De begroting is een ramp. Waar vinden we moedige politici die vertellen wat er echt aan de hand is: dat we boven onze stand leven. Pijnlijke ingrepen zijn nodig, maar we zullen die als kiezer zelf moeten forceren.

Duurzaam bestuur

Wat is de kern van het politiek bedrijf? Daar kan u zich makkelijk vanaf maken en zeggen: besturen. Goed, maar hoe doe je dat ‘goed besturen’? ‘Duurzaam’ om het met een modeterm te zeggen. Als een rentmeester, die de zaken beheert voor de volgende generatie.

Mooie woorden. In de realiteit blijkt dat in de politiek iets prozaïscher. Hét instrument om te besturen is de begroting. En dat is nu net het probleem. Volgens de wetten van de politiek en media vandaag is geen hond daarin geïnteresseerd. Het is te ingewikkeld. Dus focussen we vaak niet op de begroting, maar op onderdelen uit die begroting.

Schuld, grote schuld

Een debat meandert dan van de energiefactuur naar de langdurig werklozen, via een effectentaks, langs een inscheeptaks tot de sociale bijdragen van sporters. Dat zijn anekdotes. Pas op de gevolgen van die anekdotes kunnen groot zijn. Dat wel. Maar in het geheel is het marginaal.

De federale overheid heeft een tekort van 21 miljard per jaar. Elke dag heeft de federale overheid meer dan 55 miljoen te kort. Dat leidt tot een staatsschuld van 114% van het Bruto Binnenlands Product. Dat wil zeggen dat de schuld groter is de marktwaarde van alle goederen en diensten die er op één jaar tijd worden geproduceerd. Eind 2020 circuleerde het cijfer van 524 miljard euro. Dat is geen goed rentmeesterschap.

Met dergelijke cijfers moet worden gesaneerd. Dat wil zeggen dat inkomsten en uitgaven tegen het licht worden gehouden. Welke uitgaven zorgen voor een meerwaarde, welke zijn vermijdbare kosten. Dezelfde oefening kan je doen met de belastingen. Die kennen een wirwar van vrijstellingen, verminderingen, kortingen en wat nog allemaal. Zijn die allemaal nuttig, of zijn die er omdat ze ooit ingevoerd zijn, niemand weet nog waarom, maar ze zijn er. Ze maken het systeem inefficiënt en besturen moeilijk.

Simpel is eerlijk

Zou het niet beter zijn alles te vereenvoudigen, de algemene belasting te verlagen en de uitzonderingen te schrappen. De teller op nul zetten. IJverige politici kunnen dan nog altijd nieuwe kortingen invoeren. Kortingen die moeten inspelen op de noden van vandaag. Of op de belangen van grote lobbygroepen. Dat kan ook.

Het zou de begroting in ieder geval een pak eenvoudiger maken. Er is maar één probleem. Het kan niet. België is een gestold land. ( Daar hadden we het in de podcast met Prof. Maddens ook over) Alles zit vast. Niets kan echt bewegen. Je hoort in debatten dat politici goed weten wat de problemen zijn. Maar ze slagen er niet in er iets aan te doen.

Centrumregering past op de winkel

Premier De Croo probeerde de kritiek van links en van rechts op zijn begroting om te zetten in een kracht: ‘we zijn een centrumregering’. Dat is een eufemisme voor ‘eigenlijk doen we niets wezenlijk’, ‘we doen gewoon voort zoals we bezig zijn, we kunnen niets anders.’.

Deze regering doet zoals voorgaande. Ze doen gewoon voort. Ze passen op de winkel. Maar enkel op de winkel passen zorgt ervoor dat de winkel veroudert. Nieuwe producten komen niet binnen, je verkoopt producten die niemand nog nodig heeft en als je de deur opendoet zie je een verouderde winkel. Dat is België. Een verouderde winkel die waar aanbiedt waarmee we vandaag niets zijn. Zelfs als je het vintage of tijdloze retro noemt, blijft het een oude winkel. Maar de eigenaars ‘doen voort’. Koppig. Ondertussen sluipt het faillissement naderbij.

Oh oh ik heb zorgen

Maar dan stijgt de inflatie. Straks moeten de overheidslonen en -uitkeringen geïndexeerd worden. En wie weet zelfs nog eens. Dat zorgt voor (veel) extra uitgaven. Als ook nog de rente stijgt, dan komen onze overheden dik in de problemen. Dan moeten ze lenen om de rente op oudere leningen te betalen. Echt gezond is dat niet. Als de inflatie ook nog de economische groei vertraagt, zitten we nog meer in slechte schuldpapieren.

Dan hebben we het nog niet over de kosten van de vergrijzing, inclusief de pensioenen. Het lijkt erop dat deze regering daar geen structurele verandering in kan brengen. Ook dat zal de begroting verder doen ontsporen.

Het is niet eens de schuld van Paars-groen of. Want eigenlijk deed de regering Michel niet veel anders. Ze breken wel eens een rek uit en vervangen een product. Maar de oude winkel blijft dezelfde. Ze kunnen niet anders.

Is de kiezer slimmer?

We mogen niet vervallen in politiek cynisme. Dat is moeilijk. Want ik kan maar niet begrijpen dat niemand echt het systeem in vraag stelt dat een duurzame politiek onmogelijk maakt. Op die manier moet elke kiezer zijn geloof in de politiek verliezen. Er is niets om in te geloven. Verandering is zo goed als onmogelijk. Zo goed als elke politieke partij die met goede ideeën in de regering stapt is gedoemd om te falen. Gedoemd om de kiezer niet kunnen geven wat er in verkiezingen beloofd wordt. Gedoemd om de stempel niet op het beleid te kunnen drukken. Gedoemd om ‘voort te doen’.

Staat er straks een partij op die de kiezer zegt dat onze tijd op is. Dat dit land boven zijn stand leeft. Dat er harde ingrepen nodig zijn. Iemand die de kiezer durft zeggen dat het pijn zal doen, maar dat er geen andere optie is. Of zal de marketing hen dat afraden, en op basis van peilingen nog wat anekdotiek op zoeken om verschilletjes te maken? ‘Want de kiezer houdt niet van doemdenken’.

Misschien is de kiezer slimmer en lokt die zelf de crisis uit die dit systeem blijkbaar nodig heeft.

Bart Maddens en Pieter Bauwens

Gezocht: moedige politici/kiezers

Maddens en Bauwens : ‘CD&V is een zwalpende partij geworden’