Op de website van het Moco Museum wordt digitale kunst gedefinieerd als een vrij nieuwe vorm van kunst. Het begon eigenlijk in de jaren 90 met de komst van het internet. Zoals de term al aangeeft gaat het om kunst die digitaal gemaakt is. Dat betekent dus eigenlijk kunst die op of door de computer gemaakt is. Dat is vrij breed, en het loopt dan ook uiteen van afbeeldingen die door een computer zijn gemaakt of bedacht, kunst die is gemaakt op basis van algoritmes, tekeningen die zijn gemaakt via een programma op de computer, driedimensionale (3D) sculpturen en installaties of video’s.

De definitie van Wikipedia sluit hier enigszins bij aan, maar stelt dat digitale kunst reeds ontstaan is vanaf 1970 in de 20ste eeuw. We bekijken hier recente voorbeelden van digitale kunst die hoge prijzen hebben gehaald.

Kunst op basis van artificiële intelligentie (AI)

Persoonlijk hoorde ik voor het eerst van deze vorm van digitale kunst eind oktober 2018 toen veilinghuis Christie’s een AI-schilderij onder de hamer legde. Het werd geschat op 6.000 tot 8.000 euro, en werd inclusief de kosten verkocht voor 432.500 dollar! Artificiële Intelligentie (AI) heeft betrekking op systemen of machines die de intelligentie van de mens nabootsen om taken uit te voeren, en die zichzelf tijdens dat proces kunnen verbeteren op basis van de vergaarde informatie. AI bestaat reeds decennia, maar kent de laatste tijd een steile opgang door diverse toepassingen in de economie.

Het zgn. schilderij in kwestie heette Portret van Edmond de Bellamy van het Parijse kunstcollectief Obvious. In feite is het geen schilderij, maar iets dat uit een printer rolt. In die optiek is het niet het eerste ‘kunstwerk’ dat uit een printer rolt, maar het was wel het eerste dat geveild werd. Maar bovenal was het resultaat lelijk. Als je kunst koopt moet ze mooi zijn, en dat is hier zeker niet het geval.

Banksy vernietigt kunst op veiling

Rond dezelfde periode werd van de wereldberoemde street-art kunstenaar Banksy het beroemde werk Girl with a Balloon verkocht voor 1,6 miljoen euro (inclusief kosten). Kort nadat het werk was afgeklopt, trad tot ontzetting van vele aanwezigen in de veilingzaal een versnipperaar in werking die in het kader van het werk was ingebouwd door de kunstenaar zelf. Slechts het bovenste deel van het kunstwerk bleef heel, de rest hing in stroken eronder.

Banksy beschreef zijn actie later als een al lang geplande kritiek op de kunstmarkt. Blijkbaar wilde hij het werk volledig vernietigen, maar het mechanisme haperde. Iedereen in de wereld kon het zien daar de gebeurtenis gefilmd werd. De koper wilde desondanks het werk toch nog kopen. Het werd herdoopt tot Love is in the bin. Het werd in permanente bruikleen gegeven aan de Staatsgalerie in Stuttgart. Het resultaat van dit versnippermechanisme is wel in de strikte zin van het woord geen digitale kunst.

Nintendo-spel Super Mario

Rond 10 juli laatstleden werd in Dallas door het Amerikaanse Heritage Auctions het Nintendo-spel Super Mario-64 verkocht voor 1,56 miljoen dollar. Dit spel werd in 1996 gelanceerd voor 24 dollar, maar zou een mijlpaal zijn in de geschiedenis van de videogames omdat Nintendo toen de 3D-wereld binnentrad. Daarbij zat het nog in de originele verpakking met plastic er rond, zonder scheuren in de doos.

Maar men moet wel weten dat er van dit spel bijna 12 miljoen exemplaren verkocht zijn, en je kan er dus nog altijd wel vinden voor een paar tientallen euro. Maar de beschrijvingen van Heritage zijn zodanig goed gemaakt dat een verstokte verzamelaar zich gemakkelijk laat verleiden. Ook Wata, het ratingagenschap van videogames, heeft ertoe bijgedragen door een waardering te geven van 9,8 (op 10).

Dit is geen alleenstaand geval:

-een paar dagen voordien werd een soortgelijk spel, de eerste editie van The Legend of Zelda uit 1988 verkocht voor 870.000 dollar;

-de Pokemonkaarten bereiken ook gekke prijzen. Zo werd een kaart gemaakt door het Belgische Cartamundi uit Turnhout door Heritage in januari dit jaar verkocht voor 360.000 dollar! Pokemon jagen was nog maar een paar jaar geleden in de zomer een rage over de ganse wereld.

Non-Fungible Token (NFT)

Maar het beste moet nog komen. Op 12 maart van dit jaar bracht het digitaal kunstwerk Everydays: the first 5000 days van Beeple (alias Mike Winkelman) 69 miljoen dollar op bij veilinghuis Christie’s. Het werd zo het op twee na duurste kunstwerk ooit van een nog levende kunstenaar, na Jeff Koons en David Hockney.

Dit werk werd verkocht in de vorm van een zogenaamde Non-Fungible Token (NFT), dat eenvoudig gezegd een digitaal verkoopcontract is. Het is een op blockchain geregistreerd certificaat van eigendom, dat niet inwisselbaar is zoals bv. wel het geval is met een bankbiljet. Blockchain is een nieuwe techniek: het is een gedecentraliseerd, energieverslindend netwerk van computers waarop transacties onvervalsbaar en transparant worden opgeslagen. Blockchain is het best gekend als de technologie die gebruikt wordt voor de mining (creatie) van cryptomunten als bitcoin en ether. Deze laatste is trouwens de gangbare munteenheid voor de NFT’s.

Blockchain

De geregistreerde digitale werken kunnen eindeloos gekopieerd worden en opgeladen, maar met de NFT koopt slechts één persoon zich het recht om te kunnen zeggen: dat is van mij! De NFT is dus een sleutel en een afdoende manier om aan te tonen dat er maar één digitaal origineel bestaat zonder dat men een beroep moet doen op de notaris, advocaat of andere vertrouwenspersoon. Het is een digitaal versleuteld register (blockchain) waarin transacties (zoals kopen) op een beveiligde manier publiek vastgelegd worden. De kopers hebben meestal codenamen.

Het werk van de digitale kunstenaar Beeple is wel de digitale weergave van 15 jaar werk: in die tijdspanne heeft hij elke dag iets gecreëerd wat toch een serieuze inspanning is. Eerst analoog, maar hij schakelde snel over op digitaal. Hij heeft die 5.000 tekeningen nu samengevoegd in één digitaal werk.

De eerste tweet

Gelijk welke zaak kan het voorwerp zijn van NFT. Dit jaar grepen bv. nog de volgende transacties plaats:

-de baas van Twitter, Jack Dorsey, veilde de allereerste tweet van vijf woorden (‘Just getting up my twttr’ dd. 21 maart 2006) in de vorm van een digitale NFT voor 2,5 miljoen dollar;

-eind mei dit jaar werd de NFT van een grappig YouTube-filmpje geveild voor 761.000 dollar. Het heette Charlie bit my finger en duurt 56 seconden, waarbij een jongetje van één jaar in de vinger van een andere dreumes bijt. De koper verwerft zo het recht op het gebruik van het originele YouTube filmpje uit 2007. Dit houdt bv. in dat hij een deel van de reclame-inkomsten kan ontvangen: het filmpje werd eind mei reeds meer dan 900 miljoen keer bekeken. Aan de koop is ook het recht verbonden om hetzelfde filmpje opnieuw te maken, maar de jongens zijn nu wel 15 en 17 jaar oud. Men kan zich afvragen of dit allemaal voldoende zal zijn om deze peperdure aankoop te compenseren.

Tot waar gaat kunst?

Het is duidelijk dat wat hierboven beschreven staat onze traditionele verbeeldingskracht uitdaagt. Kunnen we dit allemaal echt kunst noemen? En is het verantwoord dat er zulke zotte bedragen voor worden betaald? De paus van de moderne kunst, wijlen Jan Hoet, noemde zelf Rubens’ Kruisafneming van Christus in de Antwerpse kathedraal het mooiste kunstwerk ter wereld. Maar daar staat de digitale kunst toch mijlenver van af.

De NFT zelf is geen kunst, maar wel een sleutel waardoor je de ‘unieke’ eigenaar van een digitaal kunstwerk wordt, ook al kan je het dupliceren. En blijkbaar is men bereid daar veel voor te betalen. Misschien moeten we nog wennen aan deze vormen van digitale kunst, zoals veel mensen zich een eeuw geleden moesten aanpassen aan de abstracte kunst. Maar het is duidelijk dat er in deze coronatijden van goedkoop geld toch eigenaardige zaken aan het gebeuren zijn.

Beeple

Digitale kunst scheert hoge toppen