Boris Johnson is een man met ideeën die veranderlijk zijn met de tijd, een man die gedreven wordt door instincten. Hij bezit geen duidelijke ideologie. Maar de premier is bovenal een man die leunt op zijn adviseurs en op de portefeuilles van hun vrienden.

Een man zonder plan?

Johnson volgde in de zomer van 2019 Theresa May op als Britse regeringsleider, na enkele weken van campagnevoeren om de leden van de Conservative Party te overtuigen. In de voorbereiding van die campagne zat hij met zijn team samen om zijn programma te bepalen. Ze legden kleine blanco kaartjes voor hem op tafel en hij diende op elk kaartje een onderwerp te schrijven dat hij belangrijk vond. Scholen, ziekenhuizen, politie, brexit, … de kaartjes werden de essentie van zijn programma. Naar verluidt liggen ze nog steeds in de schuif van zijn bureau. In een breed becommentarieerd BBC-interview schetste Dominic Cummings, de vroegere rechterhand van Boris Johnson, nogal spottend het programma van de premier nadat hij een monsterscore haalde in de verkiezingen van eind 2019: ‘Hij had geen agenda. Zijn enige plan was meer treinen, meer bussen en meer fietsen te kopen en ook nog het graven van een idiote tunnel naar Ierland. Dat was het.’

De Britse premier heeft de handen vol met twee van de grootste politieke en maatschappelijke uitdagingen van de voorbije decennia: de Brexit en de coronapandemie. Om daarin Boris Johnson te volgen, moet je dus goed kijken naar zijn entourage. We weten intussen allemaal dat Dominic Cummings met slaande deuren opstapte. Het brexitteam van 2016 dat Johnson adviseerde tijden de brexitcampagne en tijdens de verkiezingscampagne van 2019 is verdwenen. Ook als burgemeester van Londen leunde hij heel sterk op de mensen die hem omringden. Dat Londense team verhuisde in 2019 mee naar Downing Street. Vandaag is er nog slechts één lid over van die equipe.

Old Boys-netwerk

Toen Boris Johnson twee zomers geleden partijleider en premier werd, benoemde hij vrijwel meteen ene Ben Elliot tot covoorzitter van de Conservatives. Elliot is net als Johnson een oud-leerling van Eton College, de prestigieuze kostschool in de schaduw van Windsor Castle. De man is ook het neefje van de hertogin van Cornwall, beter bekend als Camilla, de echtgenote van kroonprins Charles. Ben Elliot, het schoolvoorbeeld van een Upperclass Tory, is iemand met een uitbreid adressenboekje dat hij met plezier aanwendt in zijn eigen voordeel en in het voordeel van de Tory’s. Hij bezit een bedrijfje – Quintessentially – dat onder meer VIP-events organiseert en mensen met een grote portefeuille toegang verschaft tot bekende figuren.

Het is geen verrassing dat Elliot betrokken was in het schandaal rond de renovatie van het appartement van de premier in Downing Street. Een renovatie die betaald werd door ‘rijke vrienden’ van Boris Johnson, vrienden van Ben Elliot. Of het schandaal rond het fundraising etentje waarbij vastgoedmagnaat Richard Desmond toevallig naast de minister van Huisvesting Robert Jenrick belandde. Desmond ontving kort erna de nodige bouwvergunningen voor een woonproject in Londen. De minister en Ben Elliot moesten zich verontschuldigen tegenover de parlementaire fractie. In andere tijden waren de betrokken minister en covoorzitter opgestapt.

‘Mister Access All Areas’

Maar Elliot is een goudhaantje en wordt daarom goed beschermd. Tijdens de verkiezingscampagne van 2019 bracht hij £8,6 miljoen aan partijschenkingen binnen, een recordbedrag naar Britse normen. Tijdens heel 2019 haalde Elliot £37,4 miljoen op. Een partijbron vertelde aan de Financial Times: ‘Hij gaat zeer krachtig tewerk. Hij haalt het geld op in de stijl van een deurwaarder: “Je bent ons geld schuldig, want je hebt het ons beloofd!”’. Dezelfde krant maakt gewag van een geheime adviesgroep van ‘elite donors’ die maandelijks of de premier of Rishi Sunak, de minister van Financiën, ontmoet. Om toe te treden tot deze geheime adviesraad moet je een bedrag van ongeveer £250 000 betalen. Ben Elliot is de man die het regelt. Ze noemen hem niet voor niets ‘Mister Access All Areas’.

Maar de doorgaans geheimzinnige Ben Elliot komt nu in het vizier van de Britse pers. Hij zou voor een van zijn contacten in 2013 een etentje met prins Charles geregeld hebben. De voorwaarde luidde dat de man een aanzienlijk bedrag zou schenken aan Quintessentially. De betrokken telecommagnaat schonk de voorbije vier jaren minsten £750 000 aan de regeringspartij, dat maakte The Sunday Times bekend. De goede doelen van de kroonprins konden na het etentje rekenen op een schenking van £1,2 miljoen. De entourage van de kroonprins zit bijzonder verveeld met de link naar de politieke partij. ‘De kroonprins heeft uiteraard contact met rijke schenkers, maar hij heeft niets te maken met het politieke verhaal van het interne gekibbel van de Tory’s.’

Gemor in eigen rangen

Binnenin de partij heerst er onmin over de rol van Elliot. Een parlementair vertelde aan The Daily Telegraph: ‘De man moet zich toch op zijn minst verantwoorden. Dat moet eigenlijk gebeuren ten aanzien van Downing Street. Maar als het niet van de top komt, dan moet de parlementaire partij optreden.’ Labour, de belangrijkste oppositiepartij, roept de Tory’s op om klare wijn te schenken inzake dit ‘cash for access’-schandaal: ‘Het publiek heeft alle recht om te weten welke ministers welke donors ontmoeten’. ‘De manier waarop Boris Johnson en zijn vrienden hun zaken beheren gaat niet over wat goed is, maar over de vraag met hoeveel ze weg kunnen komen’, luidt het daar.

In hoeverre overleeft het merk Boris Johnson dit nieuwe schandaal? In het verleden bewees hij keer op keer een politieke huid van teflon te bezitten. Zijn persoonlijke populariteitscijfers hebben echter een flinke knauwgekregen, zowel intern als daarbuiten. Boris Johnson laat niet alleen de renovatie van zijn appartement door donoren betalen, maar ook een vakantie in de Caraïben. En hij vraagt om geld voor de kindermeid, zijn fitnesscoach en meeneemmaaltijden ter waarde van £ 27 000. Dat alles doet menige wenkbrauwen fronsen. ‘Ik doneer geen geld om het achterste van een kind te laten schoonvegen’, gromde een partijfinancier ontstemd.

De groeiende ontevredenheid is waarschijnlijk de reden waarom in de entourage van Boris Johnson Sir Lynton Crosby terug opduikt. Hij staat bekend als ‘the Wizard of Oz’ of soms ook als ‘de meester van de duistere politieke vechtsport’. Hij adviseerde Boris Johnson tijdens zijn jaren als burgemeester. En Theresa May tijdens haar verkiezingscampagne van 2017. Een campagne die ze verloor.

Ben Elliot

Boris Johnson en het geld van anderen