De regering-Schoof breekt al in de eerste week van het nieuwe parlementaire jaar met het beleid van de vorige regering: minister van Landbouw Femke Wiersma schafte het stikstofbeleid af. Daarmee loste haar partij, landbouw- en regiopartij BoerBurgerBeweging (BBB), een verkiezingsbelofte in.

In 2019 oordeelde de Raad van State, het hoogste Nederlandse gerechtsorgaan, dat het toenmalige stikstofbeleid van de regering ongeldig was. In het kort: er wordt te veel stikstof uitgestoten.

Stikstof kan bij verschillende economische activiteiten vrijkomen. De vorige twee Nederlandse regeringen – Rutte III (2017-2021) en Rutte IV (2022-2023) – legden de zwartepiet vooral bij de agrarische sector. In juni 2022 werd aangekondigd dat de hoeveelheid in 2030 met 70 procent gedaald moest zijn. Daarom moest vooral de veesector krimpen.

Opkomst van BBB

Hoewel het beleid van het rijk kwam, werden de provincies verantwoordelijk gemaakt voor de invulling en de uitvoer ervan. Het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) verplichtte provincies om de natuur te herstellen en het stikstofprobleem aan te pakken.

BBB is kleinste partij in de huidige regering, getalsmatig zelfs niet nodig om een meerderheid te bereiken, maar als grootste partij in de Eerste Kamer is zij onmisbaar

Bij de provinciale statenverkiezingen van maart 2023 werd BBB de grootste partij in alle twaalf provincies. De electorale terugkeer van Geert Wilders’ PVV en het besluit van Pieter Omtzigt om een eigen partij, NSC, op te richten speelde in het nadeel van BBB. Toch won die laatste bij de Tweede Kamerverkiezingen van afgelopen november: de partij ging van een naar zeven zetels. Alle drie de partijen worden beschouwd als vertegenwoordigers van de regio’s.

BBB is de kleinste partij in de huidige regering en getalsmatig zelfs niet nodig om een meerderheid te bereiken, maar als grootste partij in de Eerste Kamer is zij onmisbaar. Naast het ministerie van Landbouw heeft BBB het ministerie van Volkshuisvesting. De vorige regering wekte de indruk de agrarische sector op te offeren om de bouwsector overeind te houden. Dat BBB nu ministerieel verantwoordelijk is voor beide takken, is mogelijk een vergiftigd geschenk.

Hoe dan wel?

Minister Wiersma maakte haar besluit op woensdag 4 september bekend. De leden van de bevoegde commissie verbaasde het dat ze het vorige beleid afschafte, zonder met een nieuw plan te komen. Dat wordt later bekendgemaakt. Velen vragen zich af hoe dat eruit gaat zien en of het de onervaren minister zal lukken met beleid te komen dat goed is voor de boeren en het milieu én of dat goedgekeurd wordt door de rechter.

Het belangrijkste bezwaar – oude plannen afschaffen zonder nieuwe bekend te maken – vergroot alleen maar de onzekerheid, voor boeren én milieuorganisaties

De partijen die voor het milieu zijn waren ongelukkig met het besluit. Toch hadden ook de oppositiepartijen, die moeite hadden met het vorige beleid, kritiek. Door zo rigoureus het oude beleid opzij te schuiven, zijn ook de tijd en moeite die daarin werden gestoken voor niets geweest.

Dat is ook vervelend voor ambtenaren en bestuurders die boeren oprecht zoveel mogelijk wilden steunen. Maar het belangrijkste bezwaar – oude plannen afschaffen zonder nieuwe bekend te maken – vergroot de onzekerheid, voor boeren én milieuorganisaties.

Weinig reactie

Hoewel journaals en duidingsprogramma’s woensdagavond met dit onderwerp openden, hebben voorlopig weinig maatschappelijke organisaties gereageerd. De belangenvereniging Bouwend Nederland keurde het ministerbesluit af.

De minister is ‘iemand die met een bulldozer een huis naar beneden haalt, zonder bouwtekeningen voor een nieuw huis, zonder het contracteren van een aannemer en zonder het bestellen van bouwmaterialen’. Het saneren van de veestapel betekent dat bouwprojecten door kunnen gaan.

CDA

BBB-leider Caroline van der Plas verdedigde haar minister: ‘Deze Kamer, die lacht de minister uit. Dit wordt gedaan door mensen aan deze tafel die hier een enorme grote puinhoop hebben gemaakt, waardoor er nu ook nieuwe dingen moeten gebeuren.’

Die woorden vielen verkeerd bij CDA-Kamerlid Derk Boswijk, die zich de afgelopen 3,5 jaar ‘helemaal de schijt’ had gewerkt, omdat hij zag wat er speelt in de agrarische sector. Het christendemocratische CDA, nu een oppositiepartij, was in de vorige regering ongelukkig met de benadering van de agrarische sector, maar was in de minderheid binnen de coalitie. Ondanks zijn inspanningen bezochten boze boeren juni 2022 zijn huis. Hij was toen aan het werk, zijn jonge gezin was thuis.

CDA was dé landbouwpartij, maar verloor door haar deelname aan de vorige twee kabinetten agrarische stemmen. In november bleven vijf zetels over. Huidig minister van Wonen Mona Keijzer (BBB) was tot de zomer van 2023 CDA-prominent.

Schiphol

Het kabinet maakte woensdag ook bekend dat de luchthaven Schiphol weer mag groeien. Het vorige kabinet wilde vanwege klimaatdoelstellingen het aantal vluchten sterk inperken. De huidige minister van Infrastructuur Barry Madlener (PVV) wil nog steeds geluidsreductie, maar een ‘krimp is geen doel’.

Alleen de rechts-liberale VVD zat ook in de vorige regering. Toen was dat de grootste partij, nu de tweede grootste. VVD-premier Mark Rutte kreeg vanaf zijn tweede kabinet (2012-2017) de reputatie in regeringen wensen van coalitiepartners belangrijker te vinden dan die van de eigen partij.

In de vorige regering was dat vooral het links-liberale en groene D66. VVD leverde daarin zowel de minister van Natuur en Stikstof als de minister van Infrastructuur. Is VVD van gedachten veranderd of schikt zij zich enkel ‘op zijn Ruttes’ voor de nieuwe coalitiepartners?

Barry Madlener

Nederland: stikstofplannen van tafel