Het ziet ernaar uit dat het pro-onafhankelijkheidskartel Junts pel Sí en de antikapitalisten van de CUP niet tot een vergelijk zullen komen voor het vormen van een Catalaanse regering, die de weg naar onafhankelijkheid moest aanvatten. De regeringsvorming heeft zich herleid tot de herbenoeming van de liberale minister-president Artur Mas. Zijn liberale CDC wil hem niet opgeven en de CUP wil hem in geen geval steun geven. Gezien Mas de stemmen van de CUP nodig heeft en de andere partijen hem ook niet willen te hulp schieten, lijken vervroegde verkiezingen nu niet meer uit te sluiten.

Extreemlinkse vleugel CUP wint nipt het pleit

Nadat het partijcongres van de antikapitalisten pro-onafhankelijkheid CUP (Kandidatuur voor Volkseenheid) tot de onwezenlijke gelijkstand kwam van 1515 stemmen tegen en evenveel voor het akkoord met Junts pel Sí (Samen voor Ja) en steun voor het minister-presidentschap voor Artur Mas, werd besloten de beslissing over te laten aan het partijbureau en de parlementaire groep. Ook daar was het resultaat nipt, maar won de extreemlinkse vleugel het van de independentistische vleugel. De afkeer van de extreemlinkse vleugel voor Mas was zo groot dat geen akkoord goed genoeg werd bevonden waar Mas deel zou van uitmaken. Het resultaat is een totale patstelling. De beslissing van de CUP werd paradoxaal toegejuicht vanuit alle Spaanse partijen, van extreemrechtse tot extreemlinkse unionisten. De CUP mag dan een radicaal-independentistische partij zijn, het extreemlinkse element blijft blijkbaar te zwaar doorwegen om tot een pragmatisch akkoord te kunnen komen. De partij blijft zo steken in ideologische kortzichtigheid en gaat uiteindelijk met niets naar huis.

Een deel van het linkse electoraat zag in de CUP een garantie en drukmiddel om het onafhankelijkheidsproces prominent op de agenda te blijven houden. Deze kiezer was er immers niet gerust in dat Artur Mas het wel meende met de onafhankelijkheid en moest ook niets hebben van zijn liberale beleid. Dat gaf de CUP wind in de zeilen, ten koste van enerzijds de ecosocialisten die zich niet over het vraagstuk wensten uit te spreken maar wel voor een referendum zijn, en anderzijds lichtjes ten koste van de links-republikeinen van ERC, die deelnamen aan het kartel van Mas, Junts pel Sí. Die kiezer komt nu bedrogen uit.
Ook binnen de CUP zelf heerst onvrede: enkele independentistische lokale mandatarissen zegden al hun steun op. De grote slag gisteren was echter het opstappen van onafhankelijk lijsttrekker en parlementslid Antonio Baños. Hij ziet zich in de onmogelijkheid om het bereikte partijstandpunt te verdedigen en trok dan ook zijn conclusies.

De liberalen weigeren Mas te laten vallen

De Catalaanse liberalen van CDC zijn al een tijdje aan de verliezende kant. Na een reeks corruptieschandalen en de belastingontduiking van oud-minister-president Jordi Pujol, konden ze de meubelen nog redden met de kartellijst Junts pel Sí, de voorwaarde van Mas om nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Terwijl ERC dat scenario voorbije zomer nog aanvaardde, weigerde het dit te herhalen voor de Spaanse algemene verkiezingen, waarbij CDC verloor. Alle verwachtingen zijn dus dat CDC opnieuw zal verliezen indien het in maart tot verkiezingen komt. Toch lijkt CDC liever dat risico te willen lopen dan hun kopstuk Artur Mas opzij te schuiven. De CUP had al drie alternatieven voorgesteld: viceminister-president Neus Munté (CDC), Oriol Junqueras (voorzitter ERC) en Raül Romeva (onafhankelijk lijstrekker van Junts pel Sí en ex-Europarlementslid voor de ecosocialisten). Gezien het akkoord binnen Junts pel Sí was dat Artur Mas de kandidaat zou zijn voor het minister-presidentschap, ligt de beslissing volledig bij CDC. Net zoals de CUP kunnen zij zich echter niet over de figuur van Mas zetten.

CDC vreest immers de sympathie van de centrumkiezer te verliezen wanneer het Mas opgeeft voor een akkoord met de CUP. Dat terwijl CDC zo goed als zeker ERC zal moeten laten voorgaan, dat een herhaling van een kartel zal weigeren. De kans bestaat zelfs dat een links-alternatieve lijst rond Ada Colau de verkiezingen wint (de burgemeester van Barcelona wordt al genoemd als toekomstig kandidaat-minister-president). Toch weigert CDC een andere kandidaat voor te stellen, uit angst haar electorale rol als centrumpartij te verliezen. Het speelt daarmee hoog spel. In de rangen van de onafhankelijkheidsbeweging heerst ondertussen teleurstelling en gelatenheid over het gebrek aan akkoord.

Op naar herhaling van de verkiezingen in onzekere tijden

Sinds de onafhankelijkheidskwestie vooraan op de agenda staat, is het Catalaanse politieke landschap zich volledig aan het herschikken volgens die lijn. Dit komt tegelijkertijd met het einde van het tweepartijenlandschap in Spanje met de eruptie van Podemos, het alternatief aan linkse zijde, en Ciudadanos, het alternatief aan rechtse zijde. In dit volatiel kader gaan de Catalanen dus hoogstwaarschijnlijk opnieuw naar verkiezingen in maart. De vraag is of de twijfelende kiezer opnieuw zal gaan voor de onafhankelijheidspartijen of voor een lokale lijst van Podemos. De leider van Podemos, Pablo Iglesias, zag de bui al hangen en beloofde in geen geval een referendum voor Catalonië te zullen opgeven voor regeringsdeelname in Madrid (een referendum waar hij voorheen zijn neus voor ophaalde). Gezien de kans tot een Spaanse regeringsdeelname heel beperkt is voor Podemos, kan Pablo Iglesias hiermee gemakkelijk scoren in Catalonië. De gematigde kiezer pro-onafhankelijkheid zou zo Podemos tot grootste partij in Catalonië kunnen maken, zoals trouwens ook gebeurde tijdens de algemene Spaanse verkiezingen van 20 december jongstleden.

Junts pel Sí, in wezen vooral de liberale CDC, en de CUP hebben nog tot het einde van deze week om tot een vergelijk te komen. Indien deze week geen minister-president benoemd wordt, kan er geen regering meer gevormd worden en worden automatisch nieuwe verkiezingen uitgeschreven. De genoemde datum is 6 maart 2016.
Ondertussen lijkt het in Madrid evenmin van een leien dak te gaan: ook daar zitten de regeringsonderhandelingen vast en worden nieuwe verkiezingen niet uitgesloten.

Foto: Ondertussen nam CUP-parlementslid Antonio Baños ontslag uit onvrede met de beslissing van zijn partij. (c) Vilaweb.cat

Antonio Baños

Vervroegde verkiezingen in Catalonië?