Links in Duitsland staat voor een nieuw avontuur. Om 14.00 uur deze middag werd de website gelanceerd. En daarmee ook de naam van de nieuwe in oprichting zijnde ‘links-nationalistische’ volksbeweging #Aufstehen.

Open grenzen

Al sinds enkele maanden hamert de links-radicale fractievoorzitter van Die Linke in het Duitse bondsparlement, Sahra Wagenknecht, op de gevolgen van de massa-immigratie. Vooral de sociale onderlaag van de samenleving is het slachtoffer van de ‘Einwanderung’ en de open grenzen. En dus moeten die eerste afgebouwd en die tweede gesloten.

Niet alle (kader)leden van Die Linke zijn opgezet met het migratie- en geslotengrenzendiscours van de linkse voorvrouw. Ze verwijten haar het discours van de rechts-radicale AfD (Alternative für Deutschland) te kopiëren. En dus liet ze een paar maanden terug verstaan om, buiten – én tegen – haar partij om, een ‘volksbeweging’ op te richten aan de linkerzijde van het politieke spectrum, die de zorgen en eisen van de arbeiders, ouderen en werklozen ’terug’ ter harte neemt.

Daarvoor kan ze nu rekenen op figuren uit de culturele en de academische wereld, maar ook op politici van de sociaaldemocratische SPD, de Groenen en uiteraard uit haar eigen links-radicale partij. Ook haar partner, Oskar Lafontaine, die in 2005 Die Linke oprichtte, steunt Wagenknecht in haar plannen.

Webseite der Sammlungsbewegung "Aufstehen" startet morgen. „Die Idee ist gut. Der Zeitpunkt ist richtig gewählt. Das Bedürfnis nach tief greifender Veränderung ist riesig" (M. Bülow, A. Vollmer & S. Dagdelen im aktuellen Spiegel) https://t.co/8blUuFGY0C

— Sahra Wagenknecht (@SWagenknecht) August 3, 2018

Vandaag werd dan de naam gelanceerd – al werd die eerder deze week al bekendgemaakt in Die Welt en Der Spiegel – en meteen een website. Op die website enkel portretten van gewone Duitsers, uit verschillende lagen van de bevolking, die hun politieke bekommernissen uiten. Op 4 september zou een stichtingscongres plaatsvinden; de website zou nadien ook inhoudelijk gevuld worden.

Nu mag het nog een beweging (Sammlungsbewegung) heten, Wagenknecht heeft al laten verstaan te willen opkomen bij verkiezingen, zonder een heuse politieke partij te willen worden. Daarvoor rekent ze op een ‘bestaande partij’ die ‘de mogelijkheden opent’ om de beweging te lanceren. Ze kijkt daarmee natuurlijk vooreerst naar haar eigen partij, maar dat valt niet goed bij een groot deel van het kader, dat er eerder ‘progressieve’ standpunten op nahoudt als het over grenzen, vluchtelingen en immigratie gaat.

Links nationalisme of populisme

Aufstehen wijst voor vele samenlevingsproblemen en sociaaleconomische uitdagingen naar de globalisering, de open grenzen, het vrij verkeer van personen, diensten en kapitaal binnen de EU, en de EU en de euro. De beweging wil daarbij inspelen op nationalistische gevoelens van de Duitsers en hun sociaal-economische noden. Nationalisme van links zeg maar, al wil de links-radicale politicoloog Andreas Nölke het zo niet gezegd hebben. ‘National’ staat in Duitsland immers haast synoniem voor extreemrechts, om niet te zeggen dat het herinneringen oproept aan het nationaalsocialisme. Hij spreekt liever van ‘links-populair’, om ook het etiket ‘populistisch’ te vermijden.

Stemmen binnen de net opgerichte beweging hebben dan weer geen angst van het predicaat ‘populisme’. Ze willen daarmee een luid en duidelijk antwoord bieden aan het rechtse populisme van de AfD. Nu die partij in de Bundestag zit, krijgt ze maar airplay dan voorheen en staat ze op groei. De kans is groot dat ze na de regionale verkiezingen op 14 oktober ook de Landestag van Beieren binnenwandelt. Die partij heeft minder oog voor de sociaaleconomische bekommernissen van haar achterban, ook al zijn dezelfde ouderen, werklozen en arbeiders hier oververtegenwoordigd. Hetzelfde publiek dus waar #Aufstehen op mikt.

Politicologen schatten in dat de beweging gemakkelijk 20 tot 25% van het kiezerskorps zou kunnen overtuigen. Daarbij zou de beweging vooral kiezers van de SPD kunnen wegsnoepen, die met 20,5% eerder dit jaar het laagste resultaat ooit haalde, van Die Linke (9,2%) én van AfD (12,6%). Mocht de volksbeweging tot een heuse concurrent kunnen uitgroeien van de rechts-populisten, zou die laatste in sommige West-Duitse regio’s zelfs niet meer de kiesdrempel kunnen halen. ook daarom pleitten de Oost-Duitse regio’s binnen de AfD — waar de partij sterkst staat — al een tijdje voor ‘verlinksing’ van hun sociaal-economische programma.

Links Frankrijk

De mosterd haalde het duo Wagenknecht-Lafontaine volgens analisten bij Jean-Luc Mélenchon. Die haalde met zijn beweging La France insoumise in de presidentsverkiezingen vorig jaar, ei zo na de tweede ronde niet. Mélenchon had zijn links-radicale Parti de Gauche uitgebreid tot een ferme linkse, eurosceptische en antiglobalistische beweging, en dus met succes. Lafontaine en Mélenchon zijn al jaren bevriend.

Alvast de uitgesproken linkse Berlijnse krant Tageszeitung (TAZ)ziet het niet zitten. ‘Nationalisme is fataal, of Gauland (AfD) het predikt, of Wagenknecht.’ Chef-reporter Peter Unfried voorspelt er een splitsing van Die Linke. ‘Wat zal er verzameld worden? Eurosceptici, die de EU “neoliberaal” noemen en Poetin een goede oom?’ Mélenchon heeft de socialisten in Frankrijk verdeeld. En volgens Unfried koos ‘slechts 20% voor zijn nationalistische politiek, niet veel minder als Marine Le Pen.’

In de geschiedenis druppelde het slechts zelden in Berlijn, als het in Parijs regende.

Andreas Knöl

Linkse AfD opgericht in Duitsland