Andrew Sullivan is een bekende publicist in de Anglosfeer die onlangs is weggedeugd bij New York Magazine wegens ‘links, maar kritisch op de cancel culture en hierom niet links genoeg’. In een artikel genaamd ‘the roots of wokeness’ legt hij de vinger op de zere plek. De Kritische Theorie heeft het publiek debat onherstelbaar ontwricht.

Waarheidsvinding een zinloze betrachting

De Kritische Theorie is een activistisch-academische stroming. Ze deconstrueert, in lijn met zowel het marxisme als het postmodernisme, iedere culturele uiting tot klasse-belangen. Sullivan toont overtuigend aan dat dit leidt tot nihilisme. Men kan enkel nog ‘als zwarte’ spreken of ‘als blanke’. Belangen, die onlosmakelijk samenhangen met ras en klasse, tekenen immers ieders waarneming en levenservaring. Dit betekent een ‘anything goes’ concurrentie tussen rassen, standen, klassen en stammen. Iedereen kan alleen nog voor zijn of haar groep kan spreken. Het individu verdwijnt en buiten dat stammen-denken is er geen waarheid. Hiermee is publiek debat als waarheidsvinding een zinloze betrachting:

‘You can hear this echoed in the famous words of Ayanna Pressley: “We don’t need any more brown faces that don’t want to be a brown voice. We don’t need any more black faces that don’t want to be a black voice.” An assertion of individuality is, in fact, an attack upon the group and an enabling of oppression.’ (‘Je kunt dit horen in de beruchte woorden van Ayanna Pressley: “We hebben geen bruine gezichten meer nodig die geen bruine stem willen zijn. We hebben geen zwarte gezichten meer nodig die geen zwarte stem willen zijn.” Een bewering van individualiteit is in feite een aanval op de groep en het mogelijk maken van onderdrukking.’ Vert.)

Eeuwige erfzonde

Voor Sullivan is deze conclusie afdoende, maar laten wij hieruit consequent verder denken. Er volgen twee aanvullende bevindingen.

Kritiek op de ‘lived experience’ van een zwarte mag niet. Tenminste jij als niet-zwarte maakt je in dat geval schuldig aan grievende onderdrukking. Je bent, in het discours van de woke-activisten, dan ‘deel van het probleem’. Blanke mensen moeten dus steeds in zichzelf nagaan op welke trede van de onderdrukkings-hiërarchie zij staan. Ze moeten direct zwijgen zodra een zwarte (of lid van een andere minderheid) het woord neemt. Maar waarom zijn blanken bereid om hier rekening mee te houden?

Als alles inderdaad een machtsdynamiek is waarbij er geen ‘neutrale’, ‘feitelijke’ of ‘objectieve’ waarheid tussen de diverse groepen ligt, waarom zouden blanken zich hier dan ook maar iets van aantrekken? Dan kunnen zij net zo goed hun ‘blankheid’ (oftewel ‘whiteness’, in het woke-discours) omhelzen evenals hun ‘machtsposities’, omdat er daarbuiten toch niets toegankelijk is. Een blank persoon heeft met andere woorden de keuze tussen het leven in een eeuwige erfzonde, zonder uitzicht op verlossing, en een leven in affirmatie van je eigen ‘machtshonger’ en levenslust.

Strijdig met iedere levenslust

Dit is de eerste dwingende conclusie indien er geen waarheid is en als de winst van de ene groep per definitie ten koste gaat van de andere groep. In het woke-discours is iedere uiting van identiteit een uiting van zelf-assertie en dus van macht. Je vult met die uiting immers een stukje van de sociale ruimte in en ‘koloniseert’ het. Kleuren en culturen concurreren om de beperkt beschikbare maatschappelijke aandacht. De Kritische Theorie volgend, kunnen blanken dus het beetje macht dat zij nog hebben beter vasthouden. Want het alternatief is om dit steeds meer op te geven totdat de eigen identiteit niet meer bestaat.

De tweede conclusie herinnert aan wat prof. David Engels en ondergetekende bespraken tijdens een conferentie in Budapest. Het feit dat blanken überhaupt gevoelig zijn voor dit discours en bereid zijn zichzelf weg te cijferen vanuit een schuldgevoel en een morele plicht om rekening te houden met anderen – met andere woorden bereid zijn om ‘hun privilege te checken’ – heeft een religieuze basis, om precies te zijn in het christendom.

Denk maar aan de indrukwekkende beelden die begin deze zomer rondgingen, over een pastoor die zijn gemeenschap inpeperde: jullie zijn allen blank, dus allen schuldig. Maar niet alleen is dit schuldgevoel strijdig met iedere levenslust – het is geopolitiek ook totale waanzin, nu we zien hoe assertief niet-westerse machten, zoals China of Turkije, zich manifesteren op het wereldtoneel.

Cultureel-religieuze achtergrond

Dat iedereen qua denken en normeren binnen zijn eigen groepsidentiteit zit opgesloten, maakt tegelijk dat er geen dwingende morele imperatief is voor blanken of westerlingen om een stap opzij te doen. Behalve dan als deze zelfwegcijfering niet vanuit rationele argumenten, maar vanuit een religieuze oerreflex ontstaat. Dit is de achilleshiel van het woke-discours. Het stelt blanken zwart-wit voor de keuze: leven vanuit levenslust en zelfbevestiging óf vanuit oneindig schuldgevoel en zelfopheffing.

De bereidheid tot zelfwegcijfering is met andere woorden gevoed door een cultureel-religieuze achtergrond die nu zelf wordt uitgegumd. (Christendom is volgens woke-activisten immers blank imperialisme.) We kunnen hopen dat, naarmate de ontkerkelijking zich verder voltrekt en tegelijk de existentiële bedreiging door de Kritische Theorie voor iedereen duidelijk wordt, er een ‘Europees ontwaken’ plaatsvindt en dit blanke schuldgevoel voor eeuwig dood blijft. En dat onze nakomelingen uit de geschiedenisboeken zullen leren dat toegeven aan het blanke schuldgevoel de Europese beschaving tot de rand van de afgrond bracht.

Lees ook het interview met prof. David Engels: ‘We beleven het einde van de parlementaire democratie’. Zijn boek Op weg naar het imperium is nog tot 11 augustus boek van de week bij Doorbraak, dus met gratis verzending.

Andrew Sullivan

De achilleshiel van ‘woke’