Op 17 maart 2021 worden in Nederland parlementsverkiezingen gehouden, dus presenteren politieke partijen momenteel één voor één hun kandidatenlijsten en hun verkiezingsprogramma’s. Op partijcongressen moeten die nog formeel bekrachtigd worden, maar eventuele wijzigingen betreffen doorgaans enkel details.

Forum voor Democratie (FvD), de partij van Thierry Baudet, koos voor een iets andere aanpak. In plaats van de volledige lijst maakte FvD zaterdagavond 31 oktober enkel de eerste tien kandidaten bekend, via een online evenement in Ahoy Rotterdam. Het zal niet verbazen dat de eerste twee plekken naar de huidige twee Kamerleden gaan, lijsttrekker Baudet en strafpleiter Theo Hiddema.

LPF

In 2002 moest Pim Fortuyn, nadat hij door Leefbaar Nederland als Lijsttrekker aan de kant was gezet, in korte tijd een nieuwe partij opzetten, de Lijst Pim Fortuyn (LPF). Naarmate de verkiezingen van mei dichterbij kwamen, zou Fortuyn zich zorgen hebben gemaakt. De LPF deed het goed in de peilingen, regeringsdeelname leek waarschijnlijk. De mensen die zich hadden aangemeld, zaten daar wel geschikte ministers tussen?

Fortuyn werd 6 mei 2002 doodgeschoten. Anderhalve week later behaalde zijn onthoofde partij 26 Kamerzetels. De LPF nam deel aan het eerste kabinet-Balkenende. Door het geruzie binnen de Fortuynpartij – zowel in de fractie als tussen de bewindslieden in de regering – viel Balkenende I al in oktober. We zullen nooit weten hoe het was afgelopen als de partijleider niet was weggevallen.

Twee mensen op de lijst hebben dat van nabij meegemaakt. Joost Eerdmans, nummer 4 op de FvD-lijst, was Kamerlid voor de LPF. De media oordeelden positief over zijn aanleg als volksvertegenwoordiger. In 2005 won hij de Thorbeckeprijs, een prijs voor politieke welsprekendheid. In 2006 verdween hij uit de Kamer. Later is hij nog wethouder (schepen) geweest, van 2014 tot 2018 voor de partij Leefbaar Rotterdam (waarvan Fortuyn maart 2002 lijsttrekker was).

Op de tiende plaats staat Hans Smolders, die in 2002 niet alleen kandidaat-Kamerlid was, maar ook de chauffeur van Fortuyn. Nadat Fortuyn was neergeschoten, achtervolgde hij de schutter en hield hem vast tot de politie arriveerde. Smolders is voorman van een plaatselijke partij in Tilburg en werd in 2019 voor FvD gekozen in de Provinciale Staten (provincieraad) van Noord-Brabant. Hoewel FvD in 2019 de grootste partij werd in die provincie, bleef ze eerst buiten het provinciebestuur. Afgelopen mei veranderde dat en trad de partij alsnog toe tot een coalitie met het christendemocratische CDA en de rechts-liberale VVD. De vraag is alleen of Smolders, menselijkerwijs, zijn mandaten in gemeenteraad en provincie zal kunnen combineren met een eventueel Kamerlidmaatschap.

Logische keuze?

Voor Eerdmans en Smolders is hun kandidaatstelling voor FvD zowel logisch als onlogisch. Logisch, omdat ze al jaren landelijk politiek dakloos zijn. De LPF is geïmplodeerd en VVD en CDA zijn volgens hen te veel naar het midden geschoven. Vooral Eerdmans moet dat dwarszitten. Voor hij Kamerlid werd, stond hij aan het begin van een potentieel veelbelovende carrière als ambtenaar en CDA-lid. Zijn keuze voor de LPF heeft ook deuren gesloten.

In 2006 probeerde hij samen met Marco Pastors, wethouder geweest voor Leefbaar Rotterdam, een nieuwe landelijke partij op te richten, EenNL. Smolders stond ook op de lijst. Bij de vervroegde verkiezingen van november dat jaar haalde de partij geen zetel (de PVV van Geert Wilders haalde er zes).

Het is onlogisch, vanwege bepaalde parallellen met de LPF. Bij de provinciale verkiezingen van 2019 werd Forum in alle provincies grootste partij. In Nederland kiezen de provinciale volksvertegenwoordigers kiezen de samenstelling van de Eerste Kamer (Senaat). Forum zou dus de grootste partij kunnen worden in de Eerste Kamer.

Ruzie

Een maand later brak een al sluimerende ruzie uit tussen politiek leider Baudet en de organisator van de partij achter de schermen, Henk Otten. Daarmee werd bewerkstelligd wat de twee altijd hadden willen vermijden, te weten interne twisten zoals bij de LPF. Een eerste gevolg was dat Forum bij de Europese verkiezingen van mei 2019 het succes van twee maanden eerder niet evenaarde: drie zetels, het hadden er vijf kunnen zijn.

Zomer 2019 werd Otten weggewerkt uit FvD. Sommige senatoren en Statenleden kozen voor Otten en diens nieuwe groepering. Daardoor verloor Forum aan betekenis in de Senaat.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 deed FvD alleen in Amsterdam mee. Forum won er drie raadszetels. Afgelopen voorjaar werd Anton van Schijndel uit de FvD-fractie gezet, wegens gebrek aan samenwerking. Van Schijndel stond in 2006 op de lijst voor EenNL.

De LPF verspeelde het goede eerste verkiezingsresultaat door intern geruzie. Zijn Eerdmans en Smolders nu beter af?

Wetenschap of politiek?

De top tien bevat twee vrouwen, allebei doctoraatstudent. Er is arts-onderzoeker Nicki Pouw-Verweij op drie en opiniemaker Eva Vlaardingerbroek.

Vlaardingerbroek liep najaar 2019 stage bij de FvD-fractie in Brussel en begon afgelopen februari aan een dissertatietraject rechtsfilosofie aan de Universiteit Leiden. Paul Cliteur, FvD-senator en promotor bij het proefschrift van Baudet, is hoogleraar encyclopedie van het recht in Leiden. Ook Baudet is een oud-student van Cliteur.

In Nederland is een doctoraatstraject niet de afsluiting van de studie, maar een eerste functie van een wetenschappelijke loopbaan. Promovendi zijn voor vier jaar in dienst van de universiteit. In die periode kunnen zij hun dissertatie voltooien. Daarnaast geven zij college. Promovendus is een voltijdsfunctie, net als het Kamerlidmaatschap. Pouw-Verweij kan haar proefschrift wellicht nog tijdig voltooien. Volgens de zoekmachine lijkt Vlaardingerbroeks pagina bij de universiteit verwijderd.

Indien Vlaardingerbroek pas in 2025 op de kandidatenlijst kwam, had zij haar doctorstitel behaald kunnen hebben. In de tussentijd had zij op de achtergrond actief kunnen blijven. Eventueel had zij in 2022 kandidaat kunnen worden voor de gemeenteraad, of in 2023 voor Provinciale Staten. Dit had haar toekomstige carrièrekansen vergroot, terwijl haar opgedane werk- en politieke ervaring FvD niet had geschaad.

Forum wil naar eigen zeggen ‘een brede maatschappelijke beweging opzetten die niet alleen politiek actief is — maar zich ook vertakt in de hele samenleving’. Twee academische carrières worden nu voortijdig beëindigd. Op korte termijn mogelijk gunstig voor eenmalig verkiezingsresultaat. Is het op lange termijn ook goed voor de beweging en de individuele kandidaten?

VVD-overloper

De achtste plaats is voor Wybren van Haga, een ondernemer die in 2017 Kamerlid werd voor de VVD. Na enkele controverses werd hij 2019 geroyeerd en ging hij verder als eenmansfractie.

Dat was kort na het conflict tussen Baudet en Otten binnen FvD. Baudet toen: ‘Wij moeten niets hebben van zetelrovers’. Omgekeerd zag Van Haga het als ondernemer niet zitten om lid te worden van een partij die tegen de euro is. Nu komt hij toch op voor FvD.

Sommige kandidaten doen zichzelf misschien geen plezier door op deze lijst te staan, andere zijn mogelijk geen aanbeveling voor de partij. Alles bij elkaar reden voor twijfel. Alleen de eerste tien kandidaten aankondigen, was dat een weloverwogen pr-strategie, omdat later de rest bekend maken extra publiciteit oplevert? Of wordt geprobeerd te verhullen dat Forum nog te weinig geschikte kandidaten heeft voor een volledige lijst?

Anton van Schijndel

Thierry Baudet stoomt zich klaar voor parlementsverkiezingen Nederland