Terwijl Israël zich klaarmaakt voor verkiezingen, kijken velen hoopvol uit naar verandering, vooral op het vlak van binnenlandse kwesties. Maar als het gaat om de basisprincipes voor het voortbestaan van de staat, zullen ook de partijen die Likoed uitdagen dezelfde beleidslijn blijven aanhouden.

Vijfde termijn voor Netanyahu?

Nu dinsdag 9 april vinden er parlementsverkiezingen plaats in Israël. Daarbij maakt de huidige Israëlische eerste minister Benjamin Netanyahu een grote kans om een vijfde termijn in de wacht te slepen en zo de langst zittende Israelische premiër ooit te worden. Het uiteenvallen van de linkse oppositie, op 1 januari, werkt in het voordeel van Netanyahu, wiens rechtse Likoed-partij vandaag slechts een kwart van de 120 zetels inneemt in de Knesset (het Israëlische parlement).

Er waren de voorbije maanden wel wat opmerkelijke wendingen in de Israëlische politiek. Zo besloot voormalig minister van Buitenlandse Zaken Tzipi Livni met haar centrumpartij HaTnua (De Beweging) niet meer deel te nemen aan de verkiezingen omdat ze volgens peilingen de kiesdrempel niet zou halen. Livni (60) begon haar politieke carrièrre als parlementslid in Netanyahu’s Likoed. Livni verliet Likoed en bezette meermaals de post van Buitenlandse Zaken en Justitie.

Blue White als uitdager

Netanyahu’s Likoed wordt momenteel vooral uitgedaagd door de nieuwe partij Blue White, een kartel van twee partijen. De oudste partij Yesh Atid wordt geleid door de centrumlinkse antireligieuze figuur Yair Lapid en aan het hoofd van de nieuwe partij staat de voormalige generaal Benny Gantz die relatief populair is bij een deel van de bevolking.

Recente peilingen voorspellen een kleine winst voor Blue White. De meeste waarnemers gaan er vanuit dat Netanyahu toch opnieuw formateur wordt van een volgende regering, aangezien hij zal worden voorgesteld door alle partijvoorzitters van het rechtse blok. In Israël is het immers gebruikelijk dat de president de formateur aanduidt, maar steeds op aanbeveling van de partijvoorzitters.

Twee Arabische kartels, UAL-Balad en Hadash-Ta’al lieten al weten niet te willen deel uitmaken van eender welke coalitie. Wat betekent dat nieuwkomer Blue White weinig reëele kansen heeft om in een regering te geraken zolang Likoed weigert met hen samen te zitten.

Rechts blok grootst

Diverse peilingen wijzen op een nek-aan-nekrace. Volgens de laatste peiling van The Jerusalem Post zou Blue White op 28 zetels eindigen en Likoed op 27. Toch blijft het centrumrechtse blok met voorsprong het sterkst met 68 zetels. Het centrumlinkse blok zou uitkomen op 52 zetels. Volgens zowat alle peilingen, zou Blue White drie tot vier zetels meer kunnen behalen dan Likoed als ze afziet van het voorstel van een rotatie tussen Gantz en Lapid waarbij ze om de zes maanden elk het ambt van eerste minister zouden uitoefenen. Een nogal ongebruikelijk voorstel dat vooral bedoeld lijkt om het politiek evenwicht binnen Blue White te bewaren, maar dat niet meteen erg positief onthaald werd door de Israëlische kiezer.

Binnenlandse thema’s

De verkiezingen worden gedomineerd door binnenlandse thema’s zoals het zware en bureaucratische staatsapparaat – een last die de Israëlische staat blijft voortslepen sinds de socialistische bestuursperiode. Ook thema’s zoals de levensduurte, de stijgende huizenprijzen en de kwaliteit van de gezondheidszorg staan hoog op de agenda.

Netanyahu’s internationale successen

Ook een aantal buitenlandse thema’s houden de bevolking bezig. De internationale successen van Netanyahu, onder meer op het vlak van zijn nauwe relaties met de Amerikaanse president Trump en de Russische president Putin maken zijn leiderschap onvervangbaar in de ogen van velen. Het was Netanyahu die Trump overtuigde om uit de Irandeal te stappen en sancties op te leggen aan Iran. Trump erkende voorts Jeruzalem als ‘de enige en eeuwige’ hoofdstad van Israël en – recent nog — Israëls soevereniteit over de Golanhoogte. Zijn meest belangrijke en opvallendste verwezenlijking is zijn toenadering met de golfstaten.

Arabische wereld

Israël had tot voor kort in de regio enkel diplomatieke relaties met Egypte en Jordanië maar heeft nu ook ‘behind the scenes’ relaties met een aantal golfstaten aangeknoopt die in Israël een bondgenoot zien voor de bedreiging die Iran vormt in het Midden-Oosten.

Recent reisde minister Regev nog naar Abu Dhabi voor een kampioenschap waar de Hatikva, het Israëlische volkslied werd gespeeld. Netanyahu zelf reisde een paar maanden geleden naar Oman om er sultan Qaboos te ontmoeten. In Warschau nam Netanyahu vorige maand deel aan een conferentie met een aantal Arabische leiders. Bahreins minister van Buitenlandse Zaken, Khalid Bin Ahmad Al Khalifa bevestigde toen dat zijn land uiteindelijk diplomatieke relaties met Israel zou aanknopen.

Dit lijken dan wel babystapjes te zijn, maar voor Israëli’s betekent dit dat vrede het Palestijnse conflict zou kunnen overstijgen en uiteindelijk de Arabische staten zou kunnen leiden naar een bredere en meer consistente vrede met Israël. En vrede betekent veiligheid.

Veiligheid boven alles

Israël is een van de weinige democratieën waar internationale kwesties zo zwaar wegen op de lokale politiek, eenvoudigweg omdat de veiligheid van Israël en zijn bevolking ervan afhangt. Israëli’s leven en ademen veiligheid omdat het hun dagelijkse leven rechtstreeks beïnvloedt. Ze hebben allemaal op een bepaald moment in hun leven een kind, ouder, broer of zus in het leger en ze weten dat een oorlog hun dagelijks leven op elk moment kan onderbreken, of erger nog, dat ze hierdoor riskeren hun dierbaren te verliezen.
Binnenlandse kwesties zoals gezondheidszorg, onderwijs, levensduurte domineren meestal maanden vóór de verkiezingsdatum, maar wanneer het er echt op aan komt en we in de buurt van verkiezingen komen, richten de Israëli’s zich op hun veiligheid, omdat ze weten dat alle andere problemen niet kunnen opgelost worden zonder het gevoel van veiligheid.

Iraanse dreiging

Iran is de belangrijkste reden waarom een sterke focus op veiligheid noodzakelijk blijft om de volgende Israëlische regering te kunnen leiden.

Met de dreiging van Iran en zijn bases in Syrië, de corridor die zich uitstrekt van Teheran via Irak, helemaal tot in Syrië, met Hezbollah dat opdoemt aan de grens met Israël en met Hamas dat op regelmatige basis raketten afvuurt op Israëlische steden, is het logisch dat veiligheid de hoogste prioriteit van Israël is en ook zal blijven.

Veiligheid en democratie

Dé uitdaging voor élke nieuwe Israëlische regering blijft het verzekeren van de veiligheid en het handhaven van de democratische evenwichten zoals onder meer de scheiding der machten en het intact houden van de rol van het Hooggerechtshof. De Israëlische wetgever, die eigenlijk permanent bezig is met het aannemen van wetten die de veiligheid aanscherpen, blijft uiteraard ook de belangrijke taak hebben om dit evenwicht te bewaken en te waarborgen. De regering-Netanyahu slaagde er in elk geval in om zowel de veiligheidssituatie van Israël te maximaliseren als de democratie te verzekeren.

De race belooft in elk geval spannend te worden, maar wie er ook aan het langste eind zal trekken, geen enkele Israëlische regering kan zich permitteren om de veiligheid van Israël in gevaar te brengen.

Kristof Luypaert schreef dit stuk is samenwerking met Jenny Aharon, directeur Golden Gate public affairs en adviseur EU-Israël relaties.

Benny Gantz

De comeback van Bibi Netanyahu

Annexatieplannen Netanyahu: waar ligt de demografische grens?

Veiligheid domineert verkiezingen Israël