Een zonderling fenomeen in het vooroorlogse Nederland: Arnold Meijer (1905-1965), een fascist die er volledig voor uitkwam. Bovendien erg katholiek en bijzonder op Vlaanderen gesteld. André van Noort (°1977), archivaris in Leiden (Noord-Holland), schreef een echt boeiende biografie over de man.

Vooraleer Arnold Meijer politicus werd, wilde hij priester worden. Was dat achteraf gezien niet beter geweest voor hem?

Het was inderdaad beter geweest als hij priester geworden was, grote teleurstellingen hadden hem dan bespaard gebleven. In december 1941 werd zijn partij Nationaal Front door de Duitse bezetters verboden. Hij mocht zich niet meer met politiek bezighouden. Dat was voor hem een grote tegenvaller.

Na de oorlog wilde hij de politiek weer in, maar zijn arrestatie verhinderde dat. Hiermee komen we bij een nieuwe grote teleurstelling: zijn berechting en straf. Meijer dacht alles voor het vaderland gedaan te hebben, maar daarover werd door de rechters toch anders gedacht. Hij werd uiteindelijk veroordeeld tot een gevangenisstraf van vier jaar met tien jaar ontzetting uit beide kiesrechten wegens collaboratie. Hij mocht zich voorlopig niet met politiek bezighouden.

Waarom stichtte Meijer zijn Zwart Front? Hij had evengoed kunnen aansluiten bij de reeds bestaande Algemene Nederlandse Fascistenbond (ANFB) van Jan Baars…

Meijer heeft Zwart Front niet gesticht. Hij werd begin 1934 door enige ANFB-leden uit Oisterwijk, Boxtel en ’s-Hertogenbosch uit Frankrijk gehaald om propagandaleider van de ANFB in Noord-Brabant en Zeeland te worden. De zuidelijke afdelingen van de ANFB gaven toen een weekblad met de naam Zwart Front uit.

Op 5 mei 1934 werd op een ledenvergadering besloten de ANFB te splitsen in twee federatief verbonden stichtingen: De Vuurslag voor de provincies boven de grote rivieren onder leiding van jonkheer R. Groeninx van Zoelen en Zwart Front voor de zuidelijke provincies onder leiding van Arnold Meijer. Groeninx van Zoelen en Meijer kregen ruzie over de koers. Meijer belichaamde de radicale richting, terwijl Groeninx de gematigde groepen vertegenwoordigde. In de zomer van 1934 hield De Vuurslag op te bestaan, een aantal noordelijke afdelingen sloten zich bij Zwart Front aan. Meijer was nu de enige leider.

Wanneer kwam bij het Zwart Front de ondertitel ‘Nederlandse Volksfascisme’ in voege en wat betekende ‘volksfascisme’ precies?

Zoals gezegd vond op 5 mei 1934 een ledenvergadering plaats waarbij de ANFB in twee stichtingen verdeeld werd. Beide organisaties vielen onder een kopstichting met de naam Nederlands Volksfascisme. Volksfascisme ging uit van de gemeenschap onder leiding van een krachtig overheidsgezag en hekelde het ‘demo-liberale systeem’ waarin het individu centraal stond. Meijer en zijn Zwart Front hekelden de parlementaire democratie, waarin de massa de dienst uitmaakte. De massa was niet geschikt om beslissingen te nemen, dat moest worden overgelaten aan deskundigen, een elite van ‘aristoi’. Daarbij geloofde Meijer in een corporatieve ordening. Van klassenstrijd moest hij niets hebben. Werkgever en werknemers moesten zoveel mogelijk samenwerken.

Hoe stond Meijer tegenover Hitler en het nationaalsocialisme?

Meijer moest niets hebben van Hitler en zijn nationaalsocialisme. Hij was meer georiënteerd op het fascisme van Mussolini. Daarbij moet worden opgemerkt dat Meijer als vanouds niet veel met Duitsland op had, zijn interesse lag meer in de Latijnse landen. Een belangrijke pijler van het nationaalsocialisme was de rassenleer met als resultaat de uitroeiing van de Joden. Meijer was antisemiet en liet niet na de Joden belachelijk te maken. Hij beschouwde de Joden als vreemdelingen, die slechts het gastrecht verdienden, maar van Jodenvervolging moest hij niets hebben.

Hoe reageerde Arnold Meijer op de Duitse inval van 1940?

Het antwoord op deze vraag is te vinden in De Weg nr. 4 van 23 mei 1940. De Weg was het weekblad van Nationaal Front, de partij van Arnold Meijer in haar nieuwe gedaante. Meijer reageerde hierin op de Duitse inval. Hij hekelde de politici en leiders die op de vlucht geslagen waren en eerde de soldaten die tegen de Duitsers hadden gevochten. De Duitse inval was volgens hem de schuld van de democratie en de kabinetten die Nederland geleid hadden. Hij was blij dat het Nederlandse volk weer één was en er waren nieuwe kansen gekomen om Heel-Nederland te stichten, de hereniging met Vlaanderen. Over de bezetting was hij kort: er was niets aan te doen. Beter was zich erbij neer te leggen.

Meijer was aanvankelijk enthousiast over de Duitse bezetters, maar die houding sloeg snel om toen zij hem begonnen tegen te werken. De Duitsers wilde gelijkschakeling, zij wilden Nationaal Front samenvoegen met de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) van Anton Mussert, maar Meijer weigerde hieraan mee te werken. De Duitsers vonden Meijer te Nederlands en ook te katholiek. Vooral Meijers uiteindelijke weigering mee te werken aan een Nederlands legioen tegen de Sovjet-Unie zette bij de Duitsers kwaad bloed. Het gevolg was dat ze Nationaal Front in december 1941 verboden.

Hoe kunnen we Meijers relatie met Vlaanderen beschrijven? Met wie had hij voornamelijk contact in Vlaanderen?

Meijer was voor Heel-Nederland, Nederland en Vlaanderen moesten één worden. Meijer correspondeerde vanaf 1934 met mensen uit de Vlaams-nationale beweging. Die contacten waren zeer divers. Meijer correspondeerde o.a. met Wies Moens, las Vlaamse tijdschriften en verspreidde het blad Zwart Front in Vlaanderen. Hij nodigde Vlamingen uit om in Nederland te spreken en andersom ging hij naar Vlaanderen om lezingen te houden. Verder bezocht hij diverse activiteiten in Vlaanderen zoals de Landdag van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) waar hij Karel Waternaux ontmoette en de IJzerbedevaart te Diksmuide. Meijer had contact met de leider van het VNV Staf de Clercq. Ook het VNV was voor Groot-Nederland, maar dan moest Vlaanderen eerst zelfstandig worden. Je zou denken dat hij ook contact had met Joris van Severen, de leider van het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso). Toch moest Meijer er niets van hem hebben. Van Severen was voorstander van een Dietse volksstaat: Nederland, België en Luxemburg moest één worden, zoals voor 1830, en dat ging Meijer te ver.

Hoe diep ging de Heel-Nederlandse oriëntatie van zijn beweging?

In 1935 schreef Meijer zijn partijprogramma Wat wil Zwart Front. Hij maakte hierin propaganda voor Heel-Nederland, want natie en staat moesten zoveel mogelijk samenvallen. Hij noemde de Vlamingen ‘stamgenoten’, maar eerst moest Zwart Front de macht veroveren. Meijer deed zijn best om de Groot-Nederland-gedachte te promoten en of hij succes had, kan je in mijn boek lezen.

Naar verluid werd Meijer – volgens zijn wens – begraven met een Vlaamse leeuwenvlag op zijn kist. Waarom?

Na de Tweede Wereldoorlog bleef Meijer belangstelling houden voor Vlaanderen. Hij had nog steeds contacten met allerlei Vlamingen zoals Herman Wagemans, de secretaris van het Algemeen Nederlands Zangverbond (ANZ) te Antwerpen en medeoprichter – later ook volksvertegenwoordiger – van de Volksunie. Meijer correspondeerde met Wagemans over de uitwisseling van zangkoren. Het ANZ organiseerde ieder jaar het Vlaams Nationaal Zangfeest. Meijer kwam er graag. Hij bezocht ook de Frans-Vlaamse Cultuurdagen georganiseerd door het Komitee Frans-Vlaanderen. Meijers liefde voor Vlaanderen ging heel ver. Hij schreef aan de Vlaams-nationale priester Jean-Marie Gantois dat zijn hotel (De Rosep in Oisterwijk) het enige was waar naast de Nederlandse en Brabantse vlag ook de Vlaamse Leeuw wapperde en hij hoopte dat het een trefpunt van Vlamingen zou worden en dat gebeurde ook. Vlak voor zijn dood zou Meijer op het Vlaams Nationaal Zangfeest te Antwerpen zeggen ‘Zo de redding voor ons volk er komt, zal het vanuit Vlaanderen moeten gebeuren’.

André van Noort

Arnold Meijer, portret van een ontgoochelde fascist