Er waren deze maand verkiezingen voorzien in Iraaks Koerdistan. Na vier jaar. Maar het zal niet lukken, en dus worden ze uitgesteld met minstens een jaar. De reden is geruzie tussen de Koerdische Democratische Partij (KDP, beheerst door de Barzani-stam) en de Patriottische Unie van Koerdistan (PUK, onder controle van de Talabani-stam). De ruzie gaat over de afbakening van de verkiezingsdistricten. 80 van de 111 regionale parlementsleden stemden voor het uitstel, vele parlementsleden van de oppositie onthielden zich. De oppositie klaagt ondertussen wel over corruptie, willekeurige arrestaties en intimidatie van betogers in de autonome regio.

Ruzie en onbehagen

Irak is een land waar de sjiieten een meerderheid vormen. Daarnaast zijn de hoofdgroepen Koerden en soennitische Arabieren, naast kleinere groepen zoals Assyriërs. De eerste minister is meestal een sjiiet, de president een Koerd, en de voorzitter van het parlement een soenniet. Het presidentschap is overigens grotendeels een ceremoniële functie. Dit triumviraat doet natuurlijk denken aan het Libanese systeem. Binnen Irak beschikken de Koerden over een autonome regio, en in Syrië wordt de Koerdische regio bedreigd door de Turkse bezetting. In Turkije en Iran moeten de Koerden low profile houden en ziet het er niet naar uit dat die ooit autonomie zullen bekomen. De Syrische Koerden zijn bovendien gefrustreerd omdat ze met kampen zitten met buitenlandse IS-strijders. De Europese (en andere) landen zien die strijders niet graag terugkomen.

De Koerdische regio in Irak geldt als een oord van stabiliteit, terwijl het in de rest van het land vaak rommelt. Denk maar aan het geruzie tussen pro-Iraanse en pro-Irakese sjiitische milities in Bagdad en elders, de acties van cellen van de Islamitische Staat (IS) en het onbehagen over corruptie en werkloosheid. En, niet te vergeten, slaagt men er in Irak maar niet in een nieuwe president aan te stellen, want de kiezers hebben voor een moeilijk verkiezingsresultaat gezorgd. Het is pas als er een nieuwe president is, dat er ook eindelijk een nieuwe regering komt en een eerste minister. Op het moment dat we deze regels schrijven wordt het Iraakse parlement overigens geraakt door raketten, terwijl het moet stemmen voor een nieuwe president. Er zit heel wat olie in de ondergrond, en de Koerden in Irak denken daarmee de Europeanen te kunnen verleiden.

Strijd om nationaal presidentschap

Maar er is in het noordwesten van Irak nog wat meer aan de hand dan enkel geruzie over kiesdistricten. De KDP controleert de regionale Koerdische regering, maar op nationaal vlak wil de PUK het presidentschap behouden (ze hebben die post al sedert 2005), en dat ziet de KDP niet zitten. De PUK heeft twee kandidaten: Barham Saleh, dat is de huidige Iraakse president, en Rebar Ahmed, die nu minister van Binnenlandse Zaken is in de autonome Koerdische regio.

Geruzie over het nationale presidentschap verziekt ook de sfeer tussen de twee partijen in de Koerdische regio zelf. In 1986 sloten KDP en PUK een deal, maar nu is het dus terug hommeles. De Iraakse PUK is vooral aanwezig in de grensstreek met Iran. Turkije houdt dit alles goed in de gaten, want ze beschouwt de PUK als een terroristische organisatie, gelinkt aan de Turks-Koerdische PKK van de ‘legendarische’ Abdullah Öcalan.

Turkse en Iraanse inmenging

Iraaks Koerdistan is nu ook slachtoffer van buitenland-gerelateerd geweld. Recentelijk troffen drie raketten de Zultan-basis. Zultan is een militaire basis die de Turken oprichtten nadat IS Mosoel innam en Turkse diplomaten gijzelde. De MIT, dat is de Turkse inlichtingendienst, heeft onlangs verklaard een lid van de PKK te hebben gedood dat actief was in Iraaks Koerdistan. Sedert 2016 heeft Turkije verschillende operaties uitgevoerd in Iraaks Koerdistan, om te strijden tegen wat zij terroristen noemen.

Sedert 2014 streden Koerdische milities tegen IS, dat in 2017 werd verslagen, maar dus over wapens beschikt, wat Turkije niet kan pruimen. In juli diende Irak een klacht in bij de Verenigde Naties na de dood van negen burgers en 23 gewonden bij bombardementen uitgevoerd door het Turkse leger. En begin deze maand werd ook de feministe Nagihan Akarsel vermoord. Dit neemt niet weg dat Turkije geen problemen heeft met een Iraaks Koerdistan onder leiding van de KDP.

Maar ook Iran laat zich niet onbetuigd. In Iraaks Koerdistan zijn ook Iraanse Koerdische milities aanwezig, en op 28 september voerde Iran een aanval uit in de Koerdische zone in Irak. Daarbij kwamen veertien mensen om het leven en raakten er 58 verwond, kinderen inbegrepen. En op woensdag vielen katjoesjaraketten op Koerdische olie-installaties.

In de jaren ’80 liet dat Saddam Hoessein Iraanse Koerdische milities toe in Irak om van daaruit te strijden tegen Iran (in de jaren ’80 vond de Eerste Golfoorlog tussen Irak en Iran plaats). De acties van Iran zouden te maken hebben met de irritaties van het land omwille van de massale protesten aldaar. De Koerden in Iran hebben het de laatste weken trouwens hard te verduren, sommigen spreken van massa-executies.

Etnische verbanden

De Koerden in Irak en Iran spreken dezelfde variant van het Koerdisch, namelijk het Sorani. Masoud Barzani, leider van de Iraakse KDP en gewezen president van de Iraakse Koerdische regio, is geboren in Iran. Hij is de zoon van Mullah Mustafa Barzani, die ooit een kleine onafhankelijke Koerdische staat heeft opgericht, die Iran in 1946 opdoekte. Elke dag steken Koerden uit Iran de grens over naar Iraaks Koerdistan om daar te werken, omdat Iraaks Koerdistan duidelijk veel beter boert dan de Koerdische regio in Iran.

De Verenigde Staten hebben de Iraanse en Turkse aanvallen in Iraaks Koerdistan al afgekeurd. Volgens de Verenigde Staten is de PKK een terroristische organisatie. Dit geldt echter niet voor de Komala Partij van Iraans Koerdistan, de Democratische Partij van Iraans Koerdistan (PDKI) of de Vrijheidspartij van Koerdistan (PAK). En Turkije maakt het te bont in de regio. Nu dus wachten op een nieuwe Iraakse president, en verkiezingen in Iraaks Koerdistan.

Barham Saleh

Iraaks Koerdistan: verkiezingen uitgesteld, onrust groeit