Het is al een tijdje dat Philippe Destatte, ex-kabinetschef van de PS en directeur van de denktank Jules Destrée, ongezouten zijn mening weergeeft over Wallonië. De eerste keer deed hij dit een paar jaar geleden in De Tijd, maar dezelfde boodschap komt steeds terug. Wallonië houdt enkel het hoofd boven water dankzij de geldstromen uit Europa en Vlaanderen, en dat moet veranderen.

Alarmkreten

Opvallend was dat recent hoge functionarissen van de Franstalige liberale MR hun beklag kwamen doen. De gouverneur van de Nationale Bank, Pierre Wunsch, wees eind juni op het hoge overheidsbeslag en dat we waarschijnlijk aan 70% publieke uitgaven zitten in Wallonië voor 2021-2022. Men staat daar zo dichter bij een communistisch regime dan bij een neoliberaal. De economische structuur in het zuiden hangt af van transfers vanuit Vlaanderen. Hij zegt dat als men zich niet bewust is van het feit dat de economische structuur niet zelfdragend is, een debat over de hervorming van de economie zijn doel voorbijschiet.

Begin augustus was het de beurt aan de kabinetschef van MR-voorzitter Bouchez, Axel Miller. Op het einde van een interview met De Standaard zei hij dat hij zich grote zorgen maakte om Wallonië. In de laatste veertig jaar zag hij geen vooruitgang. Er is een enorm potentieel op menselijk vlak, met veel mooie ondernemingen. Maar de zaken moeten anders aangepakt worden: de politieke leiding (de PS dus) maakt de zaken erg complex, en trekt het land zo haast uiteen.

Het laatste duidt reeds aan dat deze kreten niet zo onschuldig zijn: ze hebben vooral tot doel de PS te beschadigen. Maar men kan zich ook afvragen of er niets meer aan de hand is, en of de coronacrisis de zaken niet verder op scherp heeft gesteld. Waarom was PS-voorzitter Magnette ineens bereid om met NVA-voorzitter De Wever te spreken over een regeringshervorming? Het is zo dat wanneer je van Vlaanderen naar Wallonië rijdt, je op basis van de staat van het wegdek reeds voelt dat je in de andere regio gekomen bent. Toonaangevende bedrijven als Sonaca, Fabrique National (Herstal) of Cockerill Maintenance & Ingénierie hadden het zonder overheidssteun nooit overleefd. Bijna een vierde van de Walen zou in armoede leven.

Waals-Brabant en Leuven-Vlaams

Wanneer we over Wallonië spreken denken we nog steeds aan de grauwe industriële regio’s van steekool en staal rond Charleroi en Luik. Maar Wallonië is ook het groene toeristische Luxemburg, en vooral Waals-Brabant, het hartland van de liberale MR. Deze regio is erg dynamisch en welvarend. Dit is vooral de streek rond Louvain-la-Neuve (LLN), de universiteit die met haar vele spin-offs welvaart in deze regio heeft gebracht. In het wetenschapspark van de UCL zorgen 271 bedrijven voor ruim 6.500 goed betaalde jobs in hoogtechnologische sectoren. LLN staat zo een beetje model voor de Waalse Marshallplannen, waarbij men competentiepolen wilde creëren met hoge toegevoegde waarde in bijvoorbeeld biotech of IT (naar Vlaams voorbeeld).

De MR gaat prat op dit resultaat. Maar wat ze vergeet is dat de nieuwe stad LLN begin de jaren 70 gecreëerd werd omdat de Vlamingen wilden dat Leuven een Vlaamse universiteitsstad werd. Indirect is dat dus de oorzaak van de bloei in Waals-Brabant.

Oorsprong geldtransfers

Laat ons eerst een fabeltje doorprikken: deze geldtransfers zijn van eerder recente datum, na de oorlog. Vlaanderen heeft daarvoor nooit genoten van geldtransfers vanuit Wallonië. Er waren transfers vanuit Wallonië, maar die gingen volgens Guido Fonteyn in zijn boek België: Een ménage à trois tot dan naar de vroegere Société Générale en de Brusselse elite. Ze waren de aandeelhouders van de steenkoolmijnen en de staalfabrieken. Met de teloorgang van die industrie in Wallonië bleven de oude aandeelhoudersfamilies als Janssen en Boël, die goede contacten met het koningshuis onderhielden, nog welvarend doordat ze de ‘gerepatrieerde’ gelden gestoken hadden in holdings die allerlei lucratieve investeringen in andere activiteiten deden. Een van die holdings is Sofina, dat recent goed investeerde in Indië. Er bleef dus relatief weinig geld achter in Wallonië.

De echte transfers ontstonden met de sociale zekerheid na de Tweede Wereldoorlog. Tot de jaren 60 was er wel degelijk een solidariteitsstroom van Wallonië naar Vlaanderen, omdat het systeem gebaseerd was en is op bijdragen van werknemers en werkgevers. Maar dan veranderde het definitief toen de Waalse industrie wegkwijnde.

Hoogte van de transfers

Er doen tal van bedragen de ronde over de geldtransfers van Vlaanderen naar Wallonië, van 6,5 tot 12 miljard euro. Dit stemt per Vlaming overeen met een schijf 1.030 tot 1.900 euro per jaar, of in een worst case scenario van bijna 10.000 euro per jaar voor een Vlaams gezin van vijf!

Prof. André De Coster (KUL) deed hierover een studie in 2017, en kwam uit op 6,5 miljard euro. Maar het ging dan vooral om de sociale zekerheid. De transfers van noord naar zuid omvatten echter vier luiken:

de sociale zekerheid;
de bijzondere financieringswet (1989), die de transfers vanaf 2025 zal reduceren met een kleine 60 miljoen euro per jaar;
de verrichtingen van de federale overheid;
de aflossing van kapitaal en rente van de hoge staatsschuld.

Het jammerlijke is dat al dit zuur verdiende Vlaamse geld blijkbaar geen verandering teweegbrengt. Oud VBO-voorzitter Luc Van Steenkiste zegt dat het nog 15 jaar kan duren alvorens Wallonië er bovenop komt. Vlaanderen blijft dus maar injecteren in een bodemloos vat, wat ook zijn toekomst voor een stuk hypothekeert. De schandalen rond de vorige Brusselse burgemeester Mayeur en de Luikse intercommunale Publifin wijzen erop dat men daar niet veel bijleert bij de PS, en dat de graaipolitiek bij sommigen nog welig tiert.

Prestaties

De Vlaamse export is verantwoordelijk voor ca. 80% van de totale Belgische uitvoer, ondanks het feit dat er zowel in Brussel (Hub. Brussels) als Wallonië (Awex) agentschappen voor de promotie van de export zitten waarvan de personeelsleden mooie reizen maken. Export is van cruciaal belang voor een open economie zoals die in België, en de belangrijkste bron van waardecreatie.

Daardoor groeide Wallonië tussen 2011 en 2017 slechts met gemiddeld 0,8% per jaar, tegenover 1,6% in Vlaanderen. De Europese schuldencrisis sloeg hard toe in Wallonië en Brussel in 2012-2013, terwijl Vlaanderen verder kon herstellen van de financiële crisis.

Wallonië moet om te genezen afrekenen met tal van kwalen: cliëntelisme van de politiek; politieke benoemingen (cf. de zeven ministers van volksgezondheid in het Franstalige gedeelte, versus één in Vlaanderen en één federaal); overdreven subsidiëring van de bedrijven; te veel ambtenaren en een te groot overheidsbeslag; gebrekkige kwaliteit van het onderwijs; gering ondernemersklimaat; lage werkzaamheidsgraad van 67 % (76 % in Vlaanderen); steriele arbeidsmarkt; te lage economische groei, vooral in vergelijking met Vlaanderen…

Oplossingen

Wallonië heeft het hard te verduren gekregen toen de zware industrie onderuit ging, daar deze de zee en de havens ging opzoeken. Het is normaal dat de sterkere regio dan bijstand verleent, maar dit kan niet eeuwig blijven en zeker niet nog eens 15 jaar. Limburg werd ook geconfronteerd met de sluiting van de mijnen, maar doet het nu toch goed.

Reeds tientallen jaren past men de politiek toe van meer geld naar het zuiden in ruil voor meer regionale bevoegdheden. De ervaring toont aan dat dit niet de juiste politiek is.

Wallonië heeft potentieel

We willen niet zo ver gaan om te zeggen dat Wallonië onder curatele moet geplaatst worden. Maar de Vlaamse politici zouden een manier moeten vinden om controle uit te oefenen op de besteding van de Vlaamse transfergelden. En als de Franstaligen weigeren, zouden de transfers moeten stoppen. De splitsing van de Leuvense universiteit namen de Franstaligen in 1968 ook niet in dank af.

Maar zes jaar geleden gaf een journalist van La Libre, n.a.v. een journalistiek debat over kmo’s in de regio, aan mij toe ‘qu’on doit en effet remercier nos amis Flamands’ (‘we moeten in feite onze Vlaamse vrienden bedanken’) voor de creatie van LLN in Waals-Brabant. Een rigoureus beleid leidt op termijn tot meer appreciatie en respect dan de blinde ‘cash cow’ blijven spelen. Want Wallonië heeft echt wel potentieel, maar het moet eruit komen.

André De Coster

SOS Wallonië