In Egypte woedt momenteel een discussie over een herziening van artikel 242 van de Egyptische strafwet. Dat artikel gaat over geweld tegen personen. Een amendement dat voorgesteld wordt bij dat artikel zou zorgen voor hardere straffen tegen mannen die hun vrouw in elkaar timmeren. Het amendement werd voorgesteld door het vrouwelijke parlementslid Amal Salama. Volgens haar is geweld binnen het huwelijk de grootste reden voor echtscheidingen in Egypte.

Eén scheiding om de twee minuten

Volgens het Central Agency for Public Mobilization and Statistics (CAPMAS), dat is het nationale statistiekbureau, werden er in 2020 213.000 scheidingen genoteerd in het land van de farao’s, of één scheiding om de twee minuten. Het jaar daarvoor waren het er 226.000, waarbij men er wel rekening mee moet houden dat Egypte ondertussen iets meer dan 100 miljoen inwoners telt.

Scheiden in Egypte is niet hetzelfde als scheiden in België, gescheiden vrouwen hertrouwen vrij snel, want alleen al een appartementje huren als alleenstaande vrouw zonder mannelijke begeleiding is zo goed als onmogelijk. De kinderen blijven bij de vrouw als ze heel jong zijn, als ze iets ouder zijn kan de vader ze zonder enige discussie opeisen.

Huishoudelijk geweld

Volgens CAPMAS hebben al 46% van de Egyptische getrouwde vrouwen tussen 18 en 64 jaar een vorm van huishoudelijk geweld door de man ondervonden, hetzij fysiek, seksueel of emotioneel. Volgens de Egyptische National Council for Women (NCW) worden 86% van de Egyptische vrouwen op een of andere manier misbruikt door hun man.

Het NCW schat het aantal vrouwen dat slachtoffer is van fysiek geweld door hun man op 8 miljoen. Het werkelijke aantal zou merkelijk hoger liggen dan 8 miljoen, want om als vrouw klacht in te dienen bij de politie wegens huiselijk geweld moet je toch een aantal drempels overwinnen. En de Egyptische politie is sowieso een mannenbastion, net zoals het gerechtelijke apparaat overigens.

Koran

Niet iedereen is blij met het voorgestelde amendement van Amal Salama. Zo verwijst sjeik Ahmed al Tayeb van Al Azhar (wat tot op zekere hoogte beschouwd kan worden als het Vaticaan van de soenitische islam) naar de Koran.

Meer bepaald de vierde soera (hoofdstuk) genaamd Al Nisaa (de vrouwen), vers 34: ‘De mannen zijn zaakwaarnemers voor de vrouwen, omdat Allah de een boven de ander heeft bevoorrecht en omdat zij van hun bezittingen uitgegeven hebben. De deugdzame vrouwen zijn dus onderdanig en zij waken over wat verborgen is, omdat God erover waakt. Maar zij van wie jullie ongezeglijkheid vrezen, vermaant haar, laat haar alleen in de rustplaatsen en slaat haar (wadriboehoen). Als zij jullie dan gehoorzamen, dan moeten jullie niet proberen haar nog iets aan te doen’ (vertaling Fred Leemhuis).

In mensentaal: gezien de man verantwoordelijk is voor het onderhouden van zijn vrouw, en dus geld moet uitgeven voor haar, is hij ook de baas in het gezin. En dat is anno 2022 nog steeds de dominante mentaliteit in Arabische en islamitische landen.

Civiele staat versus religieus instituut

Islam Bahery, islamitisch onderzoeker en bekend tv-figuur op MBC Masr (‘Masr’ is Arabisch voor ‘Egypte’) is het daar niet mee eens. ‘Met alle respect voor de sjeik, zijn opinie bindt mij niet. Al Azhar is een religieus instituut. Het heeft een adviserende rol, maar Egypte is een civiele staat’, zegt hij.

Maya Morsy, secretaris-generaal van de NCW, voegt daar aan toe: ‘Mannen hebben niet het recht hun vrouwen te slaan, onder welk voorwendsel dan ook. Wij hebben wetten die dat bekeuren’. Bahery heeft ondertussen al problemen gehad met de Egyptische autoriteiten omdat hij de islam zou beledigd hebben.

Religieuze adviezen

Al Azhar produceert regelmatig fatawa (enkelvoud : fatwa). Dat zijn religieuze adviezen over van alles en nog wat. Een fatwa is weliswaar geen wet, maar naargelang de bekendheid of reputatie van de persoon of het instituut die een fatwa uitvaardigt, kan dat wel gevoelige gevolgen hebben voor de samenleving en de wetgevende macht. Al Azhar speelt ook een grote rol in het opleggen van censuur op boeken en films die uitgebracht worden in het land.

Dar al Ifta al Misriya is de bekendste fatawafabriek in Egypte, en leunt aan bij Al Azhar. Je kan een vraag naar hen sturen, waarop je dan een antwoord (fatwa) ontvangt. Een aantal van die vragen worden online gepubliceerd, en lang niet alleen in het Arabisch. We geven één voorbeeld uit de Engelstalige sectie.

Een typische vraag

‘Question: I am from Estonia (North Europa), and will marry an Egyptian Muslim woman and will convert to Islam soon. Last time we argued a lot about Muslim woman’s dress code. My question is: is it necessary to cover the woman’s head with hijab? I have read that hijab was necessary to only the Prophet’s wives, not all others. Is this true?’

(Ik kom uit Estland en trouw binnenkort een Egyptische moslima. Zelf ga ik mij ook bekeren tot de islam. Onlangs hadden we een discussie over de kledij code voor moslima’s. Mmijn vraag: is het noodzakelijk dat een vrouw het hoofd bedekt met de hijab? Ik las dat de hijab enkel verplicht was voor de vrouwen van de Profeet. Is dat waar?)

En een typisch antwoord

Answer: According to the consensus of Muslims, it is obligatory for Muslim women to cover their hair. This Divine command is explicitly mentioned in the noble Qur’an: That they (believing women) should draw their veils [khimar] over their bosoms. [Qur’an 24:31)]. The word khimar means head cover. Thus, the verse means that Muslim women must wear a head cover that covers their bosoms as well.

Sheikh Sayed Tantawi (may Allah have mercy on him) did not maintain that hijab is not part of religion; rather, he said that it is something related to the internal affairs of non-Muslim countries [i.e. whether or not they ban the hijab]. At the same time, he declared that it is obligatory for Muslim women. As for the kind of hijab specific to the wives of the Prophet (peace and blessings be upon him and his family), it was not to sit with other men. Muslims are unanimous that covering the head is a general obligation for all Muslim women’.

(Antwoord: De consensus bij moslims zegt dat vrouwen hun haren moeten bedekken. Dit goddelijke bevel staat expliciet vermeld in de nobele Koran. ‘dat hun hoofddoek ook hun borsten moet bedekken. Sheikh Sayed Tantawi (moge Allah hem genadig zijn) bedoelde niet dat de hijab geen onderdeel is van de godsdienst, maar eerder dat de vraag verband houdt met de interne zaken van niet-moslim landen, met name of zij de hijab verbieden. Tegelijkertijd zei hij ook dat de hoofddoek verplicht is voor moslima’s. Wat betreft het soort hijab, specifiek voor de vrouwen van de profeet (vrede zij met hem en zijn familie), ging het erom dat zij niet bij andere mannen zouden zitten. Moslims vinden unaniem dat het hoofd bedekken een algemene plicht is voor moslim vrouwen.)

Niet afschrikwekkend

De Egyptische wetten tegen huishoudelijk geweld zijn niet afschrikwekkend. Het artikel 242 uit de Egyptische strafwet heeft het over boetes die kunnen gaan tot 300 Egyptische pond. Niet echt indrukwekkend als je weet dat je bijna 100 Egyptische pond betaalt voor een koffie in pakweg de vernieuwde Hilton op het Tahrirplein in Cairo.

Voorvechtsters van vrouwenrechten beroepen zich ook op artikel 11 van de Egyptische grondwet waarin men kan lezen (we gebruiken de Engelstalige versie van de grondwet): ‘The state commits to achieving equality between women and men in all civil, political, economic, social and cultural rights in accordance with the provisions of this Constitution… The state commits tot he protection of women against all forms of violence, and ensures women empowerment to reconcile the duties of a woman toward her family and her work requirements’. Maar zoals met vele artikels uit de Egyptische grondwet gaapt er een brede kloof tussen de wetgeving enerzijds, en de realiteit op het terrein anderzijds.

(‘De staat verplicht zich tot het bereiken van gelijkheid tussen vrouwen en mannen in alle burgerlijke, politieke, economische, sociale en culturele rechten in overeenstemming met de bepalingen van deze Grondwet… De staat verplicht zich tot de bescherming van vrouwen tegen alle vormen van geweld, en zorgt voor empowerment van vrouwen om de plichten van een vrouw jegens haar gezin en haar werkvereisten te verzoenen’)

Of artikel 242 effectief geamendeerd zal worden, en zo ja in welke zin, is vandaag nog niet duidelijk.

Amal Salama

Al Azhar: ‘Je vrouw slaan mag, maar met mate’