zijn. De twee mannen ‘werden door de rebellerende soldaten in pantservoertuigen naar Kati gebracht’.

Ze zullen de Malinese president dwingen om zijn ontslag aan te kondigen op de Malinese televisie: ‘Daarom wil ik op dit moment, terwijl ik het Malinese volk bedank voor hun steun gedurende deze lange jaren en de warmte van hun genegenheid, u mijn besluit vertellen om mijn functies, al mijn functies, vanaf dit moment te verlaten. En met alle gevolgen van de wet: de ontbinding van de Nationale Assemblée en die van de regering.’ De voormalige president van Mali rondt af met de verzekering dat hij geen haat koestert.

CEDEAO, Europese Unie en Afrikaanse Unie

Op 20 augustus komt de CEDEAO snel samen in een buitengewone vergadering naar aanleiding van de staatsgreep. Ze eisen dat Ibrahim Boubacar Keïta in zin ambt wordt hersteld. ‘Wij roepen op tot het herstel van president Ibrahim Boubacar Keïta als president van de Republiek Mali’, aldus het Nigerese staatshoofd Mahamadou Issoufou, de huidige president van de CEDEAO. ‘Wij besluiten om onmiddellijk een delegatie op hoog niveau te sturen om de onmiddellijke terugkeer van de grondwettelijke orde te waarborgen.’

De Europese Unie heeft ook opgeroepen tot de ‘onmiddellijke’ vrijlating van de gevangenen en de ’terugkeer van de rechtsstaat’ in Mali. De huidige voorzitter van de Afrikaanse Unie (AU), het Zuid-Afrikaanse staatshoofd Cyril Ramaphosa, veroordeelde wat hij ‘de ongrondwettelijke verandering’ noemde.

Anderzijds heeft een van de putschisten, kolonel-majoor Ismaël Wagué, een beroep gedaan op het maatschappelijk middenveld en de politieke bewegingen om ‘de beste voorwaarden te scheppen voor een civiele politieke overgang die leidt tot geloofwaardige algemene verkiezingen’. Deze woordvoerder van het Comité National pour le Salut du Peuple (Nationaal Comité voor het Heil van het Volk), dat net na de staatsgreep werd opgericht, aarzelde niet om de onveiligheid in zijn land te vermelden. ‘Ons land, Mali, zakt elke dag verder weg in chaos, anarchie en onveiligheid door de mannen die de leiding hebben over zijn lot‘, zei hij.

Naar een overgangsregering

Na deze gebeurtenis in de hoofdstad Bamako verklaarde kolonel Assimi Goita zichzelf tot hoofd van de militaire junta en werd hij de nieuwe sterke man van Mali. Vervolgens heeft hij een ontmoeting gehad met de oppositiecoalitie, die nota heeft genomen van de toezegging van de militairen om naar een overgangsregering toe te werken. Hij drong er bij de ambtenaren op aan om weer aan het werk te gaan. De putschisten kondigden ook de sluiting van de grenzen aan tijdens hun bewind. Ze voerden ook een avondklok in, maar stelden tegelijkertijd de internationale gemeenschap gerust over hun bedoelingen. ‘Alle vroegere overeenkomsten zullen worden geëerbiedigd’, zei kolonel majoor Wagué.

Vrijlating van IBK

27 augustus, rond 3 uur ’s nachts. Mali’s afgezette president Ibrahim Boubacar Keïta (‘IBK’) werd vrijgelaten, kondigde zijn familie aan. IBK werd door elementen van de Malinese speciale strijdkrachten naar zijn residentie in Sébénikoro gebracht; een residentie onder toezicht van Mali’s nieuwe sterke mannen, de junta. De vrijlating van de voormalige Malinese president werd gefaciliteerd door de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten (CEDEAO).

Enkele dagen eerder had de CEDEAO-delegatie onder leiding van de voormalige Nigeriaanse president Goodluck Jonathan in Kati een ontmoeting gehad met de voormalige Malinese president en vervolgens met de putschisten van het Nationaal Comité voor het Heil van het Volk (CNSP). Na enkele minuten van besprekingen is de delegatie, die vertrouwen had in een onmiddellijke terugkeer naar de grondwettelijke orde, vertrokken zonder een verklaring af te leggen. CEDEAO en de junta zijn overeengekomen om IBK vrij te laten. Het staat hem ook vrij om een behandeling in het buitenland te zoeken als hij dat wil, maar er is geen sprake van dat hij weer aan de macht komt. De junta kiest voor een politiek overgangsproces dat tot geloofwaardige verkiezingen leidt, verzekerden ze CEDEAO. Dit werd bevestigd door Goodluck Jonathan. De vrijlating van IBK kwam net voor een regionale top die gisteren begon.

Van staatsgreep tot staatsgreep

Dit is niet de eerste staatsgreep in Mali. In 2012, voordat IBK aan de macht kwam, lanceerden de Toeareg een afscheidingsrebellie met steun van jihadisten. Het Malinese leger beschuldigde de toenmalige president Amadou Toumani Touré ervan dat hij deze opstand niet onder controle kreeg. Hij werd afgezet door een militaire staatsgreep in maart 2012. Met steun van Frankrijk in de antijihadistische operatie ‘Serval’ werd de opstand uiteindelijk onderdrukt en keerde de rust weer in Mali. IBK, op dat moment al premier van het land, werd in 2013 tot president gekozen. In 2018 werd hij herkozen voor een tweede termijn — tot zijn ontslag.

Amadou Toumani Touré

Malinese ex-president vrijgelaten door junta