Tijdens het debat over transmigranten in De Zevende Dag (04/04, 58’48’’) hamerde Kamerlid Wouter Devriendt van Groen op één spijker: die mensen weten niet welke mogelijkheden ze hier hebben om asiel aan te vragen, en onze overheid licht hen hierover niet in. Zijn bewijsmateriaal: een flyer van de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) in het Engels die aan het Maximiliaanpark werd uitgedeeld. Daarin stonden waarschuwingen voor de gevaren van de illegaliteit, maar niets over de procedure om hier uit de illegaliteit te raken. Bon, laten we aannemen dat dit de waarheid is. Edoch: Devriendt kan toch ook begrijpen dat een schrijven met concrete richtlijnen om zich te regulariseren namens de overheid door mensensmokkelaars zal uitgelegd worden als een uitnodiging om naar hier te komen? En in de kortste keren doorheen geheel Afrika zal verspreid geraken?

Een flyer kost Groen echt niet zoveel

Bovendien: Devriendt heeft zelf toch leren schrijven? Wat belet hem eigenlijk om als burger gebruik te maken van zijn recht op vrije meningsuiting, en een bevattelijke uitleg op papier te zetten over wat hier allemaal mogelijk is? Ook een vertaling in het Engels moet nog lukken, en zelfs vertalingen in ‘vluchtelingentalen’ kunnen niet zo moeilijk zijn, al kunnen de tolken misschien wat geld kosten. Maar toch niet zoveel?! Het drukken van zo’n staaltje huisvlijt op een paar tienduizend exemplaren kost zeven keer niets, en het distribueren moet met al die vrijwilligers ook niet moeilijk zijn. Dat zou dan geen officieel maar een informatief document zijn.

Maar Devriendt doet dat niet, hij zeurt liever, de andere moet het doen, de overheid moet ‘haar verantwoordelijkheid opnemen’ en een uitnodiging richting Afrika verzenden. Hendrik Bogaert (Kamerlid CD&V) en Jean-Marie Dedecker (ex-kamerlid LDD) spraken hem expliciet tegen, net als impliciet VRT-journalist Majd Khalifeh: die transmigranten weten donders goed wat er mogelijk is, maar ze willen hier niet zijn. Ze willen per se naar Groot-Brittannië omdat ze daar gemakkelijk in de illegaliteit kunnen onderduiken. Devriendt beargumenteert zijn stelling zelfs aan de hand van een opiniestuk van Luckas Vander Taelen in i (29/01), die sinds kort door zijn vroegere strijdmakkers in cordon sanitaire werd geplaatst. Vander Taelen zou geschreven hebben dat de Eritreeërs die hij onderdak gaf niet wisten waarom ze naar het VK wilden.

Nu heb ik dat stuk niet gelezen, maar ik heb Vander Taelen wel aan het woord gehoord in De Afspraak (23/01). Daarin zegde hij iets anders: hij zegde dat hij met die mensen heel moeilijk kon communiceren, wegens de taalbarrière, en dat er niet veel anders uitkwam dan dat zij naar het VK wilden. Over een motivatie of reden kon hij nauwelijks met hen praten. Eentje had schrik dat als hij zich hier zou laten registreren, hij terug zou worden gestuurd naar Duitsland waar hij reeds geregistreerd was. Wat er zo verschrikkelijk is aan Duitsland, waar de bruinhemden toch al geruime tijd de dienst niet meer uitmaken, was niet duidelijk. Dat die man de Dublinakkoorden min of meer kende (die voor kritiek vatbaar zijn), was alleszins wel duidelijk.

Zijn eigen illegaliteit uitkiezen

Ik vermoed in alle geval dat Devriendt de getuigenis van Vander Taelen creatief wat uitrekte om zijn gelijk te halen: als die mensen zelf kiezen waar ze illegaal wensen te verblijven, dan is dat weer ‘onze’ fout. Hij is wel tegen open grenzen, zegde hij, maar het is niet omdat je niet pleit voor open grenzen, dat je feitelijke aanpak daar niet op uitdraaien kan, zoals Bogaerts terecht stelde. Devriendt kon gedwongen terugzending accepteren, zegde hij ook nog, maar mensen opsporen die teruggezonden moeten worden, is voor hem blijkbaar niet fatsoenlijk. In feite verdedigt hij Catch 22: damned if you do, and damned if you don’t.

Anne Dussart van Caritas – die zich ook al sterk maakte dat zij niet over ‘open grenzen’ sprak – ging nog een stapje verder: mensen die hier illegaal verblijven en teruggezonden moeten worden na een procedure die al jaren aansleept, mogen om psychologische redenen niet teruggezonden worden tot ze daar zelf gereed voor zijn. In afwachting moet je hen huisvesten. Hoe je hen, vanuit een voor hun doen comfortabele sociale woning (waar de wachtlijsten ellenlang voor zijn), kunt overtuigen om vrijwillig terug te keren naar de schamele hut die zij achter zich hebben gelaten, maakte zij niet duidelijk. Eigenlijk kwam haar voorstel erop neer dat je de ruimte moet scheppen om illegalen hier legaal te laten verblijven zolang zij dat wensen. Als dat geen open grenzen zijn, wat is het dan?

Dedecker stelde dat men één aspect uit het oog verloor: die mensen hebben zich overgeleverd aan de maffia en volgen het advies van de maffia. Ze hebben daarvoor tussen de twee- en tienduizend euro neergeteld. Onrechtstreeks bevestigde Khalifeh dit, die met een goed deel van hen wel kan communiceren. Die mensen hebben via hun smartphone contact met landgenoten in het VK en horen via dat kanaal dat zij geen problemen meer hebben als ze daar geraken; ze kunnen er meteen werk vinden zonder papieren. Ze willen namelijk werken, niet profiteren, zo verdedigde hij hen. Wat hen siert. Dat kunnen ze tegen hongerlonen in het VK waar geen cao’s bestaan, legde Bogaert uit. Terwijl bij ons (of in Italië) natuurlijk de kans bestaat dat ze na enkele jaren OCMW uitgeprocedeerd raken. Omdat ze nu eenmaal niet zijn wie ze beweren te zijn, politieke vluchtelingen, maar mensen die een nieuw leven willen opbouwen. Gelukzoekers dus. Wat op zich niet fout is.

Het dramatiseren van incidenten hier

Dan kom je bij de kern van het probleem, dat Devriendt en Dussart met alle mogelijke middelen willen ontkennen: het aanzuigeffect van onze welvaartstaat. Volgens Jean-Marie Dedecker zijn niet eens vijf procent van de zogezegde vluchtelingen echte politieke vluchtelingen. Ook hij ontkent het recht van die mensen niet om hun geluk te zoeken, maar wel onze plicht om hen allemaal op te vangen of met fluwelen handschoenen te behandelen. Volgens Dussart werkt één dag opsluiting bij ons op hen al verschrikkelijk traumatiserend, maar ondertussen hebben ze wel Lybië doorkruist, de Middellandse Zee overgestoken en half Europa bereisd. Dat de aanpak in ons land dan zo’n grote impact zou hebben, zelfs als die inhumaan zou zijn (wat men ons wil aanpraten), mag ernstig betwist worden.

Men dramatiseert incidenten hier om van de kern van de zaak weg te kijken: dat de meesten van die mensen hier niets te zoeken hebben en vaak zelfs niet integreerbaar zijn. Zodat ze na erkenning effectief ten laste komen van onze sociale zekerheid. Dat wordt dan weer geweten aan ‘ons’ racisme, waardoor ze hier geen ernstige kansen zouden krijgen. Dat verwijt vertrekt vanuit een vreemde premisse: dat werk iets zou zijn wat je ‘krijgt’, en niet wat je verdient. Bedrijven en zelfs overheden zijn geen liefdadigheidsinstellingen die voor sociale tewerkstelling moeten zorgen, maar organisaties die een bepaald doel nastreven.

Mensen verwerven werk als ze een bijdrage kunnen leveren, maar daar moeten ze iets voor kúnnen. Daar mankeert het wel eens aan. Men wijst dan vaak op mensen die hier aankomen met diploma’s en competenties en toch niet aan de bak komen, maar om te beginnen is dat een minderheid; en vervolgens wil het ook in die groep wel eens aan goede wil ontbreken. In Vlaanderen terechtkomen en weigeren om Nederlands te leren, getuigt niet meteen van integratiebereidheid. Wie de taal wel leert, krijgt meestal kansen, maar natuurlijk niet meteen bovenaan de sociale ladder. Velen weigeren dit, met als excuus dat ‘de’ Vlamingen racisten zijn. Een boodschap die ze vlot meekrijgen uit de hulpverleningsindustrie, terwijl ze vaak op de loop zijn voor racisme in hun thuisland.

Op zoek naar een haalbaar alternatief

Dat Dussart met haar organisatie, die ongetwijfeld voortreffelijk humaan werk verricht, ondertussen met menselijk wrakhout te maken heeft, kan geen mens ontkennen. Maar dat de inspanningen van al die goed bedoelende burgers als eindresultaat een aanzuigeffect hebben dat nog meer menselijk wrakhout maakt, daar was ook Hendrik Bogaert van overtuigd, en men kan hem maar moeilijk van harteloosheid beschuldigen. Interessant is daarom even te kijken naar het alternatief dat uit de humane burgerbeweging naar voren komt. We lazen dat op De Wereld Morgen, Onze alternatieven tegenover Franckens repressiebeleid (31/01). Een analyse van die alternatieven krijgt u in een volgend stuk, Oplossingen verzinnen die nergens werken.

Anne Dussart

Devriendt heeft toch ook leren schrijven