Sinds de Verenigde Staten met hun Inflation Reduction Act (IRA) zijn gekomen, hebben zij meer dan 90 miljard aan zogenaamde ‘groene belastingkredieten’ verstrekt. Dat blijft de Europese industrie verontrusten, want zowel de Europese Unie als Japan zijn uitgesloten van de regeling, die daarom als protectionistisch wordt beschouwd.

In reactie hierop heeft de Europese Commissie voorgesteld het EU-verbod op staatssteun te versoepelen, gekoppeld aan allerlei ‘groene’ steunmaatregelen. Dat is bijzonder onverstandig. Niet alleen ondermijnt dit de eerlijke mededinging binnen de EU, maar het komt ook neer op het bestrijden van protectionisme met nog meer protectionisme.

De Europese Commissie heeft daarbij zelfs gepleit voor een Europees Soevereiniteitsfonds, het zoveelste plan om miljarden euro uit te geven, iets waar de Europese Volkspartij in het Europees Parlement zich gelukkig tegen verzet. Het Portugese europarlementslid Maria da Graça Carvalho stelde daarover dat ‘we genoeg fondsen hebben die op dit moment niet gebruikt worden’, bijvoorbeeld uit het coronaherstelfonds van de Europese Unie.

Dure Europese regelgeving

Ook al grommen sommige grote bedrijven dat ze graag wat meer EU-geld willen ontvangen. Er komt ook zinnige kritiek vanuit de industrie. Belén Garijo, de ceo van de Duitse biotech- en materiaalgigant Merck, vindt dat de EU ‘dringend behoefte heeft aan een holistisch industriebeleid dat duurzame verandering mogelijk maakt en van deze verandering een concurrentievoordeel maakt’. Over de Europese ‘net zero Industry Act’ — het antwoord op Joe Biden’s IRA — vindt hij dat ‘deze problemen niet oplost’. Hij voegt eraan toe dat als Europa de concurrentiekracht serieus neemt, het beter ‘begint met het verminderen van de bureaucratie. (…) Om concurrentievermogen mogelijk te maken is een fundamentele beleidswijziging nodig om zeer innovatieve industrieën aan te trekken en te behouden’.

De kost van Europese reglementitis blijft daarbij een enorme uitdaging. De Duitse Raad voor toezicht op de regelgeving schat dat de EU-regelgeving tijdens de pandemie een jaarlijkse implementatiekost van 550 miljoen euro voor bedrijven heeft veroorzaakt. BusinessEurope, de federatie van Europese bedrijven, hield hierover in 35 landen een internationale enquête onder mondiale bedrijven. De conclusie daarvan is dat negentig procent van deze bedrijven vindt dat de Europese Unie een minder aantrekkelijke locatie is geworden om te investeren in vergelijking met drie jaar geleden. Zij wijten dit aan de hoge energieprijzen — nog steeds een probleem — en de toegenomen regelgeving.

Klimaatfanatisme

Voor 2019 was Frans Timmermans, de huidige EU-klimaatcommissaris, verantwoordelijk voor ‘betere regelgeving’, maar die dagen lijken al lang achter de rug. In plaats daarvan is klimaatpaus Timmerfrans het gezicht geworden van de nooit aflatende klimaatijver van de Europese Commissie. Die wil het emissiehandelssysteem van de EU uitbreiden naar steeds meer economische sectoren en — ter compensatie van de door de EU opgelegde klimaatverplichtingen voor het Europese bedrijfsleven — wil ze ook een soort klimaatinvoertarief invoeren, iets wat uiteindelijk de eindconsument zal treffen.

Het nieuwste EU-initiatief in een lange rij van voorstellen om extra reducties op te leggen aan het zakenleven in Europa is dat de EU zich ten doel stelt om tegen 2030 minstens veertig procent van de technologie voor klimaat- en energiedoelstellingen binnen de EU te produceren. Het is dan wel slechts een politieke doelstelling en geen wettelijke verplichting, maar het gaat gepaard met allerlei steunregelingen, waarbij ook kernenergie wordt gediscrimineerd, ondanks het feit dat deze energiebron niet voor CO2-emissies zorgt. De Europese Commissie negeert daarmee ook haar verplichtingen als gevolg van het Euratomverdrag, dat de ondertekenaars verplicht kernenergie te bevorderen.

Dit is het zoveelste bewijs dat het groene beleid afglijdt naar centrale planning en protectionisme. Francisco Beirão, hoofd regeringszaken EU bij Lightsource bp dat zonneprojecten ontwikkelt en beheert, noemt dit meest recente voorstel van de EU dat voortspruit uit angst voor concurrentie uit de VS en China ‘bijzonder protectionistisch’ omdat het ontwikkelaars van zonne-energie dwingt tot gebruik van duurdere producten.

Verenigd Koninkrijk

Ondertussen kiest het Verenigd Koninkrijk voor een andere weg. Ja, het Verenigd Koninkrijk heeft nauwelijks enige EU-regelgeving geschrapt — het schrappen van wetgeving alarmeert allerlei gevestigde belangen — maar als het erop aankomt nieuwe uitdagingen aan te gaan, kunnen de Britten de Europese Unie wel het een en ander leren.

Een voorbeeld is hoe het VK zijn tarieven op de invoer van Maleisische palmolie zal afschaffen, waardoor het ook kan toetreden tot het Comprehensive and Progressive Trans-Pacific Partnership, een van ’s werelds grootste vrijhandelszones, gemeten naar bbp. Oorspronkelijk zouden de Verenigde Staten er deel van uitmaken, toen het nog Trans-Pacific Partnership (TPP) heette, maar in 2016 besloot de Amerikaanse president Donald Trump zich terug te trekken. Het feit dat het Verenigd Koninkrijk erin slaagt tot deze handelsassociatie toe te treden, kan worden beschouwd als het eerste handelssucces van het VK na de Brexit.

Contrast met Europese Unie

Het contrast met de Europese Unie is frappant. Terwijl het Verenigd Koninkrijk simpelweg voorziet in het accepteren van de regelgeving van zijn handelspartners wanneer het gaat om palmolie, neemt de Europese Unie steeds meer de gewoonte aan om te proberen haar eigen regelgevende keuzes op te leggen aan handelspartners.

Dit maakt landen als Maleisië en Indonesië kwaad en is zeker een belangrijke reden waarom de EU er de laatste tijd niet in is geslaagd veel succes te boeken bij het sluiten van handelsovereenkomsten met Zuidoost-Azië. Zelfs de ratificatie van reeds gesloten handelsovereenkomsten, zoals die tussen de EU en Mercosur, stuit in de EU op veel binnenlandse tegenstand, niet alleen van de gebruikelijke protectionistische landen, zoals Frankrijk, maar ook van Ierland, Nederland en Oostenrijk.

Palmolie

Vaak zijn de argumenten van de EU om het opleggen van haar eigen regelgevende keuzes te rechtvaardigen ook niets anders dan verkapt protectionisme, en dit is zeker het geval met palmolie. De EU legt imports ervan aan banden via de hernieuwbare energierechtlijn en de nieuwe EU-verordening inzake ontbossing. Maar, zoals ook het WWF heeft opgemerkt, ‘in vergelijking met andere plantaardige oliën is palmolie een zeer efficiënt gewas, in staat om grote hoeveelheden olie te produceren op kleine stukken land, bijna het hele jaar door’. Voor alternatieven als sojabonen, kokos of zonnebloemen is naar schatting vier tot tien keer zoveel land nodig, iets wat dus globaal tot meer milieuschade lijdt.

Landen als Maleisië hebben certificatiesystemen voor duurzame palmolieproductie. Het Maleisische Sime Darby, ’s werelds grootste producent van gecertificeerde duurzame palmolie, heeft bijvoorbeeld toegezegd een gebied van 400 hectare veenplantages in de provincies Sabah en Sarawak te herbebossen, dit als onderdeel van zijn verbintenis om tegen 2050 de doelstelling van ‘net zero’ te bereiken. Eerder dit jaar besloot de Amerikaanse douane het bedrijf opnieuw een invoerlicentie te geven, waardoor het de invoer van palmolie in de VS kan hervatten, na een invoerverbod van twee jaar op deze producten.

Nauwelijks verhuld protectionisme

Desondanks geeft de Europese Unie er — in tegenstelling tot het Verenigd Koninkrijk — de voorkeur aan haar eigen omslachtige regels op te leggen, iets wat Zuidoost-Aziatische landen eenvoudigweg als protectionisme beschouwen. Zij hebben de EU ook gedagvaard bij de wereldhandelsorganisatie WTO en zouden dit wel eens kunnen winnen, want in een verwante zaak veroordeelde een WTO-panel de EU reeds voor het opleggen van anti-dumpingrechten op Indonesische biodiesel. Volgens de Financial Times gaat trouwens het gerucht rond dat het de Europese producenten van oliehoudende zaden zijn die achter al die genoemde groene EU-maatregelen zitten. Zou het iemand verbazen?

Belén Garijo

De Europese regelgevingsmachine slaat op hol