De euro verloor sedert juni veel waarde ten opzichte van de dollar. Dit is ten eerste nadelig voor de handelsbalans, maar ten tweede ook nefast voor de brandstofrekeningen van de EU-burgers in de eurozone. In Duitsland verspeelde de Europese Centrale Bank (ECB) stilaan alle vertrouwen bij burgers en bedrijfsleven.

Kritiek op de Europese Centrale Bank

De kritiek op de Europese Centrale Bank (ECB) groeit plots heel sterk. De hoofdeconoom van de Duitse krant ‘Handelsblatt’, professor Bert Rürup, schreef vrijdag een opinie die weinig aan de verbeelding overliet. De Europese Centrale Bank (ECB) schaadt volgens hem de gemeenschappelijke munt euro. Michael Rasch, de economiecorrespondent van de Zwitserse kwaliteitskrant ‘Neue Zürcher Zeitung’, schreef donderdagavond in zijn opiniestuk dat de ECB de euro niet mag laten verkommeren tot zwakke munt.

De afgelopen maanden meldde de ‘Financial Times’ dat zelfs beleidsmakers binnen de ECB zich ernstig zorgen maken over de voorspellingen van de inflatie binnen hun eigen centrale bank. Volgens hen onderschat de ECB de toekomstige inflatie. De ECB misrekende zich bovendien al in de gevolgen van de stijgende energieprijzen. De Financial Times wist ook de hand te leggen op de notulen van vergaderingen binnen de ECB. Daarin stond de waarschuwing dat ‘het risico dat de inflatie in 2023 hoger zou kunnen uitvallen dan voorzien.’

Ondertussen blijft de ECB massaal schuldpapier inkopen van bedrijven en overheden via haar PEPP (Pandemic Emergency Purchase Programme) van 1,85 triljoen euro. De balans van de ECB bestaat al voor 80% uit opgekochte schulden. Deze collectivisering van schulden verontrust veel economen in de welvarender lidstaten van de Europese Unie. De huidige Franse topvrouw van de ECB houdt er een geldpolitiek op na, die tot een vertrouwenscrisis betreft de euro kan leiden.

Langdurig intern conflict

Na een langdurig intern conflict kondigde onlangs de Duitse centrale bankier Jens Weidmann zijn terugtreden ‘omwille van persoonlijke redenen’ aan uit de Raad van Bestuur van de ECB en uit de Bundesbank. Al snel bleek deze econoom op inhoudelijk vlak te botsen met de Franse advocate en politica. ECB-voorzitter Christine Lagarde blijft echter steevast beweren dat de inflatie zal dalen.

Niettemin verklaarde Luis de Guindos, vicevoorzitter van de ECB, dat de stijging van de inflatie in 2022 zal vertragen. Een vertragende stijging is uiteraard nog steeds een stijging. De afscheidnemende voorzitter van de Bundesbank en lid van de Raad van de ECB, Jens Weidmann, zei aan persagentschap Reuters dat de inflatie nog lang boven de 2% zal blijven. Hiermee sprak hij Lagarde in november openlijk tegen.

Spaarders beschermen

De volgende dagen lieten alle Duitse commerciële banken van zich horen om hun spaarders te beschermen. Inflatie vreet immers spaargeld op. Bij een inflatie van 4,1% in oktober daalde de koopkracht van dat spaargeld met 4,1% terwijl het geen noemenswaardige rente opleverde. In normale omstandigheden compenseren rente en inflatie mekaar grotendeels, maar de ECB wil de rente niet verhogen zoals de Amerikaanse centrale bank.

Hoge rente en schulden verdwijnen dan weer gedeeltelijk door inflatie als het inkomen van de schuldenaar stijgt, in lijn met de inflatie. Lage rente en hoge inflatie resulteren in een ‘goedkoop-geld-politiek’ en leidt tot muntontwaarding. Al beweerde de ECB dat dit de afgelopen decennia niet het geval was. Hiermee suggererend dat de ECB economische wetmatigheden kan beheersen door met ‘superbazooka’s’ te dreigen zoals tijdens de eurocrisis in 2012. Toen bleek een dreiging met onuitputtelijke middelen door de ECB een faillissement van Griekenland te voorkomen.

Mislukking

Weidmann probeerde tien jaar de goedkoop-geld-politiek van de ECB te counteren, maar mislukte wat dit betreft. Zijn standpunt was dat hogere inflatie en stijgende lonen, de prijsstijgingen (wat inflatie eigenlijk is) enkel doen toenemen. Weidmann keurde af om monetair beleid op veel te lange termijn te plannen. De Duitse econoom wees trouwens ook fijntjes op het feit dat het monetair beleid van de ECB nooit uit de crisismodus raakte al die jaren. En dat een terugkeer naar de normaliteit wel eens steeds onwaarschijnlijker dreigt te worden.

Daarbij waarschuwden opstandige beleidsmakers binnen de ECB ook voor nieuwe bedreigingen. Beleid om klimaatverandering en toekomstige stijgingen van de ‘koolstofprijzen’ (carbon prices) leiden volgens de beleidsmakers van de ECB: ‘waarschijnlijk tot aanhoudende opwaartse prijsdruk gedurende jaren’. De Europese gasprijzen zijn enorm gestegen en de kostprijs van ‘carbon credits’ of CO2-rechten steeg van 30 euro per ton in april tot meer dan 72 euro afgelopen week.

Ofwel is het voor de Europese industrie niet meer interessant om te produceren en verkopen ze de hen gratis toegekende rechten met monsterwinst. Ofwel kopen ze geen CO2-rechten (die beperkt zijn in aantal en elk jaar dalen) bij en komt er een rem op de economische groei. De fabrieken van bouwmaterialen, de energiebedrijven, de chemische industrie enzovoort zullen de prijsstijgingen van fossiele brandstoffen en van CO2-rechten in het ‘beste’ geval doorrekenen aan hun klanten. In het slechtste geval sluiten ze hun fabrieken en ontslaan ze hun personeel.

Invoering euro was politiek besluit

Hoewel de invoering van de euro als gemeenschappelijke munt vooral een ideologische en zelfs een nogal autocratische actie was, bleek de munt lang een succesverhaal en goed voor de Europese integratie. Al gaf de voormalige Duitse bondskanselier Helmut Kohl toe dat hij als een tiran de euro had doorgedrukt.

Ondanks de eurocrisis met als hoogtepunt de dreigende economische ondergang van Griekenland, Ierland, Italië, Portugal en Spanje bood de euro lang meer voordelen dan nadelen. De munt was nochtans op drijfzand gebouwd omdat de stabiliteitsvoorwaarden uit het Stabiliteitspact met de Maastrichtnormen zoals budgettaire discipline, vermindering van de staatsschuld, enzovoort zelfs door Duitsland nooit gerespecteerd werden. Lidstaten die de regels overtraden werden nooit bestraft.

Eurocrisis

Tijdens de eurocrisis in 2012 verklaarde de Italiaanse voorzitter van de ECB en huidig premier van Italië dat de ECB ‘kost wat kost’ de munteenheid zou verdedigen. De euro moest en zou overleven. Desnoods door de geldpers aan te zetten. Desnoods door EU-lidstaten te redden. Nochtans was bij de oprichting besloten dat een bail-out of uitkoop door een overname van de staatsschulden door andere lidstaten uitgesloten was.

De no-bail-out-clausule verbood landen om elkaars schulden over te nemen. De reden was dat landen die van het rechte pad afweken hogere rente zouden moeten betalen op de kapitaalmarkt. Een soort risicopremie. Met de opkoperij van staatsschulden via PEPP en nadien de invoering van het Coronaherstelfonds en EU-schulden is zelfs de stok achter de deur van de risicopremie vakkundig vernield. De facto staan de EU-landen borg voor elkaars schulden. De ECB heeft één van de basisprincipes van de Europese Monetaire Unie en de invoering van de euro ten grave gedragen.

Euro versus dollar

Ondertussen zakte de euro steeds verder weg tegenover de dollar. De koers van de dollar ten opzicht van de euro steeg sedert juni als met 10 cent. De wisselkoers van 1,13 is zeer nadelig. De waardevermindering van de euro versnelt de inflatie verder. In oktober steeg de inflatie volgens Eurostat 4,1% wat de grootste stijging sedert 1993 is. Dus sedert de beslissing om de euro in te voeren.

Energie en grondstoffen noteren op de wereldmarkt in dollar. De euro is steeds minder een mogelijke wereldmunt. De dollar is dat wel en dat geeft de Amerikanen de mogelijkheid om geld bij te drukken om hun tekorten op de handelsbalans te financieren. De Europeanen daarentegen krijgen bovenop de inflatie nog eens het wisselkoersrisico.

Professor Rüpup schreef dat: ‘Ohne ein geldpolitisches Umsteuern droht Europa zu einer geopolitischen Quantité négligeable zu werden.’ Met de huidige geldpolitiek verliest de EU dus haar geopolitieke macht die uitsluitend op economische invloed is gebaseerd. Rüpup hoopte dat de controversiële politieke activist en valutaspeculant George Soros zich vergiste toen hij in 1999 voorspelde dat: ‘de euro voorbestemd is om een zwakke munt te zijn’. De Duitse economen beginnen stilaan te vrezen dat Soros gelijk krijgt.

Bert Rürup

De euro in vrije val