Op mijn bergje hier in Overijse valt het reuze mee, maar het Vlaamse laagland, meer specifiek de Westhoek, lijkt stilaan onder te lopen. Ik ken daar mensen, vrienden, een vriendin, en hou me klaar om een kleine evacuatie te organiseren. West-Vlamingen zijn geen ‘trunten’ en hebben niet voor niets het laagste werkloosheidscijfer in de nationale statistieken. Maar het water dat via de IJzer vanuit Frankrijk het gewest overspoelt, zoekt zijn weg naar de zee en daar is geen dijk of pomp tegen opgewassen. De geruchten gaan ondertussen dat er veel te lang is gewacht met het pompen van water naar de zee. Het zwartepieten kan beginnen.

Paard en koets

Het stelt het eeuwige vraagstuk van de tussenkomst van de mens in het landschap, en de (on)macht om de natuur te bedwingen. Het klimaat verandert, de winters worden natter, maar het rijke Vlaanderen, zo trots op zijn zelfbestuur, is niet klaar voor de nieuwe realiteit. De Nederlanders hebben hun zaken iets beter op orde, zeker wat de waterhuishouding betreft. Ik zag een gouverneur, genaamd Carl Decaluwé (CD&V) in zijn laarzen en met zwaar West-Vlaams accent het gebied inspecteren. Daarna kwam zijn vervanger in beeld, een zekere Anne Martens, en zagen of hoorden we Carl niet meer. Op vakantie? Ziek? Verdronken? ‘Op zijn vakantieverblijf in Portugal’, wist Het Nieuwsblad te melden. Oeps.

De functie van provinciegouverneur is van oudsher het product van een koehandel tussen partijen, én een middel om trouwe partijsoldaten levenslang te parkeren. Dat zegt niets over de toewijding van de betrokkenen, maar stelt wel vragen over de zin van het ambt in deze tijd. Het bestaat al sinds de Hollandse periode, na 1815, als een soort stadshouderschap, de Gouverneur als plaatsvervanger van de koning in een provincie.

De Belgische staat nam de indeling in provincies over, als intermediair bestuursniveau tussen het nationale en het lokale. In een tijd van paard en koets was dat zinvol, in de 21^ste eeuw iets minder. Met de gewestvorming is in België een niveau gecreëerd dat bestuurskundig alle taken moet aankunnen. Provincies zijn compleet gedateerde niveaus uit de Napoleontische tijd. Ze zijn veeleer bureaucratische ballast geworden. In een verdere toekomst zullen stadsregio’s (agglomeraties) en gefuseerde gemeenten hun taak moeten overnemen. Voor de rest moet het Vlaamse gewest rampenplannen en tutti quanti beheren én uitvoeren.

Het water trekt zich van die provincies niets aan, ook niet van landsgrenzen. Het probleem is niet nieuw en dateert van ver voor de klimaathype: in de Kerst van 1993 overstroomde het complete IJzergebied na een maand van overvloedige regens. Toen al gingen ze er wat aan doen. De IJzer, een riviertje van twee keer niks, blijkt tot veel in staat. Dat weten we al sinds de eerste wereldoorlog, toen de sluizen werden open gezet, heel de IJzervlakte onderliep, en het front voor vier jaar bevroor. Letterlijk.

Taskforce

Helaas, qua waterhuishouding staat Vlaanderen nog met zijn voeten in de 20^ste eeuw. Gescheiden riolering, met aparte opvang van hemelwater, is nog nagenoeg onbestaande. De infiltratie van regenwater in de grond is onvoldoende, door de verharding, wat stelselmatig voor een tekort zorgt in droogteperiodes. Eén op acht huizen in Vlaanderen is overigens helemaal niét op een riolering aangesloten wegens gewoon niet beschikbaar.

De enorme pompen die het water nu via de IJzermonding in Nieuwpoort de zee in lozen, à 12,5 m3 per seconde, zijn noodoplossingen. In feite is dat water verloren voor gebruik in droogteperiodes, want binnen een paar maanden mogen we weer onze auto’s niet meer wassen. Netto per jaar heeft Vlaanderen nochtans water genoeg, godzijdank, maar kanalisering en opslag is de grootste uitdaging. De aanleg van grote spaarbekkens en overstromingsgebieden zal moeten afgewogen worden met de belangen van de landbouw. Misschien is dat nog wel veel belangrijker en urgenter dan het stikstofdossier.

De door omgevingsminister Zuhal Demir gepresenteerde Blue Deal rond ‘integraal waterbeleid’ (vooral tegen droogte) oogt als een programma met een hoog blabla-gehalte, een mooie webstek en veel vrome voornemens van een High Level Taskforce, waarvan niemand weet hoe concreet dat allemaal gaat worden. ‘Tastbare en concrete resultaten zullen pas in de nabije toekomst zichtbaar zijn’, zegt de intro. Ik vrees: nooit. De Blue Deal is hoofdzakelijk literatuur die de indruk moet geven dat er iets gedaan wordt. Nergens ontdek ik iets dat lijkt op een deadline, een concrete projectaanpak, een resultaatverbintenis. De Vlaamse overheid drijft, onder het ronkende motto ‘Vlaamse veerkracht’, teveel op intenties en te weinig op daadkracht.

Iedereen in Vlaanderen weet nu terug de Westhoek liggen. Er is werk aan de IJzerwinkel, ’t mag nu e bètje vorut goan, klinkt het daar.

Anne Martens

De Westhoek verzuipt, Vlaanderen kijkt ernaar