Af en toe valt er in het VRT-praatprogramma De Afspraak toch eens iets te beleven, op voorwaarde dat Barts Schols en Phara De Aguirre zich niet laten zien, en de juiste protagonisten voor een pittig gesprek worden uitgenodigd. Afgelopen vrijdag was het nog eens zover: de drie kandidaten voor de voorzittersverkiezing van Open Vld waren present, te weten Tom Ongena, Vincent Stuer en Bert Schelfhout. Moderator van dienst was naar traditie Ivan De Vadder. Aan de andere kant van de tafel zat een journalistiek roofdier dat bloed rook, in dunne laagjes het vel afstroopte van de aspirant-voorzitters, en meteen heel hun partij naar de vuilbak van de geschiedenis verwees: Isolde Van den Eynde (HLN). Heerlijke televisie leverde dat op.

Met de ogen dicht

Een partij met nogal wat look-alikes: links Tom Ongena (1975), rechts Bart Somers (1964). Let op de smile en haarsnit.

Alleen al de lichaamstaal van de drie vormde een attractie. De ondertussen verkozen Ongena was zoals geweten de kandidaat van De Croo en het partij-establishment. Vreemd genoeg doet hij fysiek en qua spreekstijl enorm denken aan die andere Mechelaar Bart Somers. Stuer leek dan weer een kloon van Karel de Gucht, wiens woordvoerder en duivel-doet-al hij was. Alleen Schelfhout deed enkel aan zichzelf denken, met een fatale uitstraling van de man uit Deerlijk die heel de tijd kinderlijk verbaasd kijkt, zijn mond open laat hangen en net niet genoeg afstand van het Vlaams Belang neemt om binnen de partij ernstig genomen te worden. Begrijpelijk: volgens een IPSOS-Peiling zal het VB in zijn West-Vlaamse gouw de concurrentie zowat wegblazen.

Alle drie wisten ze dat zowel de statutenwijziging (die een snelprocedure moest mogelijk maken zonder digitaal stemmen onder alle leden), als de verkiezing zelf op zaterdag 23/9 in de VUB, een formaliteit was. ‘De partij die de ledendemocratie heeft uitgevonden, heeft het en petit comité geregeld’ sneerde Isolde. Tom Ongena keek onverstoord voor zich uit, de twee niet-voorzitters knikten instemmend. ‘De progressieve Open Vld wordt gedomineerd door clans die 30 jaar geleden al de dienst uit maakten, en deze drie heren hier aanwezig behoren daartoe’, ging ze met haar venijnig monkellachje verder. De Vadder keek naar de drie, die enkel als sfinxen voor zich uit staarden.

De fileeroefening van Isolde de Verschrikkelijke onthulde ook haar vrouwelijke manier om politici te beoordelen, namelijk met de ogen dicht. ‘Als ik de premier bezig hoor over de staatsschuld en het overheidsbeslag, en ik sluit de ogen, dan zou ik niet kunnen zeggen dat het een liberaal is. Het zou evengoed een socialist kunnen zijn’. Ook de vernietigende vaststelling dat de Open Vld een partij zonder ideologie is, leverde bij het drietal geen enkele reactie op, volgens regel nummer één van de debattechniek: als je geen tegenargument hebt, zwijg dan en blijf glimlachen.

Burgermanifesten

Guy Verhofstadt begon als libertarische profeet en eindigde als blauwe Führer.

Maar wat is nu het echte probleem van de Vlaamse liberalen? Dat ze een machtspartij bemannen die onderweg vergeten is waarom ze aan de macht zijn. Dat komt meer voor. Ooit was de CVP in Vlaanderen dé volkspartij, die vanuit een christelijk-personalistische achtergrond een onverwoestbaar imago van degelijkheid en goed bestuur kon exploiteren, met Dehaene als laatste icoon. Met het aantreden van het ‘joenk’ Verhofstadt in 1999 na de dioxinecrisis nam de toenmalige VLD de fakkel over. Er zou een frisse, onpaapse wind over dit land waaien. De Burgermanifesten zouden de nieuwe ideologische catechismus vormen waarop een brede liberale volkspartij kon steunen.

Ghostwriter en Knack-hoofdredacteur Frans Verleyen nam het eerste manifest voor zijn rekening. Daarin stonden behoorlijk radicale voorstellen voor een ‘open burgerdemocratie’ te lezen, met onder meer bindende referenda, afschaffing van de kiesplicht, tot en met het ‘uittreden uit de staat’ (!) van de vrije, onthechte burger. Een idee waarvoor je vandaag de kogel kunt krijgen, zoals Yannick Verdyck mocht ondervinden.

Al snel begreep Guy Verhofstadt dat zijn utopisch manifest onverenigbaar was met zijn eigen ambities als politicus. Dus volgden er nog drie sequels, die telkens minder radicaal werden en meer pro het bestel waarin de liberalen zich genesteld hadden. In het vierde Burgermanifest (2006) met de ondertitel ‘Pleidooi voor een open samenleving’, geredigeerd door reclamemaker Noël Slangen, is deze evolutie voltooid. De partij is ondertussen verveld tot ‘Open Vld’, en de tekst leest als een goednieuwsshow over Verhofstadt en zijn reformpolitiek. De fatale uitverkoop van Electrabel aan het Franse Suez: een bewijs van gezond, globalistisch vrijemarktdenken. Het verpatsen van overheidspatrimonium aan de privé en het dan terug huren via een duur Sale & Lease Back systeem: een voorbeeld van ontvetting van de staat.

Deugpronkers en mestkevers

Karel De Gucht, logelid, grootverdiener én het geweten van de partij.

Om al die gebakken lucht verkocht te krijgen moest de zelfverklaarde vrijheidspartij zich een aureool van morele superioriteit aanmeten: de politieke marketeers werden tegelijk deugpronkers, met de loge als doorgeefluik. Zo ontstond een opbod van ethisch progressieve ideeën die uitmondden in een euthanasiewet, een gedoogbeleid voor soft drugs, het homohuwelijk, de kernuitstap (prijs voor de paarsgroene coalitie, een fatale misrekening weten we nu), en, jawel, de snel-Belgwet.

Vanuit deze moral highground werden ook politici van het Vlaams Blok, in 2004 omgedoopt tot Vlaams Belang, tot mestkevers verklaard, ongedierte dat moest uitgeroeid worden. De kiezers zouden dan vanzelf wel terugkeren naar het redelijke midden en in de electorale mand van de Open-Vld terecht komen. Dacht men. Terwijl de multiculturele dagdroom steeds meer door de realiteit werd ingehaald.

Ondertussen greep Bart De Wever met zijn N-VA de kans om Open Vld het rechts-liberaal handelsfonds compleet te ontfutselen (‘VOKA is mijn baas’). Sindsdien zijn de Vlaamse liberalen op de dool. Geen ideologie, geen missie, geen credibiliteit, en dus amper nog kiezers. De Verhofstadt-ballon is compleet leeg gelopen.

Twintig jaar lang hebben de Vlaamse liberalen zich meer en meer verstrikt in een kluwen van leugens, spinning, politieke verkoopspraatjes, ontkenningsgedrag, en ‘progressieve’ voorafnames op een glorieuze toekomst die een fata morgana bleek. Nu de maskers vallen, tonen de deugpronkers zich moreel tamelijk labiel. Met een premier die dat pas kon worden na 662 dagen waarin vooral zijn gedoe met een Italiaanse pornoster het obstakel bleek. Een andere clanleider, Vincent Van Quickenborne, hangt in naam van de vrijheid heel zijn stad vol met camera’s, en laat een politiecombi als urinoir gebruiken voor gasten op zijn verjaardagsfeest. De oude truken van de Slangenfoor worden weer boven gehaald: een ingehuurd Nederlands marketingbureau kwam inzake strategisch advies niet verder dan een lijstje met scheldnamen waarmee politieke tegenstanders kunnen ‘geframed’ worden.

Aansluitend op de zielige vertoning van zaterdagmorgen is rebel Els Ampe uit de Open Vld gestapt. Alle uitspraken dat vrouwen niet voor de politiek zijn bestemd, trek ik in. Geef ons meer Elsen en Isoldes. Want dankzij hen werd, om De Vadder te parafraseren, een politieke week niét netjes neergelegd.

Bert Schelfhout

Wolvin Isolde verscheurt drie Open Vld-prooien