Europarlementslid en lid van de Baskische Vriendschapsgroep, Mark Demesmaeker (N-VA) las een bedrukt en weinig opbeurend relaas, in duidelijke tegenspraak met zijn indrukken van het land. Hij wil het beeld van De Greef bijstellen en een antwoord geven op haar hamvraag: Willen de Basken nog een land? ‘Meer dan ooit,’ luidt het antwoord van Demesmaeker.

Todo es E.T.A.

‘Alles is E.T.A.‘ was jarenlang het goedkope standaardantwoord om het Baskische autonomiestreven de kop in te drukken. Een burgerinitiatief over het behoud van de Baskische taal, jongerenprotest met een pro-Baskische kantje, eerbare initiatieven voor een democratische en politieke vredesoplossing,… Om te beschadigen, legden de aanhangers van het ene en ondeelbare Spanje steeds weer een link naar ETA. Hetzelfde gevoel hield ik over aan het verslag van de roadtrip langs ‘de smeulende vuurhaarden San Sebastian en Bilbao’.

Nee, ik zie een heel ander Baskenland. Een zelfbewuste regio die na decennia van onderdrukking door Franco timmert aan een eigen weg, een unieke stek. Met het Guggenheim-museum, de zonovergoten kusten van Biskaje en de uitstekende keuken in haar bruisende steden is Baskenland mijn vakantietip voor volgende zomer.

Ook op politiek vlak scoort Baskenland sterk. Met bevoegdheden als fiscaliteit, sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid in handen, gekoppeld aan een vooruitstrevende visie op nationale identiteit, scheert deze regio hoge toppen naar Spaanse én Europese normen. Baskenland kwam vrijwel ongeschonden uit de economische en financiële crisis.

Niemand sluit de ogen voor de tranen van de nabestaanden van de vele slachtoffers van repressie en geweld, veroorzaakt door ETA-militanten of Spaanse politie-eenheden. Het land hunkert naar een vredesproces, dat klopt. Maar de hele Baskische samenleving zette al belangrijke stappen. Verschillende politieke partijen, middenstandorganisaties, en vakbonden gaven jaren geleden aan dat Baskenland maar één echte prioriteit heeft. Vrede.

Deze democratische Baskische krachten riepen de radicalen op om het geweld te staken en te kiezen voor een onderhandelde en politieke oplossing van het probleem. De volledige afwijzing door radicale nationalisten van het ETA-geweld was oprecht en overtuigde verschillende internationale prominenten (Nobelprijswinnaars, gewezen regeringsleiders en academici gespecialiseerd in conflictbestrijding) om hun nek uit te steken voor het Baskische vredesproces. Wereldwijd volgden tal van initiatieven, waarbij het Zuid- Afrikaanse en Ierse vredesproces model stonden. In 2011 besliste ETA over een staakt-het-vuren. Later volgde de wil om te ontwapenen.

Maar vreemd genoeg is niemand bereid hun wapens aan te nemen. Al zeker niet de Spaanse overheid. Madrid is de grote afwezige in het vredesverhaal. Hun starre houding heeft me altijd ontgoocheld, maar nooit echt verbaasd. De Partido Popular-regering van Rajoy heeft blijkbaar weinig te winnen bij een beëindiging van het conflict. Meer zelfs; willekeurige arrestaties van mensenrechtenactivisten en politieke militanten blijven schering en inslag.

Stil leed is er bij de families van meer dan 600 Baskische gevangenen, opgesloten in een Franse of Spaanse cel. In een poging om hen psychisch te kraken, worden ze verspreid en geïsoleerd opgesloten. Vaak honderden kilometers weg van Baskenland, moeilijk bereikbaar voor ouders, kinderen en vrienden. Internationale mensenrechtenorganisaties klagen de wantoestanden al jarenlang aan. De Spaanse overheid legt vooralsnog het protest schaamteloos naast zich neer.

De vredesonderhandelingen in Ierland en Zuid- Afrika leerden dat een vredesproces pas succesvol kan zijn wanneer de betrokken partijen de dialoog aangaan, er een oplossing is voor de problematiek van de politieke gevangenen is en er kan overgegaan worden tot ontwapening. De weg is op dat vlak nog lang. Maar gelukkig heeft het parfum van geweld al lang plaats geruimd voor de odeur van bezwete sandalen en vinden toeristen vlot hun weg door de Baskische steegjes.

O ja, de Basken willen nog een land

Als één van de historische autonome regio’s beschikt Baskenland over een uitgebreid pakket aan bevoegdheden, met fiscale autonomie als paradepaard. Dat hiermee het verhaal van het Baskische autonomiestreven niet is afgerond, bewijzen de lokale verkiezingen in de Baskische Autonome Regio en de regionale parlementsverkiezingen in het naburige Navarra.

In Navarra, met Iruna (Pamplona) als hoofdstad, is de kans erg groot dat de pro-Baskische partijen Geroa Bai (een centrumpartij die erg lijkt op de Baskische machtspartij PNV) en EH Bildu (radicale Baskische nationalisten), samen met Podemos en de eco-communisten van Izquierda Unida, een pro-Baskische meerderheid zullen vormen. Na 16 jaar verliest het rechts-conservatieve UNP (Union del Puelbo Navarro, een conservatieve variant van de Partido Popular) de heerschappij in Navarra.

De Baskische Autonome Regio kiest pas volgend jaar een nieuw parlement. De gemeenteraadsverkiezingen van afgelopen zondag waren echter een goede barometer; bijna zestig procent gaf een stem aan een pro-Baskische partij, goed voor de burgemeesterssjerp in de meeste Baskische gemeenten, waaronder Bilboa of San Sebastian. Of beter nog, Bilbo en Donostia in het Baskisch.

Wie na een roadtrip doorheen het Iberisch schiereiland vaststelt dat de drang naar een eigen land bij Basken (en Catalanen) stilaan afneemt, heeft ongetwijfeld de verkeerde afslag genomen.

Annelien De Greef

Vakantietip voor zomer? Baskenland!