Net geland in Cyprus kreeg ik het verzoek mijn licht te laten schijnen op de uitslag van de recente Europese verkiezingen. Mijn vriendin zei nog tijdens vertrek in Brussel: ‘Let goed op je identiteitskaart! Als je die verliest, kun je niet meer reizen.’ Waarop ik antwoordde: ‘En niet alleen dat! Als niet-Belg ben ik dan ook stateloos, wat zeg ik: illegaal! En laat nu juist het Vlaams Belang hier aan de macht gekomen zijn…’

Als we de media mogen geloven is het Vlaams Belang al haast aan de macht. Wat dat betreft, plaats ik een bedenking bij de recente harde uithalen van enkele N-VA-politici. Natuurlijk blijft het politiek, het is een strijd om stemmen. All is fair in love and war. Maar de bottom line is, zeg ik even als buitenstaander, moet de Vlaamse onafhankelijkheid, of nóg beter, de Groot-Nederlandse Gedachte, ooit werkelijkheid worden? Dan zie ik er weinig heil in als de twee Vlaams-nationalistische partijen elkaar slopen.

Vlaamse broedermoord

Het geluid dat ik eerder dit jaar opving bij een bijeenkomst van De Nieuwe Zuil in Gent was tekenend. De jongere generatie is klaar met de broedertwist en schande. De discussie wiens opa vroeger wie een hak heeft gezet in het strafkamp van Lokeren is zinloos voor de politieke uitdagingen van vandaag. Men wil bruggen slaan en samen voorwaarts gaan waar mogelijk.

In een video die voorbijkwam, volgens mij op sociale media gedeeld door Sam van Rooy, zei Tom Van Grieken iets vergelijkbaars. ‘Laten wij ons constructief opstellen. Jaren geleden, toen het Vlaams Belang werd afgestraft, toen spraken onze tegenstanders ook hoogmoedig en vernederend, “de keel van het bruine beest is doorgesneden.” Laten wij anders zijn, laten wij deze overwinning groots en waardig uitdragen.’

Voor de Groot-Nederlandse gedachte kruip ik zelfs speciaal achter een laptop tijdens m’n vakantie. Het gaat niet veel meer worden met de Vlamingen en Walen in één landsbestuur. Ik ben dan wel zelf geen Belg maar dat ziet zelfs een blinde. Steeds meer Belgen zien het en dat verklaart waarschijnlijk de uitslag van de verkiezingen. Enfin, ik loop wat op de zaken vooruit. Eerst maar eens kijken naar de uitslag zelf.

Huilen in een hoekje

In Nederland is de uitslag van de Europese verkiezingen om te huilen in een hoekje. Het is belangrijk dat er een eurokritische vleugel is vertegenwoordigd van ‘somewheres,’ een vleugel die voldoende sterk is om weerwerk te bieden tegen het euro-utopisme van de ‘anywheres,’ uitmondend in een gebalanceerd geheel. Wat blijkt: de eurosceptische PVV (4) en SP (socialistische partij, 2) zijn weggevaagd tot 0 zetels. Forum voor Democratie is daar met drie zetels vooruitgekomen.

Het ergste is dat de PvdA van Frans Timmermans met zes zetels tot winnaar is gekroond: een partij die nauwelijks iemand vertegenwoordigt, hooguit wat laatste strohalmen aan zorg- en cultuurkartels en een baantjeslobby binnen het bestuurlijke circuit.

Tijdens de vorige zomer wandelde ik met een goede vriend in een migrantenwijk in Den Haag. We stuitten op een uitgestorven buurtcentrum van de PvdA. ‘Wie doet hier het licht uit?’, grapten wij. De migranten zitten bij DENK, de ouderen bij Henk (50Plus). Linkse hipsters lopen weg naar GroenLinks en de échte arbeiders naar partijen als SP en PVV. Maar nu zijn die laatste partijen gedecimeerd en maakt de PvdA een onverwachte comeback.

Europese superstaat

Het lijkt er dus op dat we hoe dan ook die Europees-bureaucratische superstaat gaan krijgen. Als je een tussenpositie verkiest, een standpunt als, ‘Je kunt voor je land voordelen putten uit de EU zonder al je nationale bevoegdheden en soevereiniteit op te geven,’ dan wordt dat overruled door de bureaucratische krachten, het DNA van de EU-instituties, het wervingsbeleid binnen die organisaties, die uitsluitend supranationale machtsconcentratie nastreven.

Voor een resolute anti-EU boodschap krijgt men veel te weinig kiezers naar de stembus.

Lezers kunnen tegenwerpen dat elk land zelf bepaalt wie in de Europese Raad zetelt, dat het EU-parlement geen initiatiefrecht heeft, en dat je in principe elke EU-wetgeving kunt blokkeren zolang je daar genoeg lef en wilskracht voor hebt.

Deep State

Die argumentatie negeert echter de invloed van de Deep State binnen de instituties. Die invloed werkt actief bevorderend mee met een minister die pro-EU-centralisme is, en werkt passief tegen bij een minister die pro nationale autonomie is. Dit begint al bij de beweegredenen van iemand om te solliciteren voor een baan als EU-ambtenaar. Dat zijn doorgaans mensen die geloven in supranationale oplossingen voor nationale problemen: wereldverbeteraars met hoge bureaus en hogere stapels papier.

De laatste optie is dan dat de Europese Raad en Commissie plots volstromen met types als Salvini en Orbán, die wel een tussenvorm van nationale soevereiniteit en beperkte transnationale bevoegdheden zouden kunnen smeden. Maar de figuren die binnen de EU aan de touwtjes trekken – Merkel, Juncker, Tusk, Macron enzovoort – zullen dit nooit toelaten.

Dan belanden we in het scenario van David Engels: Auf dem Weg ins Imperium (2014). Hij heeft dit alles al voorzien en opgeschreven. Engels heeft zijn baan als professor in de geschiedenis aan de VUB opgezegd en werkt nu voor het Poolse nationale parlement om deze toekomstvisie verder uit te werken.

Hét moment om in te grijpen op het wereldtoneel…

De Europese democratieën zouden – althans volgens leiders als Macron – naar een postnationale wereldorde toegroeien. Hier heb ik onlangs een stevig weerwoord op gegeven en ook Arjan van Dixhoorn en Pepijn van Houwelingen schreven daarover al een boek: Aan het volk van Nederland (2015). Al halverwege de vorige eeuw oreerde de Duitse academicus Jürgen Habermas over het aangrijpen van het wereldhistorische moment om te handelen op het wereldtoneel.

Het kernidee achter de EU is dat globalisering onvermijdelijk is: transnationale instituties zouden noodzakelijk zijn om die mondialisering te begeleiden. Dit wordt gestaafd met het visioen van een klimaat-Apocalyps. De Europese elites moeten de handen ineenslaan om die te voorkomen, wat leidt tot het eurocentralisme. Dit visioen is in wezen religieus en gaat samen met puritanisme: we moeten onszelf boetes opleggen wegens onze hoogmoedige welvaart en weer sober gaan leven.

Als we de eurokritische visie volgen, ligt het probleem niet in Brussel of Straatsburg. Dat wil zeggen: de EU is al deel van de Belgische en Nederlandse instituties die feitelijk Europese wet- en regelgeving uitrollen als deel van hun eigen bestuurlijk DNA. Het viel mij bijvoorbeeld op dat de Kamerbrief de EU nauwelijks bevoegdheden toekent op het gebied van informatiepolitiek, terwijl de discussie hierover in de Tweede Kamer onverminderd voortdendert alsof de EU die bevoegdheden wél heeft.

Het utopisme van een mondiale convergentie

Dit visioen van een ‘wereldconvergentie’ zet zich, zolang een revolutie vanop straat uitblijft, onverminderd door. Lieden als Macron, Verhofstadt, Timmermans en Merkel trekken uit de brexit, Trumps verkiezing en de uitkomst van het Oekraïne-referendum in Nederland niet de conclusie dat hun project wel eens op een fundamenteel verkeerd spoor zou kunnen zitten. Het voert niet tot zelfreflectie maar tot een belegeringsmentaliteit: de status quo hult zich in de jas van de moreel gerechtvaardigde underdog. De fatsoenlijke, progressieve samenleving zou worden belegerd door Orbán, Wilders, Farage en Salvini – het wereldhistorische moment moet nú worden aangegrepen om snel door te groeien naar een technocratie, met toenemend totalitaire trekjes.

Achteraf metselen

De EU heeft het probleem dat er nooit op democratisch legitieme wijze een soevereiniteitsoverdracht heeft plaatsgevonden. Men heeft eerst de EU opgericht en is achteraf gaan metselen met verdragen. Intussen is de EU al genesteld in het DNA van de nationale instituties. Dit betekent dat zolang mensen dénken dat Nederland (of enig andere lidstaat) bestaat als soevereine entiteit, de EU geen legitimiteitsprobleem heeft. Het is dus feitelijk de aanname van het bestaan van nationale staten, die de EU draagt.

Maar zodra dit in duigen valt, zodra burgers inzien dat in Nederland de Raad van State erkent dat de EU boven de grondwet gaat, en er een legitimiteitscrisis volgt, komt er een moment om dat vormeloze vacuüm van de EU-soevereiniteit in te vullen met een tastbare machtsstructuur. Dit komt neer op een caesariaanse pseudomorphose naar het model van Oswald Spengler en David Engels. Een Gestalt-switch waarin de fictie van het soevereine Nederland implodeert en er een spengleriaans vacuüm ontstaat met een bijgaande beschavingscrisis waarin Europese Caesars zullen optreden. Dat is de onvermijdelijke logic of empire.

Toekomstperspectieven

Ter vergelijking: het Romeinse Rijk werd geregeerd door de Romeinse senaat, wat feitelijk een stadsbestuur was. Julius Caesar sloot een driemanschap om de macht van het imperium effectiever uit te oefenen. Dat werd gezien als te revolutionair en te ver verwijderd van de bestuurlijke traditie. De elite ruimde Caesar uit de weg en chaos volgde. Octavianus schiep orde middels een vertoon van continuïteit, legitimiteit en traditie. De culturele eigenheid van het Romeinse Rijk werd strikt benadrukt en tempels werden gerestaureerd. De Romeinse identiteit werd tot officieel beleidspunt gekatapulteerd terwijl er intussen aan een nieuw instituut werd gewerkt: het keizerrijk. Toen dit klaar was werd Octavianus voortaan aangesproken met Augustus; feitelijk de eerste Romeinse keizer.

En net zo kunnen er in de EU van de toekomst ‘hybride leiders’ opstaan die bijvoorbeeld de culturele invloed van de islam indammen en principieel tegen het slopen van kerken zijn, zelfs al gaat er niemand meer naar de mis, en die tegelijkertijd op een autocratisch-technocratische wijze regeren. ‘Hybride’ zou dan betekenen dat ze een chauvinistisch beeld van een Europese identiteit verbinden met neoliberale machtsstructuren en globale informatienetwerken.

Arjan van Dixhoorn

Vlaamse nationalisten delen dreun uit aan euro-utopisten