Beste luisteraar,

Mijn recensie van het boek Wie Wat Woke van de socioloog Walter Weyns besloot ik met een verwijzing naar het to do-lijstje op bladzijde 64, een actielijst met 24 doelstellingen die de woke beweging zo snel mogelijk wil realiseren. De inschatting van de horror ervan liet ik bij wijze van ademstokker aan u over, maar mijn stelling vandaag is dat als met deze voornemens ook maar een begin wordt gemaakt, de wereldbevolking zal uitgeleverd worden aan de diepste dunktirannie ooit. Woke zegt het zelf: het zal de geschiedenis herschrijven, de taal uitzuiveren, nieuwe canons ontwerpen, de geesten dekoloniseren, het collectieve geheugen uitzuiveren, de wetenschap en de wiskunde reinigen van witte vooroordelen, genderrolpatronen ontbinden, de seksualiteit bevrijden van heteroseksuele normen, de economie bevrijden van hebzucht en de humor uitzuiveren. Dat zijn nog maar tien van het twee dozijn sferen die door de woke activisten geviseerd worden. Het is u misschien opgevallen dat er meestal iets van iets anders wordt ‘bevrijd’.

Darkness at Noon

Mentale concentratiekampen, geestelijke goelags en psychische killing fields staan ons te wachten als dit allemaal doorgang vindt. Ik sloot mijn recensie af met de titel van een roman die in het begin van de tweede wereldoorlog in de Franse doorgangskampen in het Duits werd geschreven en al in 1940 in het Engels werd gepubliceerd, namelijk Darkness at Noon van de Hongaarse journalist en romanschrijver Arthur Koestler die er wereldberoemd mee werd. De roman vertelt over drie lange verhoorsessies, het showproces en de executie van Roebasjov, eertijds medestander van een communistisch dictator. Weinig romans hebben het Sovjetregime zo vroeg en zo grondig ontmaskerd als deze roman. * Sartre en De Beauvoir keurden het boek af.

Wanneer Walter Weyns het heeft over de ‘sorrycultuur’ van woke, dan is dat niet meer dan een brave term voor iets wat bezig is in stalinistische showprocessen te ontaarden. Op bladzijde 212-213 citeert hij het prototype van een excuusbrief, geschreven door een beroemde Amerikaanse danslerares die iets verkeerds had gezegd en die met haar excuses probeerde te voorkomen dat ze door het schervengericht van de sociale media de sociale woestijn werd ingestuurd. Wat in de Anglosfeer ook meestal gebeurt; woke kent geen vergiffenis. Het verhaal van de poging om de schrijfster van de Harry Potterreeks, J.K.Rowling te cancelen is genoegzaam bekend. Deze en andere incidenten deden me denken aan Koestlers Darkness at Noon.

Toen ik nog een en ander wou opzoeken over deze briljante en veelzijdige auteur stootte ik op iets dat journalisten meestal ‘ironisch’ noemen. Koestler overkwam, gelukkig na zijn dood, datgene waardoor ik aan hem dacht: men probeerde zijn gedachtenis te cancelen. Uit erkentelijkheid voor een belangrijke som uit Koestlers erfenis had de Universiteit van Edinburgh een borstbeeld laten plaatsen in de hal van de psychologiefaculteit. Toen een van zijn biografen (tegengesproken door andere) hem ervan beschuldigde een seriële verkrachter geweest te zijn (gebaseerd op een getuigenis over gebeurtenissen vijftig jaar voordien) eisten feministen die zich in die hal ‘niet meer veilig’ voelden, de verwijdering van de buste. Net als in Sovjettijden werd Koestler tot onpersoon verklaard. Tot zover de ironie.

Het wortelsysteem

Dit woke systeem lijkt op een rizoom, een wortelmassa van kruipende wortelstokken die zich almaar vertakken als de Japanse duizendknoop, een woekerend systeem met veel ‘theory’, activisme en een scheut millennarianisme. Een pervers systeem ook, in zijn onweerlegbaarheid slechts geëvenaard door het marxisme-leninisme.

Een voorbeeld daarvan is wat ik de kwadratering der begrippen noem. In de gangbare woke definities van racisme is van ras geen sprake meer. Het gaat dus om een racisme zonder ras, zodanig dat een veelheid van gedragingen als racisme gekwalificeerd kan worden. Islamofobie, zelf een dubieuze term in dit wortelsysteem, is dan een racisme omdat ze wijst op de genetisch ingebakken machtshouding van de witte mannelijke bevolking. Anderzijds wordt de kleurenblindheid die we decennia lang hebben ge- en beoefend, nu verfoeid: in naam van het antiracisme hoort men nu toch weer kleur en ras en racialisme te zien. Zo kan de samenleving makkelijker ‘ontwit’ worden, snapt u?

Bij deze kwadratering der concepten hoort eveneens de dekolonisering. Vandaag wordt er lustig op los gedekoloniseerd in landen die nooit andere gebieden gekoloniseerd hebben. Dekolonisering zonder kolonies dus. Het volstaat dat de bourgeoisie in Wenen exotische planten invoerde, om van kolonisering en dus van de noodzakelijke dekolonisering te kunnen spreken. Walter Weyns geeft het voorbeeld in zijn boek, en hij geeft me de indruk het ermee eens te zijn. Kolonialisme wordt dan een metafoor voor een hele levenshouding. Vrouwen en homo’s moeten bijvoorbeeld ook gedekoloniseerd worden. Woman is the nigger of the world (John Lennon), of niet soms? Mijn teksteditor heeft me hier al gewezen op niet-inclusief taalgebruik.

Nog bij de voor waar voorgehouden boude beweringen, dus bij de onweerlegbaarheid en de niet-falsifieerbaarheid, hoort de aanklacht die Weyns ook vermeldt, namelijk van de decennia lange witte ‘minachting’ voor andere culturen. Dit verwijt hoort bij de fantaisistische oriëntalismetheorie van Edward Said. In werkelijkheid werd sinds het einde van de achttiende eeuw de grote meerderheid van alle westerse humane, sociale en taalwetenschappelijke studies gewijd aan de respectvolle en nieuwsgierige analyse, interpretatie en ontsluiting van de ‘andere’ culturen. Het is een gotspe het tegengestelde beweren.

Wiskunde van kleur

Gewapend met de theorie van het cultuurrelativisme wil men deze andere culturen ‘verheffen’ tot iets wat ze niet zijn. Hun manieren van doen worden dan ‘evenwaardig’ geacht aan westerse manieren van doen. Dwaze theorieën hebben desastreuze gevolgen in het onderwijs. Schoolvakken in ons onderwijs weerspiegelen dan de wetenschap van de blanke man. De volgende stap in dergelijke paranoïsche redeneringen is dat alle onderwijs hier te lande expres op de witte maat is gesneden met de bedoeling de ‘andere’ uit te sluiten. Latijn, Grieks en klassieke muziek zijn absoluut te wit; die worden gewoon afgeschaft.

Witte aardrijkskunde en witte geschiedenis kunnen makkelijk ontwit worden. Maar wiskunde ook? Zeker. Antropologische studies hebben immers aangetoond dat tellen wit is, terwijl veel ‘stammen’ die geen woorden hebben voor getallen groter dan drie, getallen ‘aanvoelen’. Aan niet-witten de tellende wiskunde willen opdringen is dan ook racistisch. Formele wiskunde produceert immers een slavenmentaliteit. Het staat allemaal bij Weyns. Aan slecht presterende scholieren die dit ondertussen ook wel vernomen hebben, wordt zodoende een excuus aangeboden om het hele witte onderwijs te verwerpen. Vergeet dus de integratie, die zelf een truc is van de oude witte mannen om de nieuwkomers eronder te houden. Meer nog dan het multiculturalisme is woke erop gericht om binnen een maatschappij totaal verschillende samenlevingen te creëren.

Het gaat allemaal heel ver, en de universiteiten zijn er meer van doordrongen dan men over het algemeen aanneemt. Overal worden onze maskers afgetrokken. Alles is koloniaal denken, alles is racisme, alles is toe-eigening, alles is slechts witte mentaliteit, alles is ‘cultuurrelatief’ op een wijze die tot fundamentele onverstaanbaarheid leidt. Onweerlegbaarheid, zoals ik eerder al stelde. Maar die slang bijt natuurlijk in haar eigen staart. Want dan kunnen wij (‘wij’!) ook die hele woordenschat, grammatica, syntaxis en woke-stijl al evenmin verstaan. Onmededeelbaar. Het enige wat we kunnen aanvoelen is dat hier een machtsspel wordt gespeeld en dat er een cultuurstrijd woedt die in erger kan ontaarden.

Onthoofden en doodschieten

Sommige wokers koesteren inderdaad moorddadige fantasieën. De titel van Rachida Aziz’ boek liegt er niet om: Niemand zal hier slapen vannacht **, een zin die ze aan Bert Brechts lied ‘Die Seeräuber-Jenny’ uit de Dreigroschenoper ontleende. Daarin fantaseert een kamermeisje hoe niemand vannacht nog zal slapen in de bedden die ze voor de hotelgasten heeft opgemaakt, want die zullen allemaal op haar bevel onthoofd worden. Aziz lijkt dit te menen.

Dezelfde anti-witte wraakfantasieën vinden we terug bij de Franse ‘indigéniste’ Houria Bouteldja. Mark Elchardus brengt haar fantasmen, die ze ‘revolutionaire liefde’ noemt, onder de aandacht in zijn boek Reset waar hij de particuliere, ‘kleine’ identiteiten zoals woke bespreekt. Inderdaad, Bouteldja neemt Sartres zin over die hem – en dus ook haar – voor altijd discrediteert. In vrije vertaling luidt deze redenering als volgt:

‘In de eerste periode van een opstand moet er gedood worden. Een Europeaan doodschieten betekent twee vliegen in een klap slaan: namelijk tegelijk een verdrukker en een onderdrukte uitschakelen. Resultaat: een dode man en een vrije man.’

Helende wokers

Sartre schreef dit in zijn voorwoord bij Frantz Fanons De verworpenen der aarde (Les damnés de la terre, 1961). Walter Weyns citeert wel een passage uit ditzelfde infame voorwoord, maar net niet deze ene, cruciale zin die ons voor het woke machtsspel zou moeten waarschuwen. Jammer. Sartres tekst zou daarom plichtlectuur moeten zijn. Beide kampen, witten en niet-witten, zullen perfect begrijpen wat er staat.

Wokers, schrijft Weyns, leven in een hersteltijd, een tijd die de wereld nodig heeft om te genezen van de witte man. De helende wokers zijn niet van plan zachte heelmeesters te zijn. Zij zijn namelijk in verwachting van het rijk van de vrijheid. De communisten zijn in het naderbij brengen van dit rijk mislukt omdat ze aan al te strakke partijstructuren vasthielden. Dat zal de wokers met hun rizomen-wortelstructuren niet overkomen. Zij zijn echt van plan de machtigen van hun troon te stoten en de nederigen te verheffen. Zoals het ergens en ooit in het Latijn werd gezongen:

Deposuit potentes de sede / et exaltavit humiles.

Het millennium komt eraan.

*In het Nederlands vertaald als Nacht in de middag bij Uitgeverij Schokland, 2012 (eerste uitgave 1946).

**EPO, Berchem, 2017.

Bert Brecht

Rondas over Woke als zonsverduistering