Parijs, donderdag 8 april. Op de trappen van het Franse parlementsgebouw zong Paul Molac vanachter een mondmasker, versierd met de Bretonse vlag, het volkslied van zijn regio. Zingen doet de volksvertegenwoordiger van de centrumpartij ‘Régions et peuples solidaires’ (RPS) wel meer, maar nu hadden hij en zijn aanhangers echt wel reden tot vieren.

Tot ieders verbazing, kopte Le Monde een dag later, werd zijn voorstel om de regionale talen meer armslag te geven door het Franse parlement aangenomen met 247 stemmen voor, 76 tegen en 19 onthoudingen. Tijdens de bespreking werd zelfs nog een amendement van de regering weggestemd. Dat een lid van de oppositie dit voor elkaar krijgt: verrassing is dan nog zachtjes uitgedrukt. Mocht in ons parlement zoiets gebeuren…

Immaterieel erfgoed

Regionale talen zijn immaterieel erfgoed. Dat verdient bescherming en het Bretons, Corsicaans, Elzassisch, Occitaans, Catalaans, en Baskisch zullen dat nu ook (meer) zijn. De pas goedgekeurde wet bevat drie onderdelen. Het eerste lijkt futiel, maar er zijn jarenlang processen gevoerd tussen ouders en de Franse staat of een kind de naam Fañch mag krijgen. Het was vooral het gebruik van de ‘tilde’, dat voor kopbrekens zorgde bij de burgerlijke stand, maar dit administratief bezwaar groeide uit tot een symbolische kwestie zodat de wetgever eraan te pas moest komen. Vanaf nu mag het dus. Alvast in Frankrijk.

Het tweede deel van de nieuwe wet zal voor ons wellicht het meest opvallen. Regio’s kunnen nu beide talen, het Frans en hun eigen regionale taal, gebruiken op openbare gebouwen of op wegwijzers. Ja, dat kon al, maar het was nog niet in de wet ingeschreven. En van het principe: ‘alles wat niet toegelaten is, is verboden’, maakten individuele burgers gebruik om zich tot voor de rechter te verzetten tegen deze vorm van tweetaligheid. Soms kregen zij het gelijk aan hun kant: het gebruik van twee talen zou bijvoorbeeld problemen kunnen veroorzaken wanneer hulpdiensten moeten uitrukken, was de redenering. Maar nu is die rechtsgang onmogelijk geworden: ze kunnen – moeten niet – die tweetaligheid gebruiken.

Vrije keuze

Het meest heikele punt; de grootste discussie, ging over het onderwijs. In het openbaar onderwijs is voortaan les mogelijk in de regionale talen, en er is een nieuwe vorm van financiering voor privéscholen. De minister van onderwijs, Jean-Michel Blanquer, verzette zich met hand en tand tegen de nieuwe wetgeving. Natuurlijk verklaarde hij dat ook hij een voorstander is van de bescherming van de regionale talen, ‘maar dit toch liefst zonder impact op het onderwijs’. Hij riep de grondwet in, waarvan artikel twee nog steeds zegt dat ‘Frans’ de officiële taal is van het land.

De minister maakte zich vooral zorgen over de gevolgen van de wetgeving op langere termijn. ‘Een kind dat in het lager onderwijs alleen les in een regionale taal krijgt, kan zijn achterstand in het Frans nooit meer goedmaken’, beweerde hij. ‘Nonsens’, wisten de voorstanders, ‘in Corsica bewijzen de schoolresultaten al jaren het omgekeerde’. De minister schuwde zelfs de grote woorden niet: ‘Deze wet opent de poorten naar het separatisme.’ De regering stelde voor dit onderdeel te schrappen maar moest ook hier bakzeil halen: het amendement werd met 188 tegen 111 stemmen verworpen. De mogelijkheid om onderwijs in de regionale taal in de openbare scholen te volgen, staat dus ingeschreven in de wet, al kan ieder kind in het Frans les volgen. De keuze is vrij.

Jean-Luc Mélenchon

In sommige regio’s bestaan er nu al privéscholen waar in de regiotaal les gegeven wordt, zoals de ‘Diwan’ in Bretagne of de ‘Ikastola’ in Baskenland. Die scholen moesten hun financiering krijgen van de gemeente waar ze gevestigd zijn. De nieuwe wet verplicht gemeenten bij te dragen die niet zelf zo’n school hebben maar wel leerlingen zo’n onderwijs zien volgen in de naburige gemeente. Ook hiertegen verzette minister van onderwijs Blanquer zich. ‘Dit schoolgeld kan voor sommige gemeenten zware financiële gevolgen hebben’, betoogde hij, ‘ze moeten immers hun eigen scholen blijven financieren’.

‘Dat is dubbelop’ vond Blanquer. Hij kreeg hier de steun van de ultralinkse partij van Jean-Luc Mélenchon, ‘La France Insoumise’, die een ‘financiering van een privéschool met openbare middelen’ echt geen goed idee vond. ‘Dit is slecht voor de openbare scholen. Onder het mom van de verdediging van regionale talen, komt er een massale overdracht van overheidsgeld naar privéscholen’ vond hun volksvertegenwoordiger, Bastien Lachaud.

En toch goedgekeurd

Hoe het kan dat de wet uiteindelijk toch goedgekeurd werd? De krant Ouest-France ziet er de hand van Macron himself in. De president had de regionale talen al in 2018 verdedigd toen hij in Quimper vertelde dat de Franse taal niet bedreigd werd, mochten de regionale talen meer bescherming genieten. Het staatshoofd zou, volgens Ouest-France tijdens de ministerraad van diezelfde donderdag 8 april zijn ministers voorgesteld hebben om zich verzoenend op te stellen en om de defensieve stellingen te verlaten. De krant schrijft dat deze suggestie wel eens bepalend zou kunnen geweest zijn en het uiteindelijk stemgedrag deed kantelen, natuurlijk tegen de zin van de minister van onderwijs die zijn nek al zwaar had uitgestoken.

Niet alleen binnen de regering waren er duidelijke tegenstellingen. Die zijn er ook binnen ‘La République en Marche (LREM)’ de partij van de president. Didier Le Gac, Bretons volksvertegenwoordiger van LREM, vertelde dat hij zich door ‘voor te stemmen’ bewust had afgezet tegen de regering en tegen zijn politieke partij en geen stemadvies wou volgen. Zijn partijgenote Sylvie Charrière had een week eerder, op 29 maart, dan weer een link gelegd tussen ‘onderwijs in regionale talen’ en ‘terrorisme’. De uiteindelijke stemming werd dan ook vertaald naar een afkeuring door ‘la France profonde’ van de Jakobijnse centralistische staat èn van het door Parijs gestuurde Frankrijk.

Niet meer dan intenties?

Het is nu afwachten hoe de wet in de praktijk zal toegepast worden. Want weinig beslissingen zijn afdwingbaar; het woord ‘mogelijkheden’ valt veel. ‘Een raamwet vol intenties, meer niet’, beweren de critici onder de regionalisten die nog verder hadden willen gaan.

En Paul Molac? Dat is een dissident. Hij raakte in 2017 nog verkozen voor LRM, maar scheurde zich nauwelijks één jaar later af. En toch kreeg hij zijn ‘historisch voorstel’ (zijn eigen woorden), erdoor. Faut le faire.

Bastien Lachaud

Zal Frankrijk zijn doden rehabiliteren?

De regering wikt, het parlement beschikt