Vrijdag 5 maart wordt paus Franciscus in Irak verwacht. Een bijzondere reis. De meeste buitenlandse gasten komen snel en onaangekondigd naar Irak. Ze verlaten de groene zone in Bagdad nooit. Voor de internationale pers er lucht van krijgt, zijn ze al lang opnieuw vertrokken. Van Paus Franciscus is het programma bekend. Gek genoeg schijnt iedereen zich meer zorgen te maken om corona dan om de veiligheid.

Dit is de allereerste keer

Het bezoek is historisch. Het is de eerste keer dat een paus Irak bezoekt. Paus Franciscus zal zowel belangrijke christelijke als sjiitische leiders in het land ontmoeten. Op 5 maart is er een eerste ontmoeting met de Iraakse president Barham Salih. Daarna ontmoet hij de nationale bisschoppenconferentie, priesters en andere geestelijken in de Syrisch-katholieke kathedraal van Onze-Lieve-Vrouw van de Verlossing in Bagdad.

Op 6 maart ontmoet Franciscus in Najaf onder meer de geestelijke leider van de Sjiieten, grootayatollah Ali al-Sistani. Daarna vliegt hij naar Nassiriya, in het zuidoosten van Irak, voor een interreligieuze ontmoeting op de Vlakte van Ur.

De paus sluit zijn reis af met bezoeken aan Mosoel en Qaraqosh (Baghdeda). Hij draagt er een mis op voor de oorlogsslachtoffers. Ook in Erbil, in de semi-autonome regio Koerdistan, gaat hij voor bij een mis, waarna hij op 8 maart naar Rome terugkeert.

Corona

Corona slaat al toe voor de paus een voet in Irak heeft gezet. De nuntius, zeg maar de ambassadeur van de kerk in het land, is in quarantaine. Er staat nu een groot vraagteken bij de naam van de man die de paus wegwijs zou maken gedurende de reis.

De paus en zijn entourage zijn ingeënt, maar dat geldt niet voor de Iraki’s die op het pausbezoek afkomen. En de cijfers in Irak zouden niet echt gunstig zijn. Het valt af te wachten zijn hoe het allemaal praktisch zal verlopen.

De schaduw van IS

Belangrijk moment in de reis wordt het bezoek aan Mosul. Een stad waarvan sinds 2014 en de grote doorbraak van IS, iedereen de naam kent. De stad is ook een symbool van de hoge prijs die de christenen in Irak betaald hebben in het conflict. Het bezoek van Franciscus wordt gezien als een hart onder de riem van de getroffen christenen.

Diezelfde dag bezoek de paus ook Qaraqosh. Een christelijke stad in de Ninevehvlakte. Een regio waar veel christenen woonden. De stad Qaraqosh wordt heropgebouwd door een internationale coalitie met onder andere de VS en Hongarije. De heropbouw moet het mogelijk maken dat gevluchte christenen kunnen terugkeren naar de regio. Zo’n 25.000 christenen keerden er al terug naar de stad. Voornamelijk inwoners die gevlucht waren naar de Koerdische regio. Christelijke ngo’s ontvouwen zelfs een Marshallplan voor de regio.

Vluchten kan nog wel

Toch is dat een druppel op een hete plaat. In 2014 woonden er zo’n 102.000 christenen in de Ninevehvlakte, vandaag zijn dat er zo’n 36.000. In heel Irak was dat 1,4 miljoen in 2003 en 250.000 in 2014. De leegloop duurt nog altijd voort.

Uit een onderzoek van ngo’s blijkt dat 57% van de christenen in de streek van Nineveh al heeft overwogen om te emigreren. 36% plant om binnen de vijf jaar te vertrekken. 64% van de inwoners heeft minstens één familielid dat in een ander land woont. Vooral de jonge mensen dromen van emigreren. Topbestemming voor Iraakse christenen is Australië. 15% van de vooroorlogse Iraakse christenen woont in dat land.

Verwoeste gewesten

In de regio is nog altijd veel verwoest. Na de oorlog bleken 13.000 huizen van christelijke families op de Vlakte van Nineveh verwoest of beschadigd. Ook 363 kloosters, kerken en parochiegebouwen zijn verwoest. Daarnaast jaagt de onveiligheid, de uitzichtloosheid, de werkloosheid, de corruptie en religieuze discriminatie de christenen weg. De sjiitische milities, door Iran gesteund en gedoogd door de Iraakse overheid maken de regio onveilig. Ze bemannen wegblokkades en mogen er -op hun manier- de orde handhaven.

‘We hopen dat het pausbezoek het bewustzijn over christenen in Irak zal vergroten. Het respect voor deze groep onder het Iraakse volk zal groeien’, vertelde de Chaldeeuwse katholieke aartsbisschop van Erbil, Bashar Warda, aan de pauselijke stichting Kerk in Nood (ACN). ‘De mensen in Irak weten weinig over ons. We hopen dat er meer besef komt dat wij geen gasten zijn, maar oorspronkelijke bewoners van het land.’

Van paus tot ayatollah

In dat perspectief moet ook het bezoek gezien worden van de paus aan Najaf, een belangrijke bedevaartplaats voor sjiieten. Aartsbisschop Warda hoopt dat de ontmoeting van de paus met het hoofd van de sjiieten in Irak, groot-ayatollah Ali Al-Sistani, positieve effecten zal hebben. ‘Irak heeft een sjiitische meerderheid. Al Sistani staat hoog aangeschreven als een man van vrede en als iemand die de alomtegenwoordige corruptie in het land veroordeelt. De ontmoeting van de twee mannen zal zeker een positieve invloed hebben op het beeld dat sjiieten van ons christenen hebben.’

Het moet een spiegelontmoeting worden van de bijeenkomst van de paus en de soennitische Grootimam van Al-Azar in februari 2019 in Abu Dhabi. In tegenstelling tot 2019 is er deze keer geen sprake van een gezamenlijk document van de twee geestelijke wereldleiders. Al weet je met deze paus natuurlijk nooit wat er nog komt.

Abraham

In hetzelfde plaatje past de interreligieuze ontmoeting in Ur in Zuid-Irak. Ur wordt vereerd als het huis van Abraham. Hij trok vanuit Ur naar het Beloofde Land. De aartsvader Abraham is de verbindingsfiguur tussen joden, christenen en moslims.

Dat zal de fundamentalisten wellicht niet overtuigen. Die zien in de paus het hoofd van de kruisvaarders, die als missionaris naar Irak komt. Waarbij dan de vraag opnieuw opkomt of corona het grootse veiligheidsrisico van deze pausreis is.

Bashar Warda

Europa schoothondje van nieuwe Iraanse massamoordenaar/president

Paus Franciscus bezoekt Irak