Het Bajkalmeer in Siberië bevat 22 % van de zoetwatervoorraad op aarde. De oppervlakte van het diepste binnenmeer ter wereld is ongeveer gelijk aan die van België. Ilja Proesikin, de besnorde en rijk getatoeëerde leider van het Russische rave-collectief Little Big, toonde zijn groene hart en nam tijdens een vakantie in Siberië een commentaar van 12 seconden op waarin hij de watervervuiling bekritiseerde. De ingesproken tekst luidde: ‘We zijn aan het Bajkalmeer. Het zuiverste meer ter wereld.’ De camera zoemt in op bruingeel water en Proesikin vervolgt: ‘Je kunt het zo in je handen scheppen en drinken. Ik neem het en drink het. Fuck. Wat een kutzooi!’

Hype van het jaar

Een willekeurig ander, eventueel zelfs met feiten onderbouwd commentaar zou in Rusland onbemerkt zijn gebleven, maar niet de bescheiden uiting van Proesikin van Little Big. De satirische raveband die vooral sterk aan de Deense popsterren van Aqua met ‘barbie girl’ doet denken, maakte wereldwijd furore met de clip Skibidi die inmiddels meer dan 530 miljoen werd bekeken op YouTube. Ook op de Belgische politiek had de Russische dans een niet te onderschatten impact: In 2018 namen de voorzitters van N-VA, Groen en Open VLD het op Ketnet op tegen de voorzitters van SP.A, CD&V en Vlaams Belang in een kennelijk ludiek bedoelde wedstrijd.

Presentator Jelle Mels over het optreden van de politieke zwaargewichten: ‘Jullie hebben het fantastisch gedaan. Ik sta echt versteld.’ Twee jaar later deden de Russen met het nummer Uno zelf een gooi naar nog meer internationale erkenning met hun inschrijving voor het Eurovisiesongfestival in Rotterdam. Het was uiteindelijk de pandemie die een streep door de rekening trok en zorgde voor annulering van de mondiale ‘muziek’-happening.

Communistische draaikont maakt parodie

Een reactie uit de serieuze Russische politiek op de spontane kritiek van de beroemde ravers kon dan ook niet uitblijven. Viktor Kondrasjov, burgemeester van Irkoetsk van 2010 tot 2015 en sinds 2018 afgevaardigde in de regionale ‘Zaksobranije’ de wetgevende vergadering, plaatste op 29 juli een videoclip waarin hij Proesikin op scherpe wijze parodieert. Kondrasjov die in 2011 de communisten tegen de regeringspartij Verenigd Rusland inwisselde, deed speciaal voor de gelegenheid een snorretje en een mooie pruik op.

Op een melodie van Little Big zong hij: ‘Je kijkt niet verder dan je little nose. Houd ons niet voor de gek. Doe een onderbroek aan. Pis niet in het Bajkalmeer. Draag een snor!’ De clip eindigt met de woorden: ‘Beste Siberiërs, Ik hoop dat ik niemand heb beledigd, maar dat wat jullie in het water zagen was vuil van mijn laarzen dat per ongeluk in het water was beland. Ik heb alles al opgeruimd.’

Onderzoek bevestigt storten rioolwater

Andrej Gebroek, doctor in de toegepaste biologische wetenschappen en hoofd van het laboratorium voor bodemfauna van de Russische Academie van Wetenschappen, verklaarde al op 23 juni van het vorige jaar aan de krant Izvestija waartoe het verlies aan doorzichtigheid van het water in het Baikalmeer zou leiden.

‘Het probleem van de vervuiling van het Bajkalmeer door rioolwater bestaat al heel lang. Een van de gevolgen is de massale ontwikkeling van draadalgen. Dit leidt tot grootschalige veranderingen in het ecosysteem aan de oevers,’ aldus Gebroek. Volgens hem is ook het uitsterven van sponzen een gevolg van verontreiniging door rioolwater.

Halfhartige bescherming door overheid

Door inspanningen van Greenpeace Rusland en de Russische Academie van Wetenschappen werd in 1996 het Bajkalmeer tot UNESCO-werelderfgoed verklaard. Bovendien nam de Doema in 1999 een wet aan om het grootste en diepste binnenmeer ter wereld te beschermen. Helaas is de wet in haar laatste versie niet meer dan een intentieverklaring tot bescherming. Om rechtsgeldig te worden moeten nog 27 resoluties in wetgeving worden omgezet. Dat is de afgelopen 22 jaar nog steeds niet gebeurd.

Volgens een wetenschappelijk onderzoek uit 2019 is het nemen van maatregelen op korte termijn dringend noodzakelijk om verdere vervuiling van vooral het water aan de oevers tegen te gaan. De toenemende algenvorming bedreigt het ecosysteem steeds meer. In 2017 werd al vastgesteld dat de houtingsoort omoel, de vis waar het meer om bekend is, met uitsterven is bedreigd. Oleg Timosjkin, als bioloog werkzaam aan de Russische Academie van Wetenschappen in Irkoetsk: ‘Ik ben er 150% zeker van dat de vorming van algen komt door het storten van rioolwater uit steden zonder behoorlijke zuiveringsinstallaties.’

Chinezen en kunstmest

Een anonieme bron bij een bedrijf dat zich bezighoudt met de bouw van waterzuiveringsinstallaties in Rusland: ‘Er bestond een cellulosefabriek die de grootste vervuiler was van het water in het Bajkalmeer. Die fabriek is in 2013 gesloten. Momenteel zijn er nog enkele kleinere fabrieken die 100% ongefilterd afvalwater in het meer lozen. En natuurlijk ook verschillende steden in de regio. De riolering in die steden stamt nog uit de Sovjettijd, met andere woorden, rioolwater vandaar komt in zijn meest originele vorm in het meer terecht.’

‘Het grootste probleem vormen echter de Chinezen. Ze houden zich in Siberië voornamelijk met landbouw bezig. En dat op zeer agressieve wijze. Ze gebruiken enorm veel kunstmest. Hen kan hen niets schelen. Ze verdienen een hoop geld en maken zich dan weer uit de voeten. Maar ja, wat wil je, het zijn er zoveel en ze willen allemaal eten…’

Andrej Gebroek

Skibidi aan het Bajkalmeer