Uit een bevraging van de Europese Commissie (EC) blijkt dat nogal wat Europeanen redelijk sceptisch staan tegenover het coronavaccin. In dit artikel ga ik nader in op de attitude van de bevraagde Europeanen tegenover coronavaccinatie, op de rol van de EU hierin, en komt verder ook aan bod hoe de Belgen en Fransen staan tegenover het coronavaccin.

Europees vaccinscepticisme

17% van de 24.424 Europeanen tussen 16 en 64 jaar oud, bevraagd in de loop van december 2020, wil nooit een vaccin, 18% later dan in 2021 en 13% weet het niet. Dat maakt dat slechts een kleine meerderheid (52%) van de ondervraagden zich zeker wil laten vaccineren in 2021. Maar er zijn vrij grote nationale verschillen. Zo zou in Malta of Denemarken slechts 5% zich nooit laten vaccineren, terwijl dat cijfer in Slovenië en Bulgarije oploopt tot één op drie. 44% van alle respondenten geeft wel aan dat ze eerder geneigd zijn zich te laten vaccineren, mochten er al mensen zijn gevaccineerd, het blijkt dat het werkt en er geen nevenwerkingen zijn.

62% van de Europeanen vindt dat de vaccins te vlug ontwikkeld en goedgekeurd werden om veilig te zijn. Een zelfde percentage vindt dat de overheden niet voldoende transparant zijn over coronavaccinatie. 57% wou in december dan ook graag meer informatie krijgen over hoe veilig het vaccin zal zijn, en 50% eveneens over hoe effectief het zal zijn. De Europese Commissie voert dan wel haar strijd tegen desinformatie, toch is er dus nog wel wat werk aan de winkel om meer Europeanen warm te maken voor het vaccin.

Vertrouwen

Anderzijds zijn er ook wel wat tekenen die wijzen op vertrouwen in vaccinatie. Zo vindt 59% dat een vaccin de enige manier is om de pandemie te beëindigen. 76% van de ondervraagden is het ook eens met de stelling dat ernstige ziekten verdwenen zijn door vaccins.

Een vrij ruime meerderheid van 58% is tegen een vaccinatieplicht. Tegelijk vindt 46% wel dat het een burgerplicht is om zich te laten vaccineren en evenveel mensen begrijpen niet waarom sommige mensen terughoudend staan tegenover vaccinatie. Ruim drie vierde (76% ) van de ondervraagden vindt dat sommige bevolkingscategorieën – zoals gezondheidswerkers, ouderen of andere risicogroepen – eerst aan beurt moeten komen.

Rol van de EU

Ongeveer twee op drie (64%) van de bevraagde Europeanen vindt dat de EU een sleutelrol heeft in het verzekeren van de toegang tot het coronavaccin. Die overtuiging leeft het minst in Tsjechië (49%), Polen (55%), Hongarije (55%) en Slowakije (56%). De Europeanen blijken trouwens zeer verdeeld over de EU-aanpak van de coronapandemie in het algemeen: 45% is in meer of mindere mate tevreden en eenzelfde percentage dan weer eerder of helemaal niet, terwijl 10% het niet weet.

Tot zover de globale Europese resultaten, maar hoe zit dat nu in België? Uit de bevraging van de EC blijkt dat de resultaten doorgaans niet zo veel afwijken van het Europese gemiddelde. Zo wil een kleine meerderheid in België (52%) zich zo vlug mogelijk of alleszins nog in 2021 laten vaccineren. Het percentage dat zeker geen vaccin wil (13%) ligt wel wat lager dan het Europees gemiddelde (17%) maar is dus toch nog altijd ruim 1 op 10 in de leeftijdsgroep tussen 16 en 64 jaar.

Franstaligen in België

Dat percentage komt trouwens goed overeen met dat uit een eerdere enquête van onderzoeksbureau Kantar in oktober, waaruit bleek dat 12% van de Belgen zich zeker niet zou laten vaccineren. De Morgen wees daarbij ook nog op opvallende verschillen binnen de Belgische bevolking. Zo zei bij de Franstaligen 19% nee tegen vaccinatie tegenover 7% bij de Nederlandstaligen. Dat verschil zou mogelijk mede verklaard kunnen worden door het feit dat de Franstaligen eerder aanleunen bij de Franse publieke opinie (zie lager).

Ook blijken procentueel meer Belgische vrouwen het vaccin te zullen weigeren dan mannen en bleek bij de lage inkomens het verzet tegen vaccinatie het grootst met 25%, meldt De Morgen nog. Uit de bevraging van de EC blijkt verder opmerkelijk nog dat de Belgen bij de meest EU-kritische landen zijn wat betreft de EU-aanpak van de pandemie. Een meerderheid (56%) is namelijk niet tevreden over die aanpak.

En in Frankrijk?

Tot slot focussen we nog even op de Franse publieke opinie. Frankrijk is immers niet enkel een buurland, maar ook het grootste EU-land qua oppervlakte en het tweede grootste qua populatie met bijna 68 miljoen inwoners. Het is al langer bekend dat de publieke opinie in Frankrijk een van de wereldkampioenen is in vaccinscepticisme. Dat blijkt opnieuw min of meer uit de bevraging van de EC. 24% van de Fransen wil zich nooit laten vaccineren, 25% alvast niet in 2021 en 16% weet het niet. Slechts 11% wil zich zo vlug mogelijk laten vaccineren.

Bovendien zou maar ruim één derde van de bevraagde Fransen (34%) geneigd zijn zich eerder te laten vaccineren, mochten ze merken dat het vaccin werkt bij anderen en geen nevenwerkingen heeft (tegenover 44% Europees). Daarnaast vindt 73% van de Fransen dat overheden niet transparant genoeg zijn over het coronavaccin (tegenover 62% in EU) en 70% dat het te vlug ontwikkeld werd om veilig te zijn (62% in EU).

Volgens france.tv zou intussen wel de helft van de Fransen bereid zijn zich te laten vaccineren, maar 24% twijfelt nog en 22% wil zich nog steeds niet laten vaccineren. Net als in België blijkt ook hier dat vrouwen eerder dan mannen weigerachtig staan tegenover het vaccin. Volgens de Franse socioloog Antoine Bristielle zijn de sceptici niet zozeer complotdenkers, maar vooral mensen die bang zijn van de mogelijke bijwerkingen van het vaccin.

Vanwaar dat wantrouwen?

Als Frankrijk wereldkampioen is in het verzet tegen vaccins, dan ligt dat volgens Annika Joeres van Die Zeit veeleer aan het gekende wantrouwen van de Fransen in hun overheid dan aan de geneeskunde. Ook in dit artikel van france.tv wordt dat wantrouwen in de overheid als een van de belangrijke redenen aangehaald, naast een opeenvolging van controverses op vlak van gezondheidszorg, het gegeven dat sommige gezondheidswerkers zelf wantrouwig staan tegenover vaccinatie en een minder ontwikkelde ‘epidemiecultuur’.

Antoine Bristielle

17% Europeanen wil nooit coronavaccin