In Ierland voorspellen alle opiniepeilingen dat de radicaal-linkse nationalistische partij Sinn Féin bij de verkiezingen van zaterdag zeer hoog zal scoren. Heel de wereld kent die partij waarvan de naam — terecht — geassocieerd wordt met de strijd die Ierland in het begin van de vorige eeuw heeft moeten leveren om uit de greep van het Brits imperium te geraken.

Sinn Féin

Bij ons werd ze jarenlang in de media — in het bijzonder door de VRT — als de politieke arm van de IRA voorgesteld. Velen weten echter niet dat het bij haar stichting in 1905 oorspronkelijk de bedoeling was een nieuwe maar vreedzame methode te ontwikkelen om het land van de Engelse bezetting te bevrijden.

Het vrij originele idee was dat de Ieren de Britse aanwezigheid gewoon zouden negeren en dus nooit of toch zo weinig mogelijk zouden gebruik maken van de maatschappelijke en sociale infrastructuur die aan het Britse bewind eigen was. Maatschappelijke conflicten zouden dan bijvoorbeeld niet langer aan officiële, dus Britse, rechtbanken mogen worden voorgelegd. In plaats daarvan zou worden een beroep gedaan op Ierse tribunalen die er parallel mee zouden functioneren en wier gezag door iedereen zou worden aanvaard. Hierdoor zou de Britse administratie totaal in het ijle terechtkomen zodat er een soort de facto onafhankelijkheid zou ontstaan. Deze doctrine verklaart ook de naam van de partij Sinn Féin (‘Wij zelf’ of ‘Wij alleen’).

Home rule

De Ierse politieke scène werd in die tijd gedomineerd door de Irish Party. Vaststellend dat de gewapende opstanden van de negentiende eeuw tot niets hadden gediend, had haar stichter — de protestant James Stewart Parnell — een nieuwe tactiek uitgedokterd om home rule te bekomen. Dankzij de stem van de grote meerderheid van de Ieren zou de fractie van zijn partij in het Westminster-parlement op de wip komen te zitten tussen de twee grote Britse politieke formaties van toen: de Conservatieven en de Liberalen. Dit zou haar in de mogelijkheid stellen de noodzakelijke aanbreng voor het ontstaan van een regeringsmeerderheid te laten afhangen van de toekenning van zelfbestuur voor het groene eiland. In 1914 was het bijna zover en waren de onderhandelingen met de liberalen al ver gevorderd toen de Groote Oorlog roet in het eten kwam gooien.

Revolutionaire tour

Dat was niet naar de zin van de radicale nationalisten die naar volledige onafhankelijkheid streefden. Hun gewapende opstand van Paasmaandag 1916 werd echter een totale mislukking. De harde repressie die erop volgde, zorgde ervoor dat de Ierse bevolking — die de opstand oorspronkelijk niet genegen was — plots partij koos voor de rebellen. Die rebellen werden Sinn Féiners genoemd omdat de Britten Arthur Griffith, de stichter van die partij, hadden aangehouden ook al had zijn partij niets met de opstand te maken gehad. Sinn Féin kreeg hierdoor totaal onverwacht een revolutionair en heldhaftig aureool. Hiervan werd handig gebruik gemaakt om de Irish Party totaal te overklassen en met een radicaal onafhankelijkheidsprogramma bij de verkiezingen van november 1918, 73 van de 100 in Ierland te bekomen parlementszetels binnen te halen.

De bevrijdingsoorlog die hierna in Ierland ontstond, eindigde met een verdrag dat weliswaar van het zuiden een ‘vrijstaat’ maakte, maar tevens inhield dat zes graafschappen van het noorden Brits zouden blijven. In het zuiden raakte de partij hierdoor zwaar verdeeld. De meerderheid van haar leden had grote bezwaren tegen het feit dat Noord-Ierland als een aparte entiteit werd erkend. Die tegenstanders van het verdrag stichtten daarop een nieuwe partij: Fianna Fáil. Het gevolg was dat Sinn Féin hierdoor in dat deel van het eiland totaal gemarginaliseerd raakte.

Noord-Ierland

In Noord Ierland bleef de partij overeind. De katholieken werden er als tweederangsburgers beschouwd en de wens naar de hereniging van het eiland leefde er dus sterker. Toch verloor Sinn Féin doorheen de jaren ook daar veel van zijn pluimen. Het was de meer gematigde Social Democratic Labour Party (SDLP). die er jarenlang de hoofdrol zou spelen in de strijd voor de verdediging van de mensen uit de nationalistische wijken.

Sinn Féin had touwens weinig of niets te maken met de betogingen voor gelijke burgerrechten die in de jaren 60 het vuur aan de lont staken van de Troubles die dertig jaar lang zouden aanhouden. Die gebeurden op initiatief van The Civil Rights Movement en hadden zelfs aanvankelijk geen enkele nationalistische conotatie. Maar ook nu was het een keiharde repressie die voor de nodige wind in de zeilen van de partij zorgde .

De brutaliteit waarmee de Noord-Ierse politie (RUC) en het Britse leger tegen die vreedzame demonstraties te keer gingen, dreef de Iersgezinden letterlijk naar Sinn Féin. Die partij werd immers verondersteld wel wat ervaring in toestanden van burgeroorlog te hebben. Bovendien had ze haar eis tot hereniging van het eiland nooit onder stoelen of banken gestoken. Nogal wiedes dat in de gegeven omstandigheden iedereen, behalve de unionisten, hier naar begon te snakken. Sinn Féin was zich trouwens ondertussen veel socialer gaan opstellen door zich ook in te laten met de problemen uit het dagelijks leven van de potentiële kiezers (huisvesting, werkloosheid…). Ook dat zorgde voor een heropbloei.

Na een aantal jaren werd de SDLP voorbijgestoken en kon Sinn Féin zich zonder meer voorstellen als de officiële vertegenwoordiger van de nationalistische gemeenschap in de zes graafschappen. Ondertussen was Gerry Adams uit Belfast partijvoorzitter geworden. Net als zijn ondervoorzitter Martin McGuinness — die nochtans commandant geweest was van de IRA in de Noord-Ierse stad Derry —, was hij ervan overtuigd dat de burgeroorlog waarin het Noord-Iers conflict was gesukkeld een doodlopend straatje was. Beiden begonnen dan ook voorzichtige stappen in de richting van een politieke oplossing te zetten

Het resultaat hiervan werd het ‘Goede Vrijdagakkoord’ van 1998 waarmee het grootste gedeelte van hun achterban kon leven. Die bekwam hierdoor immers veel meer inspraak in het beleid. Het akkoord zorgde er bovendien voor dat de grens met het zuiden behoorlijk zou vervagen. Het voorziet onder meer dat de grootse partij van elke gemeenschap — katholiek/nationalistisch en protestants/unionistisch — moet deel uitmaken van het bewind. Zo wordt Noord-Ierland nu al jarenlang bestuurd door een coalitie van Sinn Féin en de Democratic Unionist Party (DUP), de meest radicale unionistische partij.

Het zuiden volgt het noorden

Vanaf het begin van deze eeuw begon het succes in het noorden zich ook in de republiek af te spiegelen. Sinn Féin begon er te herleven. Het aantal kiezers nam snel toe. Bij de verkiezingen van 2007 haalde de partij er vier zetels. In 2016 waren het er al 23 en zoals gezegd wordt algemeen verwacht dat de uitslag van zaterdag van Sinn Féin de tweede grootste partij van het land zal maken. De peilingen voorspellen dat de partij tussen de 21 en de 22 procent van de stemmen zal halen tegenover 17 tot 21 procent voor de liberale Fine Gael en 23 tot 25 procent voor de conservatieve Fianna Fáil. Er zijn waarschijnlijk verschillende redenen voor dat plotse groot succes.

De brexit, om te beginnen. De nationalistische partijen uit Noord-Ierland waren er tegen, onder meer omdat de uitstap uit de EU de grens met het zuiden zichtbaarder zou maken. De DUP was echter voor. Het waren niettemin de tegenstemmen die het bij het referendum haalden. Aangezien de unionisten nog steeds een (kleine) meerderheid van de Noord Ierse bevolking uitmaken, mag er dus van uitgegaan worden dat voor de eerste keer in de geschiedenis een aantal onder hen in dit belangrijk politiek debat de kant van de nationalisten heeft gekozen (waarschijnlijk om economische redenen). Dit werd bevestigd door de uitslag van de jongste Europese verkiezingen. De verschillende nationalistische partijen haalden toen samen voor de eerste maal één zetel meer dan de unionisten.

Het spreekt vanzelf dat dit alles ervoor gezorgd heeft dat de hereniging van de twee delen van het eiland niet langer als een absolute utopie wordt beschouwd. Nu is het zo dat alle Ierse partijen weliswaar af en toe beweren dat ze de hereniging genegen zijn, maar dat alleen de republikeinen van Sinn Féin hier altijd en overal voor geijverd hebben en daar, volgens een recente opiniepeiling van de Sunday Times 80 procent zich voorstander van een hereniging verklaart…

Enige oppositie van formaat

Jaren terug spanden de centrumrechtse partijen Fine Gael en Fianna Fáil een cordon rond Sinn Féin. Beide partijen hebben steeds herhaald dat het ondenkbaar was dat ze ooit met de radicale nationalisten in een regering zouden stappen. Sterker, tot eind vorige week werd de partij door de Ierse openbare omroep RTÉ van elk debat met die partijen uitgesloten. Het protest tegen dit ostracisme was zo groot dat er op dat punt uiteindelijk werd toegegeven. De Ieren, die zeer rebels van aard zijn, pikken zoiets niet.

Ook het feit dat minderheidsregering van Fine Gael in het parlement gedoogsteun kreeg van haar grote rivaal Fianna Fáil, was een geschenk voor Sinn Féin. Die komt zo de laatste jaren over als de enige oppositiepartij van formaat over en dit is in de politiek meestel renderend .

Verzet tegen besparingen

De financiële crisis van 2008, die Ierland zwaar getroffen heeft, werd overwonnen. Er zijn echter nog steeds heel wat mensen die het behoorlijk moeilijk hebben tengevolge van de zware besparingen die hiervoor nodig waren. Sinn Féin heeft zich steeds net zoals de links-populistische partijen Syriza in Griekenland en Podemos in Spanje tegen die besparingen verzet. Geen wonder dat dit electoraal loont.

Er zijn in Ierland verschillende linkse partijen maar de enige die over politiek gewicht beschikt is SF . Dat trekt uiteraard kiezers aan die een nuttige linkse stem willen uitbrengen.

De vroegere partijvoorzitter Gerry Adams beschikte over het prestige van de man die het in Belfast tegen de Britten had durven opnemen en hiervoor in de gevangenis had gezeten. Tegelijk gaf dit hem het nadeel dat zijn naam aan het geweld van ‘the Troubles’ herinnerde. Dat is niet het geval voor zijn opvolgster Mary Lou McDonald die op dit ogenblik naar verluidt de meest populair politieke figuur van het land zou zijn.

Zondagochtend kennen we de uitslag.

Lees hier ook de eerste analyse, over de uitzonderlijke val van regeringspartij Fine Gael in de peilingen.

Arthur Griffith

Sinn Féin scoort hoog in peilingen