Als politiek consultant en onderzoeker kom ik wel vaker in gemeenten waar de meerderheid een loopje neemt met procedures, regels, wetten en decreten. Doch Sint-Gillis-Waas, een rustige gemeente van 19.000 inwoners ten westen van Antwerpen, breekt alle records. Koen Daniëls (N-VA) is vanuit de oppositie niet mals voor de huidige CD&V/Groen/sp.a -meerderheid: ‘Hun bestuursakkoord belooft een rigide ruimtelijke ordening, maar ze geven het slechte voorbeeld door bij de eigen bouwdossiers zich niet aan de regels te houden waarbij een woonwagenterrein in een vernietigd Provinciaal Ruimtelijk Uitvoeringsplan (PRUP) de kroon spant. Wie echter een bouwvergunning voor zijn tuinhuisje aanvraagt mag zich wel verwachten aan de meest strenge interpretatie van wetten en regels, daarbij komt nog een recent voorstel van de meerderheid om elke (buren)melding inzake ruimtelijke ordening te vervolgen.’

Interwaas

Na het lezen van enkele opzienbarende krantenartikelen begeef ik mij naar de gemeenteraad om de temperatuur ter plaatse op te meten. Wat meteen opvalt is de respectloze manier waarbij men toeschouwers, als kippen rond een kampvuur, laat plaatsnemen rond de tafel van de gemeenteraad. Volgens de agenda delegeert de gemeente enorm veel naar de intercommunale Interwaas. Tachtig procent van de punten op de agenda betrof delegatie aan of rapportering van dit intergemeentelijk samenwerkingsverband voor streekontwikkeling in het Waasland.

Was het toeval? Wellicht. Maar uit navraag blijkt dat de gemeente heel vaak delegeert naar Interwaas. Doet ze dat om haar onbekwaamheid te verbergen of is het een onttrekken van dossiers aan het waakzaam oog van de gemeenteraadsleden? Beide mogelijke redenen zijn verwerpelijk en een belediging van onze democratie.

Onderzoek Centrale Dienst voor de Bestrijding van Corruptie (CDBC)

Uit de diverse persartikels valt op te tekenen dat er in meerdere dossiers sprake is van vermeend machtsmisbruik, pogingen tot zelfverrijking, belangenvermenging en corruptie. Momenteel loopt er een onderzoek door de Centrale Dienst voor de Bestrijding van Corruptie (CDBC).

Uit vorige onderzoeksdossiers, zoals deze rond het casinodossier in Middelkerke en recent het dossier van de kansspelcommissie weet ik dat het CDBC – door de enorme werkdruk – zeer selectief te werk gaat bij het opstarten van een onderzoek.

Met andere woorden: rook is vaak niet genoeg. Er moeten hier en daar vonken of vlammetjes zijn alvorens men overgaat tot onderzoek.

De selectieleidraad

Het lopende onderzoek betreft sinds kort ook de vermarkting van de voormalige ziekenhuissite Sint-Helena. Volgens de selectieleidraad heet het project officieel: ‘project Sint-Helena-Site te Sint-Gillis-Waas’. Voor specialisten: de opdracht wordt gegund bij mededingingsprocedure met onderhandeling. Het betreft een privaat-publieke samenwerking (PPS) omtrent de bouw van gemeenschapsvoorzieningen, sociale woningen of doelgroepwoningen.

Interwaas – wie had je gedacht – begeleidt het project met Bart Casier als aangestelde coördinator. De aanstelling van Interwaas als coördinator gebeurde trouwens zonder enige vorm van mededinging. Voor mij de eerste indicatie van een verdacht dossier.

Het gesjoemel rond het dossier start van in de beginfase (2018). Het Ruimtelijk UitvoeringsPlan (RUP) laat een uitbreiding van 20% voor residentiële gebouwen toe. Het verbiedt echter dat bestaande niet-residentiële gebouwen mogen uitbreiden. De betreffende gebouwen, een kliniek en een politiekantoor, zijn niet residentieel en mogen aldus niet uitbreiden. Toch staat de selectieleidraad een uitbreiding van 20% toe.

Misleiden van potentiële kandidaten

Maar het houdt daar niet op. Zo deelt coördinator Bart Casier (we beschikken over een e-mail als bewijs) potentiële kandidaten verschillende realisatieoppervlaktes van de bestaande gebouwen mee. Naast het gelijkheidsbeginsel in onze Grondwet, stipuleert artikel 4 van de Wet inzake Overheidsopdrachten: ‘De aanbesteders behandelen de ondernemers op gelijke en niet-discriminerende wijze en handelen op een transparante en proportionele wijze.’

Verder onderzoek bij het kadaster onthult andere oppervlaktecijfers en om de chaos compleet te maken is er ook nog een architecturale studie en de omgevingsvergunning welke nogmaals andere oppervlaktecijfers weergeven. Het kadaster: 1107 m², Interwaas: 1435 m², de architecturale studie: 1617 m², en de afgeleverde omgevingsvergunning (januari 2020): 1.900 m². Dit laatste zouden kandidaten pas ontdekken na de gunning van het project (zie verder).

Op basis van de beschikbare informatie begin 2018 omtrent de te vermarkten oppervlakte, de potentiële maximale uitbreiding van 20%, de kostprijs voor de aankoop van de site (minimum 2 miljoen euro), het type woningen, en de kostprijs voor de aanleg van het park, haken diverse geïnteresseerden af wegens de financiële onhaalbaarheid van het project.

De gunning

Na de selectieprocedure schrijven zich alsnog twee kandidaten in, het consortium B&R Development-Cores development-AMV Architecten en Hooyberghs NV en het consortium Arcatera-Artenys-BLAF- Denys. Kregen zij andere oppervlaktecijfers waardoor ze wel brood zagen in het project? Of hadden ze op een andere manier voorkennis?

Hoewel de selectieleidraad onder punt 2.4.1 duidelijk vermeldt dat er minimum drie kandidaten nodig zijn voor de verderzetting van de procedure, beslist de gemeente Sint-Gillis-Waas om haar eigen regels niet na te leven en met slechts twee kandidaten de gunningsprocedure op te starten. Uiteindelijk dient eerstgenoemde kandidaat geen prijsofferte in en blijft er één kandidaat over. Op 13 maart 2019 adviseert de beoordelingscommissie de gemeente om het project toe te kennen aan het consortium Arcatera-Artenys-BLAF-Denys. Een prijsofferte van 2.011.000 euro.

Op de gemeenteraad pleit Koen Daniëls nog voor het heropstarten van de procedure. Met één overblijvende kandidaat kan er van enige echte mededinging geen sprake zijn. Dat blijkt uit de offerte die nauwelijks 11.000 euro meer bedraagt dan het minimumbedrag. Maar de meerderheid volhardt in de boosheid en zet door.

Het bedrog van Interwaas en/of de gemeente

Enkele maanden later verschijnt op de CD&V-website een tender van het nieuwe project op de voormalige Sint-Helena-site. Daaruit blijk onmiddellijk dat de in het RUP verboden uitbreiding ongeveer 73% bedraagt in plaats van 20%. Dit komt in de praktijk neer op 810 m² extra te commercialiseren ruimte per bouwlaag. Zo kon men aanzienlijk meer appartementen bouwen en lijkt er hier sprake te zijn van aanbestedingsfraude. Daarenboven verbiedt het RUP meergezinswoningen op een oppervlakte groter dan 600 m². De gemeente doet vervolgens een ‘Magritte’tje’. Ze poneert dat de ontzorgflats met 2 tot 4 slaapkamers geen gezinswoningen zijn. Er zou dus geen sprake van een meergezinswoning zijn.

De ontzorging beperkt zich bovendien tot een gezamenlijke postfaciliteit en een telefoondienst waar men terecht kan voor problemen. Gebakken lucht voor het surreëel en onwettig omzeilen van de regels. Enkele potentiële kandidaten stelden daarbij vast dat ze tijdens de selectieprocedure bedrogen werden. Al snel volgen er persartikels. Burgemeester Maaike De Rudder (CD&V) dreigt daarop publiekelijk met een rechtszaak wegens laster en eerroof. Dat bleek echter eerder een poging tot intimidatie en SLAPP (Strategic Lawsuit Against Public Participation) dan een ernstige juridische afweging.

Een half project

Koen Daniëls (N-VA) is vanuit de oppositie niet mals voor de huidige CD&V/Groen/sp.a -meerderheid: ‘Hun bestuursakkoord belooft een rigide ruimtelijke ordening, maar ze geven het slechte voorbeeld door bij de eigen bouwdossiers zich niet aan de regels te houden waarbij een woonwagenterrein in een vernietigd PRUP de kroon spant. Wie echter een bouwvergunning voor zijn tuinhuisje aanvraagt mag zich wel verwachten aan de meest strenge interpretatie van wetten en regels en daar komt nog een recent voorstel van de meerderheid om elke (buren)melding inzake ruimtelijke ordening te vervolgen.’

Koen Daniëls reageert ontgoocheld: ‘ Het dossier Sint- Helena is het zoveelste voorbeeld van hoe de CD&V/Groen/sp.a-meerderheid voorschriften met de voeten treedt en zo de kans laat voorbijgaan om een echt positief project –en geen half project- neer te zetten voor de inwoners en zijn eigen financiële status te versterken.’ Maar uit het contract blijkt plots dat de gemeente 91.000 euro zal betalen voor de heraanleg van het park. Opnieuw een extra cadeau waarvan andere potentiële kandidaten niet op de hoogte waren.

Hoe moet het nu verder?

Op de commissiezitting van 23 juni 2020 wordt met trots gewag gemaakt van een handhavingsplan. Bouwovertredingen zullen structureel en op gelijke voet bestraft worden. Schepen Tom Ruts zegt daarover in Het Nieuwsblad: ‘ We maken werk van een handhavingsplan inzake bouwovertredingen om alles eerlijker te laten verlopen’.

Ik ben benieuwd of het handhavingsplan ook zal beschrijven hoe de eigen overtredingen bestraft worden. Uit een persartikel (NB) blijkt dat de markt voor assistentiewoningen en serviceflats of ontzorgflats door de coronacrisis in elkaar stortte. Als straks de Raad voor Vergunningsbetwistingen een streep trekt door de ganse procedure, zal eenzelfde aanbesteding met correcte naleving van het RUP – gelet op de huidige markt – meer dan waarschijnlijk niet meer kunnen gerealiseerd worden. De twee miljoen euro inkomsten staan nochtans reeds in de begroting. Als die wegvallen zal de gemeente creatief moeten zijn om de begroting in evenwicht te houden. Dan moet nog blijken of de autofinancieringsmarge zonder die inkomst wel positief was eind 2019. Wordt vervolgd.

Bart Cassier

Sint Helena is geen heilig project