Google toont lange lijsten van Joodse Amerikanen die uitmunten in de high technology, banken, media, handel, geneeskunde, natuurkunde. Jeff Bezos van Amazon staat er niet bij, alhoewel het internet knettert van de toespelingen over deze Joods uitziende man, die katholiek zou zijn, maar zich nooit uitlaat over het ene of het andere. Mark Zuckerberg van Facebook en Sergey Brin van Google/Alphabet sieren wel de lijsten. Mark Zuckerberg is geen van onze Joden, onze, te verstaan Antwerpse Joden. Dat is geen toeval.

Chassidische Antwerpenaren

Broederlijk samen in een testdorp; de burgerlijke burgemeester en de bijbelsbebaarde opperrabbijn. De eerste ronde flopte van de testcampagne voor twee wijken in Antwerpen met hoge besmettingsgraden en veel orthodoxe Joden. Bart De Wever en Aron Schiff wilden de chassidische Antwerpenaren naar de verpakte verplegers wrikken. Onze Joden, de Joden van Vlaanderen, zijn de jongste decennia immer meer orthodox. Chassidische gezinnen zijn kinderrijk en de behoudende Joodse groep aan de Schelde groeit. In Brussel wonen de liberale Joden en zij zijn verspreid over de stad, niet wijkgebonden.

Ik woonde vijf jaar in het Groen Kwartier, het ex-militair hospitaal tussen de Lange Leemstraat en de Boomgaardstraat in Antwerpen, tot ik voor kort Brugge verkoos. Het Groen Kwartier ligt tussen twee buurten van de chassidim. Ik zag tijdenlang Joodse mannen en vrouwen en kinderen in het Groen Kwartier, bij de twee speeltuinen, op het grote grasveld voor mijn appartementsgebouw, op de banken met een meegebrachte koosjere picknick. De vrouwen droegen pruiken, de jongetjes hadden peyes (oorlokken) en een kaskettel (schedelkapje), de vaders haalden op feestdagen een shtreimel, kolpik of spodek uit de kast (bonthoeden met waarschijnlijk een Tartaarse of Kozakse achtergrond en de verschillende vormen hebben te maken met de rebbe — rabbijn — die de voorman was van de chassidische stroming) of droegen doordeweeks een fedora (een zwierige gleufhoed).

Ik ben een jodenvriend

Chassidim leven achter een zelfgekozen ommuring; zij lopen je straal voorbij, een glimlach of een hoofdknik is er teveel aan, door hun voorschriften voor kleding, voeding, dagindeling, gebedstijden en hofmakerij leven zij met de rug gekeerd naar hun medeburgers. Als de kinderen een speeltuin inpalmen kom je er als jonge of oude goj (niet-Jood) niet bij. Als je stad worstelt met een epidemie zijn zij de laatsten die er van horen en de allerlaatsten die reageren als oplettende medeburgers. Wie er alles op 896 bladzijden wil over leren, hij kope Hasidism van David Beale en David Assaf, van 2018. Shalom Auslander, een ex-student van een yeshiva (school ter verdieping van de orthodoxe leer en ter voorbereiding van een rabbinale opleiding) bij Jeruzalem, besprak het in Times Literary Supplement in woorden die een goj meteen tot antisemiet zouden bestemmen. Dan ben ik niet, ik ben een Jodenvriend.

Waarom? Omdat ik al lang begrijp uit ervaring en een ander en maatgevend boek hoe eenzijdig en oertraditioneel het jodendom is dat Vlaanderen kent door zijn Joodse sinjoren. Chassidim zijn trots op hun irrationaliteit en leven dag en nacht met hun wijzen uit het achttiende-eeuwse Oost-Europa. Waardoor wij hier geen lokale Mark Zuckerberg te verwachten hebben. The Jewish Century van 2004, uitgegeven bij Princeton University Press (topklasse), geschreven door Yuri Slezkine, kreeg de bekroning: Winner, National Jewish Book Awards. Slezkine, geboren en getogen in Rusland, uitgeweken naar de VS, is een superintellectueel en werd alom bekender door de twee dikke turven van Het huis van de regering (2017, Lannoo); een portret van de avant-garde ministad aan het Kremlin waar de nomenklatoera, met haar veel Joodse leden, woonde. Appartement per appartement borstelt hij de bewoners, en vaak hun vernietiging door Stalin.

Mobiel, meertalig, wereldburger…

Voor Juri Slezkine is de twintigste, en logischerwijze ook de eenentwintigste eeuw, ‘een Joodse eeuw’, want in die honderd jaar heeft geen enkel volk zich vlotter aangepast aan de nieuwe tijd. Joden zijn mobiel, zijn meertalig, zijn wereldburger, zijn verslaafd aan lectuur, discussie (twee joden, drie meningen, luidt het gezegde) en wetenschap, zijn handig met geld, zijn getraind op wortelen en ontwortelen, bloeien en groeien in riskante en nieuwe sectoren waar goj slechts schoorvoetend in duikelen.

Is het té laat? Neen nooit. Waar wachten de Vlaamse regering, de stad Antwerpen, de VUB, KULeuven en UGent op om te scouten bij de niet-chassidim in New York, Silicon Valley, Hollywood, Florida, Tel Aviv, Moskou en hen te betrekken bij de Vlaamse deelname aan de vaart der volkeren? Naïef? Waarom? Met 1000 Joodse hightech-nieuwelingen hier komt The Flemish Century sneller in zicht.

Aron Schiff

Mark Zuckerberg is geen sinjoor